مەکۆی زیرەک بۆ گەڕان بەدوای مانگدا

مەکۆی زیرەک بۆ گەڕان بەدوای مانگدا (بە ئینگلیزی: Smart Lander for Investigating Moon) کورت دەکرێتەوە بۆ سلیم (SLIM)، ئەرکێکی نیشتنەوەی مانگانەی دەزگای گەڕانی ئاسمانی ژاپۆنە (JAXA). پلانی خستنەبازاڕی پێڕاگوێزەکەی لە ساڵی ٢٠١٧ بۆ ساڵی ٢٠٢١ دانرابوو، بەڵام بەھۆی دواکەوتنی ئەرکی ھاوبەشی ناردنی کۆمپانیای سلیم کە ئەرکی وێنەگرتنی تیشکی ئێکس و سپێکترۆسکۆپی (XRISM) بوو، ئەمەش بۆ ساڵی ٢٠٢٣ دواخرا.^[١] لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ بە سەرکەوتوویی نیشتەرەوەکە ھاتە ناو خولگەی مانگەوە و لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ لە کاتژمێر ١٥:٢٠ بە کاتی ناوەندی ئەمریکا نیشتەوە، بەمەش ژاپۆن بوو پێنجەم وڵات کە نیشتنەوەی نەرمی لەسەر ڕووی مانگ ئەنجامداوە؛ دوای نیشتنەوە، دەزگای گەڕانی ئاسمانی ژاپۆن سیگناڵی لە نیشتنەوەکە وەرگرت، بەڵام نەیتوانی کارەبا بەرھەمبھێنێت، لەوانەیە بەھۆی ھەڵە ئاراستەکردنی پانێڵە خۆرەکانییەوە بێت.^[٢]^[٣]^[٤]^[٥]^[٦]

پاشبنەما

ئەرکی سلیم یەکەم ئەرکی نیشتنەوەی ژاپۆنە لەسەر مانگ، و ئامانجی نیشاندانی نیشتنەوەی وردە لەسەر ڕووی مانگ. لە کاتی دابەزینی ئۆتۆمبێلەکە بۆ سەر مانگ، بە بەکارھێنانی تەکنەلۆژیای ناسینەوەی دەموچاو کانییەکانی مانگ دەناسێتەوە، ھەروەھا شوێنەکانیان دیاری دەکات بە بەکارھێنانی داتای چاودێری کە لەلایەن ئەرکی خولگەی مانگی سیلین کۆکراونەتەوە. ئامانجی سلیم ئەنجامدانی نیشتنەوەی نەرمە بە مەودای وردبینی تا ١٠٠مەتر (٣٣٠ پێ).^[٧]^[٨] بە بەراورد بە وردبینی مۆدیولی مانگی ئەپۆلۆ ١١ ئیگل لە ساڵی ١٩٦٩ کە شێوەی ھێلکەیی بوو و درێژییەکەی ٢٠ کم و پانییەکەی ٥ کم بوو. بە گوتەی یۆشیفومی ئیناتانی، جێگری بەڕێوەبەری گشتی پەیمانگای جاکسا بۆ زانستە ئاسمانی و بۆشایییەکان (ISAS)، سەرکەوتنی ئەم نیشتنەوەیە لەڕادەبەدەر وردە کوالیتی گەڕان بەدوای بۆشایی ئاسمان باشتر دەکات.^[٩]

تێچووی پێشبینیکراو بۆ پەرەپێدانی ئەم پڕۆژەیە ١٨ ملیار یەنی ژاپۆنی واتە ١٢١٫٥ ملیۆن دۆلاری ئەمریکییە.^[١٠]

ئەرک

ئەنیمەیشینێکی چۆنییەتی ڕۆیشتنی سلیم

لە دەوروبەری زەوی

لە دەوروبەری مانگ

سلیم • زەوی • مانگ

سلیم بە سەرکەوتووی چوە ناو خولگەی مانگەوە بە شێوەیەکی تۆمارکراو لە ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ کاتژمێر (٢٣:٤٣ بە کاتی جیھانی) و (ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ کاتژمێر ٨:٤٢ بە کاتی ژاپۆن)^[١١] مەکۆی نیشتنەوەی مانگ کە نازناوی قەناسی مانگی لێنراوە، بەھۆی نیشتنەوەیەکی زۆر وردەوە، کە دابەزینەکەی نزیکەی ١٠٠ مەتر (٣٣٠ پێ)ە، لە ١٩ی ١ی ٢٠٢٤، لە دەریای نەکتار لە باشوور، گەیشتە سەر ڕووی مانگ لە کراتەر تیۆفیلۆس، ژاپۆن بوو بە پێنجەم وڵات کە سەرکەوتوو بوو لە نیشتنەوەی نەرم لەسەر مانگ، دوای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، یەکێتی سۆڤیەت، چین و ھیندستان.^[١٢] باری سوودبەخشی زانستی:

