پارێزگای ئێریڤان (بە ئەرمەنی: Երևանի նահանգ، بە ڕووسی: Эрива́нская губе́рнія) گوبەرنیا («پارێزگاری»)ی جێگری پاشایەتی قەفقاز بوو لە ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی کە ناوەندەکەی لە ئێریڤان (یەریڤان) بوو. ڕووبەرەکەی ٢٧٨٣٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە بووە،[١] بە نزیکەیی ھاوتایە لەگەڵ ئەوەی کە ئێستا زۆربەی ناوچەکانی ناوەڕاستی ئەرمینیا و پارێزگای ئیدر لە تورکیا و ئیکسکلیڤی ناخیچەڤانی ئازەربایجان. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا، لە باکوورەوە ھاوسنوور بوو لەگەڵ ئیدارەی تیفلیس، لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ پارێزگای ئەلیزاڤێتپۆل، لە ڕۆژاوا لەگەڵ ئۆبلاستی قەرس، لە باشوورەوە لەگەڵ فارس و ئیمپراتۆریەتیی عوسمانیدا بوو. چیای ئارارات و دۆڵی بەپیتی ئارارات لە ناوەندی پارێزگاکەدا جێگیرکرابوون.

پارێزگای ئێریڤان
دامەزران٩ی حوزەیرانی ١٨٤٩
وڵاتئیمپراتۆریەتیی ڕووسی، کۆماری ڕووسیا
پایتەختیەریڤان
دابەشکاریی کارگێڕیجێگری پاشایەتی قەوقاز، جێگری پاشایەتی قەوقاز، جێگری پاشایەتی قەوقاز
پۆتانی شوێن٤٠°١١′٠″N ٤٤°٣١′٠″E
دانیشتووان٨٢٩٬٥٥٦
گۆڕدراوە لەلایەنکۆماری یەکەمى ئەرمەنستان، کۆماری فیدراڵی دیموکراتی ترانسقەوقاز
جێگەی دەگرێتەوەئۆبلاستی ئەرمەنستان، ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی
کۆتاییھاتن٢٨ی ئایاری ١٩١٨
ڕووبەر٢٣٬٢٢٦٫٤ square verst
Map

لە ساڵی ١٨٢٨ خانەکانی ئێریوان و ناخیچەڤان لەلایەن ئیمپراتۆرییەتی ڕووسیا لە ڕێگەی پەیمانی تورکمانچای لە فارسەوە لکێنران. ئەو خاکانەی کە تازە لکێنراون، لە یەک یەکەی ئیداریدا یەکخران کە بە ئۆبلاستی ئەرمەنستان ناسرابوو. لە ساڵی ١٨٤٩دا، ئۆبلاستەکە ڕێکخرایەوە بۆ پارێزگایەک.[٢] و لە ساڵی ١٨٧٢ تا دامەزرانی، لە حەوت ئوزد (پارێزگا) پێکھاتبوو.

دابەشکردنی کارگێڕی

دەستکاری

تا ساڵی ١٨٧٢، قەزا جۆراوجۆرەکانی پارێزگای ئێریڤان ھێشتا بە ناوی فارسیەکەیان محل ("ناحییەی بچووک") ئاماژەیان پێدەکرا.[٣] لە دوای ساڵی ١٨٧٢، ڕووسەکان پارێزگای ئێریڤانیان دابەش کرد بۆ حەوت ئوزد ("پارێزگا").[٣] حەوت ئوێزدەکە بریتی بوون لە: ئێریڤان، ئێچمیادزین، سوورمالو، ناخیچێڤان، ئەسکەندەرپۆل، شارور-دارالایاز و نۆر بایازێت.[٣] نۆر بایەزێت گەورەترین ئوێزدی پارێزگاکە بوو، لەکاتێکدا شارور-دەرەلایەز بچووکترین بوو.[٣]

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ Brockhaus and Efron Encyclopædia. Erivan Governorate
  2. ^ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-е, т. XXIV. p. 23303.
  3. ^ ئ ا ب پ Armenia and Imperial Decline: The Yerevan Province, 1900–1914. Routledge. 2018. p. 15.