٥٨٨ ئەکیل
ئەکیل ( ناونیشانی هەسارەی بچووک : ٥٨٨ ئەکیل ) هەسارۆکەیەکی گەورەی ترۆجانی موشتەرییە لە کەمپی یۆنانی . ئەکیل یەکەم ترۆجانی موشتەری بوو کە دۆزرایەوە، لە ساڵی ١٩٠٦ لەلایەن ماکس وۆڵفەوە لە ڕوانگەی هایدلبێرگ توانی بیدۆزێتەوە، ماکس ناوی هەسارە بچووکەکەی ناوە بە ناوی پاڵەوانی ئەفسانەیی ئەکیل لە ئەفسانەی یۆنانیدا. هەسارۆکە تاریکەکەی جۆری (دی) نزیکەی |١٣٣|کیلۆمەترە لە تیرەکەیدایە کە ئەمەش وایکردووە ببێتە یەکێک لە ١٠ گەورەترین ترۆجانی موشتەری، ماوەی خولانەوەی ئەو هەسارۆکەیە ٧.٣ کاتژمێرە و لەوانەیە شێوەیەکی گۆشەیی هەبێت.
 شێوەی مۆدێلکراوی ئەکیل لە کێوی ڕووناکیی خۆیەوە. | |
| Discovery [١] | |
|---|---|
| Discovered by | م. ف.وۆڵف |
| Discovery site | چاودێری هایدلبێرگ. |
| Discovery date | ٢٢ی شوباتی ١٩٠٦ |
| Designations | |
| (588) ئەکیل | |
| Pronunciation | /əˈkɪliːz/ |
Named after | Achilles (Greek mythology)[٢] |
| ١٩٠٦ تی جی | |
| Jupiter trojan [١][٣] Greek [٤] · background [٥] | |
| Adjectives | Achillean /ˌækɪˈliːən, |
| Orbital characteristics [٣] | |
| Epoch ٢٣ی ئازاری ٢٠١٨ (JD 2458200.5) | |
| Uncertainty parameter ٠ | |
| Observation arc | ١١٢.٢٥ ساڵ (٤١،٠٠٠ ڕۆژ) |
| Aphelion | ٥.٩٧١٤ AU. |
| Perihelion | ٤.٤٤٦٧ یەکەی فەلەکی |
| ٥.٢٠٩١ یەکەی فەلەکی | |
| Eccentricity | ٠.١٤٦٣ |
| ١١.٨٩ yr (٤،٣٤٣ ڕۆژ) | |
| ٢٠٥.١١° | |
| داڕێژە:Deg2DMS / day | |
| Inclination | ١٠.٣١٨° |
| ٣١٦.٥٤° | |
| ١٣٣.٥٠° | |
| Jupiter MOID | ٠.٥٧٠٤ یەکەی فەلەکی |
| TJupiter | ٢.٩٤٦٠ |
| Physical characteristics | |
Mean diameter | 130.10±0.55 km[٧] 133.22±3.33 km[٨] 135.47±4.1 km[٩] |
| 7.306±0.002 h[١٠][١١] | |
| 0.0328±0.002[٩] 0.035±0.002[٨] 0.043±0.006[٧] | |
| Tholen = DU [٣][١٢] B–V = 0.755[٣] U–B = 0.216[٣] V–I = 0.940±0.019[١٢] | |
| 8.47[٧] 8.67[١][٣][٨][٩] | |
دۆزینەوە
دەستکاریئەکیل لە ٢٢ی شوباتی ١٩٠٦ لەلایەن فەلەکناسی ئەڵمانی ماکس وۆڵف لە ڕوانگەی دەوڵەتی هایدلبێرگ-کۆنیگستول لە باشووری ئەڵمانیا دۆزرایەوە، یەکەم دۆزینەوەی ترۆجانی موشتەری بوو، هەرچەندە (12126) 1999 RM11) دوو ساڵ پێشتر وەک (A904 RD) بینرابوو، بەڵام ئەم تەنە پشتڕاست نەکرایەوە چونکە ماوەی چاودێریکردنەکە ئەوەندە درێژ نەبوو کە بتوانێت خولگەکەی حیساب بکرێت، پاشان ئاگۆست کۆپف کە هاوکارێکی وۆڵف بوو لە هایدلبێرگ، دوای هەشت مانگ دوای ئەکیل ٦١٧ پاترۆکلۆسی دۆزیەوە و لە سەرەتای ساڵی ١٩٠٧ گەورەترین ترۆجانی موشتەری دۆزیەوە کە ٦٢٤ هێکتۆر بوو.
خولگە و پۆلێنکردن
دەستکاریئەکیل بە مەودای (٤.٤-٦.٠ یەکەی فەلەکی) لە خاڵی لاگرانجی L4ی سیستەمی خۆر-موشتەریدا جارێک لە ١١ ساڵ و ١١ مانگدا (٤،٣٤٣) ڕۆژ میحوەرەکەی نیمچە سەرەکی ٥.٢١ یەکەی فەلەکی) بە دەوری خۆردا دەسوڕێتەوە. خولگەکەی ٠.١٥ و مەیلی ١٠ پلە لە تەختەی خۆرگیرانەوە نیشان دەدات.
