مۆنۆمێنتی ئازادی (بەغدا)
مۆنۆمێنتی ئازادی (یان نەسب الحرییە) (بە عەرەبی: نصب الحریة)، دەکەوێتە گۆڕەپانی تەحریر (گۆڕەپانی ڕزگاری) لە ناوەندی شاری بەغدا، ناسراوترین و خۆشەویستترین شوێنەواری شارەکەیە.
| مۆنۆمێنتی ئازادی | |
|---|---|
| دامەزران | ١ی کانوونی دووەمی ١٩٦١ |
| وڵات | عێراق |
| چەشن | public art |
| ئافرێنەر | جوواد سەلیم |
| Depicts | ئازادی، ژن، torch، ئەسپ |
پاشخان و مێژوو دەستکاری
لە ساڵی ١٩٥٩ سەرکردەی نوێی کۆماری عێراق، عەمید عەبدولکەریم قاسم مۆنۆمێنتێکی ڕاسپارد کە دەبێتە ئاھەنگێک بۆ ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی عێراق. بڕیار بوو لە دڵی ناوچەی بازرگانی ناوەندی بەغدا دابنرێت و ڕووی لە گۆڕەپانی ڕزگاری و پردی جەمھورییە بێت. نزیک بووەوە لە تەلارساز ڕیفعەت چادرجی کە یەکێکە لە تەلارسازەکانی عێراق. لەگەڵ جەواد سەلیم بیرۆکەیەکی پەرەپێدا کە بە بەرھەمگەلێک ناسرابوو کە مێژووی کۆنی عێراقیان لەگەڵ تەوەر و تەکنیکە ھاوچەرخەکاندا تێکەڵ کردووە. عەمید جەنەڕاڵ ویستویەتی ببێتە ھێمای دەوڵەتی نەتەوەیی نوێ، لەگەڵ ئەوەشدا جوواد سەلیم دیزاینی شوێنەوارێکی ھەڵبژارد کە ھێمای ململانێی گەل بێت دژی ستەمکاری و ڕێزی لە مێژووی قووڵی ھونەری عێراق گرت بە خستنەڕووی دیواری عەباسی و بابلی، پەیکەرێکی بەرھەمھێنا کە ھەم «بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش مۆدێرن» بوو، بەڵام ئاماژەی بە نەریتیش دەکرد.[١]
سالم لەژێر بارودۆخێکی سەختدا کاری زۆری لەسەر پڕۆژەکە کرد، بەرەنگاری ھەموو ھەوڵەکانی قاسم بووەوە بۆ ئەوەی وێنەکەی بخرێتە ناو مۆنۆمێنتەکەوە.[٢] سەرەتا سالم ویستبووی پەیکەرەکە لە ئاستی زەویدا بێت، بەڵام تەلارسازەکەی پڕۆژەکە، ڕیفعەت چادرچی، پێداگری لەسەر ئەوە دەکرد کە بەرز بکرێتەوە بۆ ئەوەی زیاتر 'مۆنۆمێنتال' دەربکەوێت. لە ئەنجامدا کارە تەواوکراوەکان ڕووبەڕووی ھاتوچۆی قەرەباڵغ دەبنەوە نەک ئەو کەسانەی کە لە باخچەی تەنیشت یەکتردا بە پێ دەڕۆن.[٣]
ھەرچەندە مۆنۆمێنتەکە دیزاینی سالم بوو، بەڵام ئەو پڕۆژەکەی تا تەواوبوونی نەبینی. دوای مردنی پێشوەختەی لە مانگی یەکی ساڵی ١٩٦١، پڕۆژەکە لە ساڵی ١٩٦١ لەلایەن ھاوسەری پەیکەرتاشەوە کۆتایی پێھات؛ ھونەرمەند، لۆرنا سالم، لەگەڵ ھاوڕێ و ھاوکارەکەی سالم، پەیکەرتاشی، محەممەد غانی حیکمەت، کە پێشتر ھاوکاری پڕۆژەکە بوون بە کاستکردنی فیگەرە برۆنزییەکان.[٤] مۆنۆمێنتی تەواوکراو کە بە نەسب ئەلحورییە (مۆنۆمێنتی ئازادی) ناسراوە، لە ھەوڵە جۆراوجۆرەکان ڕزگاری بووە بۆ ئەوەی بڕوخێنرێت و یەکێکە لە کارە گشتییە ئایکۆنییەکانی بەغدا.[٥]
وەسف کردن دەستکاری
ئەم شوێنەوارە لە ساڵی ١٩٦١ کراوەتەوە، دوای مردنی پەیکەرتاشەکە. پێکھاتووە لە ١٤ کاستی برۆنزی، کە نوێنەرایەتی ٢٥ فیگەر دەکەن، لەسەر تەختەیەکی تراڤێرتین، کە ٦ مەتر لە زەوییەوە بەرزکراوەتەوە.[٦] بەرزی مۆنۆمێنتەکە ١٠ مەتر و درێژییەکەی ٥٠ مەترە. ئەو فیگەرانە کە بە شێوەی باس-ڕیلیف دانراون، مەبەست لێی وەبیرھێنانەوەی کارە ھونەرییەکانی بابلی و ئاشووری و عەرەبییە.[٧]
ڕووداوە مێژوویییەکانی عێراق تا شۆڕشی ١٤ی تەممووز بە سەرۆکایەتی عەبدولکەریم قاسم وێنا دەکات؛ ڕێکەوتێکی سەرەکییە کە دەستپێکی دەسەڵاتی کۆمارییەکانە لە عێراق[٨]
