محەممەد موسەددیق
محەممەد موسەددیق (بە فارسی: محمد مصدق؛ IPA: [mohæmˈmæd(-e) mosædˈdeɢ] (
گوێگرتن)؛ لەدایکبووی ١٦ی حوزەیرانی ١٨٨٢ – مردووی ٥ی ئازاری ١٩٦٧) سیاسەتوانێکی ئێرانی بوو کە وەک ٣٥ەم سەرۆکوەزیرانی ئێران خزمەتیکردووە، لە ١٩٥١ەوە تا ١٩٥٣، و حکوومەتەکەی ڕووخێنراوە لە کوودەتای ١٩٥٣ی ئێران کە لەلایەن دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی و دەزگای ھەواڵگریی بریتانییەوە داڕێژرابوو.[٤][٥]
| محەممەد موسەددیق محمد مصدق | |
|---|---|
| |
| ٣٥ەم سەرۆکوەزیرانی ئێران | |
| لە پۆستدا بووە ٢١ی تەممووزی ١٩٥٢ – ١٩ی ئابی ١٩٥٣ | |
| پادشا | محەممەدڕەزا پەھلەوی |
| پێشینە | ئەحمەد قەوام |
| پاشینە | فەزڵوڵڵا زاھیدی |
| لە پۆستدا بووە ٢٨ی نیسانی ١٩٥١ – ١٦ی تەممووزی ١٩٥٢ | |
| پادشا | محەممەدڕەزا پەھلەوی |
| پێشینە | حسێن عەلا |
| پاشینە | ئەحمەد قەوام |
| وەزیری بەرگریی نیشتمانی | |
| لە پۆستدا بووە ٢١ی تەممووزی ١٩٥٢ – ١٩ی ئابی ١٩٥٣ | |
| پادشا | محەممەدڕەزا پەھلەوی |
| سەرۆک وەزیران | خۆی |
| پێشینە | مستەفا یەزدانپەنا |
| پاشینە | عەبدوڵڵا ھیدایەت |
| وەزیری کاروباری دەرەوە | |
| لە پۆستدا بووە ٣٠ی ئایاری ١٩٢٣ – ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٢٣ | |
| پادشا | ئەحمەدشا قاجار |
| سەرۆک وەزیران | حەسەن پیرنیا |
| پێشینە | محەممەدعەلی فرووغی |
| پاشینە | محەممەدعەلی فرووغی |
| لە پۆستدا بووە ٣٠ی ئەیلوولی ١٩٢١ – ٨ی تشرینی دووەمی ١٩٢١ | |
| پادشا | ئەحمەدشا قاجار |
| سەرۆک وەزیران | ئەحمەد قەوام |
| پێشینە | حەسەن ئیسفەندیاری |
| پاشینە | ئەسەدوڵڵا قەدیمی |
| والیی پارێزگای ئازەربایجان | |
| لە پۆستدا بووە ١٧ی شوباتی ١٩٢٢ – ١٢ی تەممووزی ١٩٢٢ | |
| پادشا | ئەحمەدشا قاجار |
| سەرۆک وەزیران | حەسەن پیرنیا |
| پاشینە | ئەمانوڵڵا جەھانبانی |
| وەزیری دارایی | |
| لە پۆستدا بووە ٢١ی تشرینی دووەمی ١٩٢١ – ٧ی کانوونی دووەمی ١٩٢٢ | |
| پادشا | ئەحمەدشا قاجار |
| سەرۆک وەزیران | ئەحمەد قەوام |
| والیی پارێزگای فارس | |
| لە پۆستدا بووە ١١ی تشرینی یەکەمی ١٩٢٠ – ٢٢ی ئازاری ١٩٢١ | |
| پادشا | ئەحمەدشا قاجار |
| سەرۆک وەزیران | حەسەن پیرنیا |
| ئەندامی پەرلەمانی ئێران | |
| لە پۆستدا بووە ٢٥ی نیسانی ١٩٥٠ – ٢٧ی نیسانی ١٩٥١ | |
| ناوچەی بەربژێری | تاران |
| زۆرینە | ٣٠,٧٣٨ (پلەی یەکەم) |
| لە پۆستدا بووە ٧ی ئازاری ١٩٤٤ – ١٢ی ئازاری ١٩٤٦ | |
| ناوچەی بەربژێری | تاران |
| زۆرینە | پلەی یەکەم |
| لە پۆستدا بووە ١١ی تەممووزی ١٩٢٦ – ١٣ی ئابی ١٩٢٨ | |