ئەکیل یەکەم نموونەی ناسراوی چارەسەری جێگیرە بۆ کێشەی سێ تەن کە لەلایەن بیرکارێکی فەرەنسی جۆزێف لاگرانجەوە لە ساڵی ١٧٧٢دا کاری لەسەر کراوە، کە بە ناوی هەسارەی بچووکی ١٠٠٦ لاگرانجیاوە ناونراوە. دوای دۆزینەوەی ئەستێرە بچووکەکانی تر کە تایبەتمەندی خولگەیی هاوشێوەیان هەیە، کە بە ناوی پاڵەوانەکانی جەنگی ترۆجانیشەوە ناویان لێنرا (بڕوانە خوارەوە)، زاراوەی "ئەستێرەی ترۆجان" یان "ترۆجانی موشتەری" بە شێوەیەکی باو بەکارهێنرا. جگە لەوەش یاسایەک دامەزرا کە خاڵی L4 "کەمپی یۆنانی" بوو، لە کاتێکدا خاڵی L5 "کەمپی ترۆجان" بوو، هەرچەندە پێش ئەوەی هەر کەمپێک "سیخوڕێک"ی بەدەستهێنابێت (هێکتۆر لە کەمپی یۆنانی و پاترۆکلۆس لە... کەمپی ترۆجان).
تایبەتمەندییە جەستەییەکان
دەستکاریجۆری سپێکتراڵ
دەستکاریسیستەمی تەکسیۆنۆمی تۆلێن، ئەچلیس پۆلێنکراوە وەک هەسارەیەکی جۆری دی لەگەڵ شەبەنگێکی نائاسایی. هێماڤی-م ڕەنگی V-I ی ٠.٩٤ نموونەیە بۆ زۆربەی ترۆیانەکانی جوپیتێر.
فۆتۆمێتری
دەستکاریماوەی خولانەوە ئەچلیس کە ٧.٣ کاتژمێرە جارێکە، کەمێک کورتترە لە زۆربەی ترۆیانەکانی تری هەسارەی هورمز گەورەترە بەڵام نزیکە لە ٩١١ ئەگامۆن ٣٤٥١ Mentor و ٣٣١٧ پاریس کە لە قەبارەدا هاوشێوەن، کەمی ڕووناکییەکەی ئاماژە دەدا کە شێوەی بازنەییە، تەممووزی ٢٠٠٧ەوە تا ئەیلولی ٢٠٠٨، تێبینییە فۆتۆمەتری ڕێکخراوەکان ئەنجامدرا لەلایەن ئەستێرەناسەکان لە سیمیز (کریمیا) ، ڕۆزن (بۆڵگاریا) ، مایداناک (ئوزبایجان) و هارکیڤ (ئوکڕاین). شیکاریی گۆشە ڕوونا دیاری کرد کە ماوەی ٧.٣٠٦±٠.٠٠٢ کاتژمێرە لەگەڵ قەبارەی ڕووناکی ٠،٠٠٢-٠،١١ (U=3/3/3/3). کاتی جێگرەوە لەلایەن کلۆدیای ئەنجیلی (٧.٠ کاتژمێر) ، ڕۆبەرت ستیفنس (٧،٣١٢ کاتژمێر) ، ستێفانۆ مۆتۆلا (٧،٣٢ کاتژمێر) و ڤینچێنزۆ زاپال (١٢ کاتژمێر) بە زۆری ڕێککەوتنێکی باشن (U=1/3-/3/1).
ئەڵماس و ئەلبێدۆ
دەستکاریلێکۆڵینەوەکان لەلایەن سەتەلایتە ئەستێرەناسییە infrared، IRAS، سەتەلایتی ژاپۆنی ئەکاری، و ئەرکی نیووایزی ناسا ئەنجامدراون، ڕووی تەنەکە ئەلبێدۆ زۆر نزمی هەیە لە مەودای ٠،٠٣٢٨ بۆ ٠،٠٤٣, کە قەبارەی تەواو نزیکەی ٨،٥٧ یەکسانە بە درێژی ١٣٠،١ بۆ ١٣٥،٥ کیلۆمەتر.
ناو
دەستکاریناوی ئەم هەسارە بچووکە لەلایەن فەلەکناسی نەمسایی یۆهان پالیسا پێشنیار کراوە . ناوی لێنراوە بەناوی ئەکیلەوە ، پاڵەوانی ئەفسانەیی لە ئەفسانەی یۆنانی و کەسایەتی ناوەندی لە ئیلیادی هۆمەر کە باس لە جەنگی ترۆجان دەکات (هەروەها سەیری ٥٧٠٠ هۆمێرۆس و ٦٦٠٤ ئیلیا بکە) . لە تەمەنی کۆرپەدا، ئەکیل لەلایەن دایکی تێتیسەوە لە ڕووباری ستیکسدا نوقم کرا (هەروەها سەیری ١٧ تێتیس بکە) ، بەم شێوەیە جەستەی بێ زیان بوو جگە لەو پاژنەی کە پێی گرتبوو. هیکتۆری کوشت ( هەروەها سەیری ٦٢٤ هێکتۆر بکە )، گەورەترین جەنگاوەری ترۆجان. لە کۆتاییدا بە تیرێک لە پاژنەی پێیدا لەلایەن پاریسەوە کوژرا ( بڕوانە ٣٣١٧ پاریس ).