گەرمیی پێوەر
چاودێری تیشکدانەوە
ئینکلینۆمێتەر

پێڕاگۆێزی ئەرکی مانگ ٢

ئۆتۆمبێلی گەڕانی مانگ ٢ (LEV-2)، یان SORA-Q، ئۆتۆمبێلێکی بچووکە کە لەلایەن دەزگای گەڕانی ئاسمانی ژاپۆنەوە بە ھاوکاری ھاوبەش لەگەڵ کۆمپانیای تۆمی و گرووپی سۆنی و زانکۆی دۆشیشا پەرەی پێدراوە و لەسەر مەکۆی سلیم دانراوە. بارستەی ئۆتۆمبێلەکە ٢٥٠ گرامە و دوو کامێرای بچووکی تێدایە. LEV-2 دەتوانێت شێوەی خۆی بگۆڕێت بۆ ئەوەی لەسەر ڕووی مانگ کار بکات بۆ ماوەی نزیکەی دوو کاتژمێر. ئەمە دووەم کەشتی ئاسمانییە لە جۆری خۆیدا کە ھەوڵی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆن دەدات لەسەر ڕووی مانگ، وەک چۆن یەکەم کەشتی لەسەر فڕۆکەی ھاکوتۆ١-R Mission بوو، بەڵام لەگەڵ فڕۆکەی نیشتنەوەکەدا کەوتە خوارەوە.

مێژوو

ئەم پێشنیازە کە دواتر بە سلیم ناسرا، لە ساڵی ٢٠٠٥ بە ناوی مانگی دەستکردی تاقیکردنەوەی نیشتنەوە لە مانگی بچووک (小型月着陸実験衛星?) دەستی پێکرد. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣، پەیمانگای جاکسا بۆ زانستە ئاسمانی و بۆشایییەکان ISAS داوای پێشنیاری کرد بۆ ئەرکێکی تەرکیزکراو بە قەبارەی مامناوەندی ھەڵبژێردراوی کێبڕکێ، و سلیم لەنێو ئەو حەوت پێشنیارەدا بوو کە پێشکەشکرابوون. لە مانگی حوزەیرانی ٢٠١٤، سلیم لە ھەڵبژاردنی پێش کۆتاییدا دەرچوو لەگەڵ ئەرکی نمایشکردنی تەکنەلۆژیا DESTINY+، و لە شوباتی ٢٠١٥، سلیم وەک کۆتایی ھەڵبژێردرا. لە مانگی نیسانی ٢٠١٦ەوە کۆمپانیای سلیم بووەتە پڕۆژەیەک لەناو دەزگای گەڕانی ئاسمانی ژاپۆن. لە مانگی ئایاری ساڵی ٢٠١٦دا کۆمپانیای میتسوبیشی کارەبایی (MELCO) گرێبەستی دروستکردنی ئەو کەشتییە ئاسمانییەی بەدەستھێناوە. بڕیار بوو SLIM دووەم فڕۆکەی ژاپۆنی بێت کە لە ڕووی مانگەوە کار بکات؛ لە ٢٧ی ئایاری ٢٠١٦، ناسا ڕای گەیاند کە فڕۆکەی نیشتنەوەی OMOTENASHI (تەکنەلۆژیا نایابەکان بۆ گەڕان بەدوای مانگدا بە نانۆ نیمچە ڕەق Impactor) کە بە ھاوبەشی لەلایەن دەزگای بۆشایی ژاپۆن JAXA و زانکۆی تۆکیۆ پەرەی پێدراوە، وەک بارێکی سوودبەخشی لاوەکی لەسەر سیستەمی ھەڵدانی بۆشایی ئاسمان (SLS) خراوەتە خوارەوە. ئارتمیس ١- ئۆمۆتێناشی بڕیار بوو لاندرێکی بچووک لەسەر ڕووی مانگ بنیشێتەوە کە کێشی یەک کیلۆ بوو، بەڵام لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢، دەزگای گەڕانی ئاسمانی ژاپۆن ڕای گەیاند کە ھەوڵەکان بۆ پەیوەندیکردن بەو کەشتییە ئاسمانییە وەستاون، بەھۆی شکستی خانە خۆرەکانەوە بۆ… وزە دروست دەکات بەھۆی ئاراستەکردنی دوور لە خۆر، و کە نایکات… تا مانگی ئازاری ٢٠٢٣ جارێکی دیکە ڕووبەڕووی خۆر دەبێتەوە.^[١٣]^[١٤]