| ناوچەی بەربژێری | تاران |
| لە پۆستدا بووە ١١ی شوباتی ١٩٢٤ – ١١ی شوباتی ١٩٢٦ | |
| ناوچەی بەربژێری | تاران |
| زۆرینە | پلەی سێیەم |
| لە پۆستدا بووە نەیتوانی پۆستەکە بگرێتە دەست لە ١٩٠٦ | |
| ناوچەی بەربژێری | ئیسفەھان |
| وردەکاریی تاکەکەسی | |
| لەدایکبوون | میرزا محەممەدخان موسەددیقولسەڵتەنە ١٦ی حوزەیرانی ١٨٨٢ تاران، ئێران |
| مردن | ٥ی ئازاری ١٩٦٧ (٨٤ ساڵ ژیاوە) نەخۆشخانەی نەجمیە، تاران، ئێران |
| شوێنی حەسانەوە | قەڵای ئەحمەدئابادی موسەددیق |
| پارتی سیاسی |
|
| ھاوسەر(ەکان) | زەھرا خانم (ھاوسەرگیری ١٩٠١؛ ١٩٦٥) |
| منداڵ(ەکان) | 5 |
| خوێندن لە | ئینستیتیوتی پاریسی لێکۆڵینەوە سیاسییەکان زانکۆی نووچاتێل |
| واژوو | 
|
ژیاننامە
دەستکاریوەک ڕێبەری بە نیشتیمانی بوونی نەوتی ئێران دەناسرێ، لەب ەروەی تا پێش ئە نەوتی ئێران لەژێر دەسەڵاتی وڵاتی بریتانیا بوو کۆمپانیای نەوتی ئێران و ئینگلیستان کە دواتر ناوی گۆڕا و بوو بە بریتیش پێترۆلیۆم یان بە کورت کراوە، بی پی.
موسەددیق دوای کودەتای ٢٨ ی گەلاوێژ لە ساڵی ١٣٣٢ی ھەتاوی لە دادگا دوای وەی بەڵگەی زۆری ھێنایەوە و کارەکانی خۆی خستە ڕوو سێ ساڵ زیندانی حوکمدرا و دوای تێپەڕاندنی ئەم سێ ساڵەش دوور خرایەوە بۆ مڵکی باوکی و ھەتا مردن لە تەنیاییدا لەوێ ژیانی بەسەر برد و دواتریش بەھۆی شێرپەنجە ھەر لەوێ گیانی سپارد.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Houchang E. Chehabi (1990). Iranian Politics and Religious Modernism: The Liberation Movement of Iran Under the Shah and Khomeini. I.B.Tauris. pp. 113. ISBN 978-1850431985.
- ^ Bani-Jamali، Ahmad (2008). آشوب: مطالعھ‌ای در زندگی و شخصیت دکتر محمد مصدق [Chaos: A Study on Life and Character of Dr. Mohammad Mosaddeq] (بە فارسی). Tehran: Ney. pp. 146–155. ISBN 978-9643129705.
- ^ Matini، Jalal (2009). نگاھی بھ کارنامھ سیاسی دکتر محمد مصدق [A Glance at the Political Career of Dr. Mohammad Mosaddeq] (بە فارسی). Los Angeles, CA: Ketab Co. p. 25. ISBN 978-1595842268.
- ^ James Risen (2000). «Secrets of History The C.I.A. in Iran The Coup First Few Days Look Disastrous». The New York Times.
- ^ «All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror». Central Intelligence Agency. ١٢ی نیسانی ٢٠٠٧. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی ئایاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە محەممەد موسەددیق تێدایە. |