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا ب «588 Achilles (1906 TG)». Minor Planet Center. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ Schmadel، Lutz D. (2007). «(588) Achilles». Dictionary of Minor Planet Names. Springer Berlin Heidelberg. p. 61. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_589. ISBN 978-3-540-00238-3.
- ^ ئ ا ب پ ت ج «JPL Small-Body Database Browser: 588 Achilles (1906 TG)» (2018-05-25 last obs.). Jet Propulsion Laboratory. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ «List of Jupiter Trojans». Minor Planet Center. ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠١٦. لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٦ ھێنراوە.
- ^ «Asteroid (588) Achilles – Proper elements». AstDyS-2, Asteroids – Dynamic Site. لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ داڕێژە:OED
- ^ ئ ا ب «WISE/NEOWISE Observations of the Jovian Trojan Population: Taxonomy». The Astrophysical Journal. 759 (1): 10. November 2012. arXiv:1209.1549. Bibcode:2012ApJ...759...49G. doi:10.1088/0004-637X/759/1/49. S2CID 119101711. (online catalog)
- ^ ئ ا ب «Asteroid Catalog Using Akari: AKARI/IRC Mid-Infrared Asteroid Survey». Publications of the Astronomical Society of Japan. 63 (5): 1117–1138. October 2011. Bibcode:2011PASJ...63.1117U. doi:10.1093/pasj/63.5.1117.
{{cite journal}}:|display-authors=6نادروستە (یارمەتی) (online, AcuA catalog p. 153) - ^ ئ ا ب «IRAS Minor Planet Survey V6.0». NASA Planetary Data System – IRAS-A-FPA-3-RDR-IMPS-V6.0: IRAS-A-FPA-3-RDR-IMPS-V6.0. October 2004. Bibcode:2004PDSS...12.....T. لە 15 June 2018 ھێنراوە.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ «Do Trojan Asteroids Have the Brightness Opposition Effect?» (PDF). 40th Lunar and Planetary Science Conference: 1391. March 2009. Bibcode:2009LPI....40.1391S. لە 15 June 2018 ھێنراوە.
{{cite journal}}:|display-authors=6نادروستە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ «Opposition effect of Trojan asteroids». Icarus. 217 (1): 202–208. January 2012. Bibcode:2012Icar..217..202S. doi:10.1016/j.icarus.2011.11.001. لە 1 January 2016 ھێنراوە.
{{cite journal}}:|display-authors=6نادروستە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا «LCDB Data for (588) Achilles». Asteroid Lightcurve Database (LCDB). لە ٢ی ئابی ٢٠١٦ ھێنراوە.
ھەڵەی ژێدەرەکان: <ref> تاگی «large-trojan» کە لە <ژێدەرەکاندا> پێناسەکراوە لە دەقی وتاردا بەکارنەھاتووە.
ھەڵەی ژێدەرەکان: <ref> تاگی «Zappala-1989» کە لە <ژێدەرەکاندا> پێناسەکراوە لە دەقی وتاردا بەکارنەھاتووە.
ھەڵەی ژێدەرەکان: <ref> تاگی «Angeli-1999» کە لە <ژێدەرەکاندا> پێناسەکراوە لە دەقی وتاردا بەکارنەھاتووە.
ھەڵەی ژێدەرەکان: <ref> تاگی «Stephens-2010c» کە لە <ژێدەرەکاندا> پێناسەکراوە لە دەقی وتاردا بەکارنەھاتووە.
<ref> تاگی «Mottola-2011» کە لە <ژێدەرەکاندا> پێناسەکراوە لە دەقی وتاردا بەکارنەھاتووە.بەستەری دەرەکی
دەستکاری- بنکەدراوەی Asteroid Lightcurve (LCDB), فۆڕمی پرسیار ( زانیاری ١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. Archived </link> )
- فەرهەنگی ناوی هەسارە بچووکەکان, Google books
- بارودۆخی دۆزینەوە: هەسارە بچووکە ژمارەدارەکان (1)-(5000) – ناوەندی هەسارە بچووکەکان
- ئەستێرە بچووک 588 ئەکیل ١٠ی ئازاری ٢٠٢٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., لە تەنە بچووکەکان داتا فێرێت
- 588 Achilles
- ٥٨٨ ئەکیل at the JPL Small-Body Database
- Close approach · Discovery · Ephemeris · Orbit diagram · Orbital elements · Physical parameters </img>
{[تووڵی دەروازە|گەردوون}}
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ٥٨٨ ئەکیل تێدایە. |