سەرچاوەکان

^ «"ژاپۆن پلانی نیشتنەوەی بێ سەرنشینی لەسەر مانگ ھەیە"».
^ «Japans SLIM mission aims for historic lunar landing 2023» (بە English). ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
^ Shimbun، The Sankei (٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤). «JAXA Gives Itself 60 Out of 100 for Lunar Landing | JAPAN Forward». japan-forward.com (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ Reports، Rafu (٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤). «Japan Successfully Lands Spacecraft on Moon». Rafu Shimpo (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ «"ئەرکەکانی دەرفەت (MO) لە گەشەپێدان – وێنەگرتنی تیشکی ئێکس و ئەرکی سپێکترۆسکۆپی (XRISM)". GSFC. ناسا».
^ «"ئەرکی SLIM ی ژاپۆن ئامانجی نیشتنەوەی مێژوویییە لەسەر مانگ ٢٠٢٣"». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
^ «"کەشتی بچووکی مانگی نیشتنەوە "SLIM" بۆ نمایشی تەکنەلۆژیای نیشتنەوەی بە وردی"» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٨ی ئازاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە.
^ «ناساندنی SLIM، نیشتنەوەی مانگێکی بچووک و ورد"».
^ «"جاکس چ جۆرە چەمکێکی ھەیە؟ لە کەسانی بەشداربوو بپرسە دەربارەی پلانە تەنکەکە."».
^ «"پەرەپێدانی یەکەم فڕۆکەی نیشتنەوەی مانگی ژاپۆن ئەمساڵ دەستپێدەکات. ``ئامانج ئەوەیە یەکەم فڕۆکەی جیھان بێت لە تەکنەلۆژیای وردبینی بەرزدا.».
^ «سمارت لاندەر بۆ لێکۆڵینەوە لە مانگ (SLIM) جێگیرکردنی خولگەی مانگ"».
^ «"ژاپۆن ژماردنی خوارەوە بۆ نیشتنەوەی 'قەناس بەدەستی مانگ' لەسەر ڕووی مانگ"».
^ «"کەشتییەکی مانگی ژاپۆنی کە لەلایەن کۆمپانیای میتسوبیشی ئێلیکتریکییەوە دروست دەکرێت"».
^ «"جاکسە و زانکۆی تۆکیۆ مانگی دەستکردی بچووک دەنێنە سەر مانگ، ھەوڵی نیشتنەوەی دوو مانگی دەستکرد لە ساڵی ٢٠١٨دا"».

بەستەرە دەرەکییەکان

[1] «"ژاپۆن پلانی نیشتنەوەی بێ سەرنشینی لەسەر مانگ ھەیە"».

[2] «Japans SLIM mission aims for historic lunar landing 2023» (بە English). ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

[3] Shimbun، The Sankei (٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤). «JAXA Gives Itself 60 Out of 100 for Lunar Landing | JAPAN Forward». japan-forward.com (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[4] Reports، Rafu (٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤). «Japan Successfully Lands Spacecraft on Moon». Rafu Shimpo (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[5] «"ئەرکەکانی دەرفەت (MO) لە گەشەپێدان – وێنەگرتنی تیشکی ئێکس و ئەرکی سپێکترۆسکۆپی (XRISM)". GSFC. ناسا».

[6] «"ئەرکی SLIM ی ژاپۆن ئامانجی نیشتنەوەی مێژوویییە لەسەر مانگ ٢٠٢٣"». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)

[7] «"کەشتی بچووکی مانگی نیشتنەوە "SLIM" بۆ نمایشی تەکنەلۆژیای نیشتنەوەی بە وردی"» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٨ی ئازاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە.

[8] «ناساندنی SLIM، نیشتنەوەی مانگێکی بچووک و ورد"».

[9] «"جاکس چ جۆرە چەمکێکی ھەیە؟ لە کەسانی بەشداربوو بپرسە دەربارەی پلانە تەنکەکە."».

[10] «"پەرەپێدانی یەکەم فڕۆکەی نیشتنەوەی مانگی ژاپۆن ئەمساڵ دەستپێدەکات. ``ئامانج ئەوەیە یەکەم فڕۆکەی جیھان بێت لە تەکنەلۆژیای وردبینی بەرزدا.».

[11] «سمارت لاندەر بۆ لێکۆڵینەوە لە مانگ (SLIM) جێگیرکردنی خولگەی مانگ"».

[12] «"ژاپۆن ژماردنی خوارەوە بۆ نیشتنەوەی 'قەناس بەدەستی مانگ' لەسەر ڕووی مانگ"».

[13] «"کەشتییەکی مانگی ژاپۆنی کە لەلایەن کۆمپانیای میتسوبیشی ئێلیکتریکییەوە دروست دەکرێت"».

[14] «"جاکسە و زانکۆی تۆکیۆ مانگی دەستکردی بچووک دەنێنە سەر مانگ، ھەوڵی نیشتنەوەی دوو مانگی دەستکرد لە ساڵی ٢٠١٨دا"».

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]