مەبەست لەم شوێنەوارە وەک بەیتێکی شیعری عەرەبی - لە ڕاستەوە بۆ چەپ - بە ڕووداوەکانی پێش شۆڕش دەستپێدەکات - و بە ھاوئاھەنگی دوای سەربەخۆیی کۆتایی پێبھێنرێت.[٩] چەندین ئاماژە و چینە شاراوەکانی مانا لە کارەکەدا ئیلھامبەخش بوو بۆ ھونەرمەندەکانی عەرەب لە سەرانسەری ناوچەکەدا و ھانیان دا کە بەدوای کارە ھونەرییەکاندا بگەڕێن بە ناسنامەیەکی نەتەوەیییەوە لە سەردەمێکدا کە زۆرێک لە گەلانی عەرەب خەریکی بەدەستھێنانی سەربەخۆیی بوون.[١٠]
میرات دەستکاری
پەیکەرەکە لەسەر دراوی ٢٥٠ دیناری ساڵی ١٩٩٥ و دراوی ١٠ ھەزار دیناری بۆ ساڵی ٢٠١٣–٢٠١٥ وەک ڕێزێک بۆ پەیکەرتاشەکە دەرکەوتووە.[١١]
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ Al-Khalil, S. and Makiya, K. , The Monument: Art, Vulgarity, and Responsibility in Iraq, University of California Press, 1991, p. 83
- ^ Al-Khalil, S. and Makiya, K. , The Monument: Art, Vulgarity, and Responsibility in Iraq, University of California Press, 1991, p. 82
- ^ Greenberg, N. , "Political Modernism, Jabrā, and the Baghdad Modern Art Group," CLCWeb: Comparative Literature and Culture, Vol. 12, No. 2, 2010, Online: https://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1603&context=clcweb, DOI: 10.7771/1481-4374.160; Floyd, T. , "Mohammed Ghani Hikmat," [Biographical Notes] in: Mathaf Encyclopedia of Modern Art and the Islamic World, Online: http://www.encyclopedia.mathaf.org.qa/en/bios/Pages/Mohammed-Ghani-Hikmat.aspx
- ^ Greenberg, N. , "Political Modernism, Jabrā, and the Baghdad Modern Art Group," CLCWeb: Comparative Literature and Culture, Vol. 12, No. 2, 2010, Online: https://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1603&context=clcweb, DOI: 10.7771/1481-4374.160; Floyd, T. , "Mohammed Ghani Hikmat," [Biographical Notes] in: Mathaf Encyclopedia of Modern Art and the Islamic World, Online: http://www.encyclopedia.mathaf.org.qa/en/bios/Pages/Mohammed-Ghani-Hikmat.aspx
- ^ Dabrowska, K. and Hann, G. , Iraq Then and Now: A Guide to the Country and Its People, Bradt Travel Guides, 2008, p. 215
- ^ Reynolds, D.F. , The Cambridge Companion to Modern Arab Culture,Cambridge University Press, 2015, p. 199
- ^ Baram A. , "Art With Local and Mesopotamian Components", In: Culture, History and Ideology in the Formation of Ba‘thist Iraq: 1968–89, [St Antony’s/Macmillan Series], London, Palgrave Macmillan, 1991, p. 70
- ^ Dabrowska, K. and Hann, G. , Iraq Then and Now: A Guide to the Country and Its People, Bradt Travel Guides, 2008, p. 215; Kohl, P.L. , Kozelsky, M. and Ben-Yehud, N. , Selective Remembrances: Archaeology in the Construction, Commemoration, and Consecration of National Pasts, University of Chicago Press, 2008, p.200; Art and Politics in Iraq: Examining the Freedom Monument in Baghdad
- ^ Al-Khalil, S. and Makiya, K. , The Monument: Art, Vulgarity, and Responsibility in Iraq, University of California Press, 1991, pp 82-83
- ^ Reynolds, D.F. , The Cambridge Companion to Modern Arab Culture,Cambridge University Press, 2015, p. 200
- ^ Coinweeek, 24 June, 2017, Online: https://coinweek.com/paper-money-2/iraqi-10000-dinar-note-mosque-destroyed-isis/
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە مۆنۆمێنتی ئازادی (بەغدا) تێدایە. |