فرانک واتسۆن دایسۆن

سێر فرانک واتسۆن دایسۆن, KBE, FRS, ^[١] FRSE (٨ی ژانویەی ١٨٦٨ – ٢٥ی ئایاری ١٩٣٩) فەلەکناسی ئینگلیزی و نۆیەمین فەلەکناسی ڕۆیاڵ بوو کە ئەمڕۆ بە شێوەیەکی بەرچاو بەهۆی ناساندنی سیگناڵەکانی کات ("pips") لە گرینویچ لە ئینگلتەرا، لەبیر دەکرێت. و بۆ ئەو ڕۆڵەی کە بینیویەتی لە سەلماندنی تیۆری ڕێژەیی گشتی ئەنیشتاین.

ژیاننامە

دایسۆن لە شاری میشام لە نزیک شاری ئاشبی دی لا زۆچ لە ویلایەتی لێستەرشایر لەدایکبووە، کوڕی پەرستیار واتسۆن دایسۆنە کە وەزیرێکی باپتیستی بووە و هاوسەرەکەی فرانسیس دۆدوێڵ بووە. ^[٢] خێزانەکە لە شەقامی سانت جۆن لە ویرکسۆرس دەژیا لە کاتێکدا فرانک تەمەنی یەک بۆ سێ ساڵ بوو. ^[٣] لە گەنجیدا ڕوویان لە یۆرکشایر کردووە. لەوێ ^[٤] لە قوتابخانەی گرامەری هیس لە شاری هالیفاکس کردووە و دواتر سکۆلەرشیپی بۆ قوتابخانەی گرامەری برادفۆرد و کۆلێژی ترینیتی لە کامبریج ، لەوێ ^[٥] ^[٦] فەلەکناسی خوێندووە، لە ساڵی ١٨٨٩دا پلەی دووەمی ڕانگلەری وەرگرتووە ^[٧] ^[٥]

دایسۆن کە لە لای چەپەوە پلەی چوارەمە، سواری ئۆتۆمبێلێکە؛ لەوانەیە لە کاتی پێنجەمین کۆنفرانسی یەکێتی نێودەوڵەتی بۆ هاوکاری لە توێژینەوەی خۆردا، کە لە بۆن ، ئەڵمانیا، ساڵی ١٩١٣ بەڕێوەچوو

لە ساڵی ١٨٩٤ پەیوەندی کرد بە کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی، کۆمەڵەی فەلەکناسی بەریتانیا و پۆستی یاریدەدەری باڵای پێدرا لە ڕوانگەی گرینویچ و کاری لەسەر کەتەلۆگی فەلەکناسی کرد، کە لە ساڵی ١٩٠٥ بڵاوکرایەوە، لە ساڵی ١٩٠٥ تا ١٩١٠ وەک فەلەکناسی شاهانە بۆ سکۆتلەندا دەستنیشانکرا، و... فەلەکناس ڕۆیاڵ (و بەڕێوەبەری ڕوانگەی ڕۆیاڵ گرینویچ) لە ساڵی ١٩١٠ تا ١٩٣٣. لە ساڵی ١٩٢٨دا کاتژمێرێکی نوێی پاندۆلمی ئازادی لە ڕوانگەدا ناساند، کە وردترین کاتژمێر بوو کە لەو کاتەدا بەردەست بوو و گواستنەوەی بێ وایەری ئاسایی لە وێستگەی بێ وایەری GPO ڕێکخست لە یاری ڕەگبی ئۆف گرینویچ مین تایم. هەروەها لە ساڵی ١٩٢٤دا لە ڕێگەی بی بی سییەوە دابەشکردنی "شەش پیپ"ی ناساند. بۆ ماوەی چەند ساڵێک سەرۆکی دامەزراوەی کاتژمێرناسی بەریتانیا بووە و لە ساڵی ١٩٢٨دا میدالیای زێڕیان پێبەخشراوە.

دایسۆن بەهۆی لێکۆڵینەوەکانی لە خۆرگیرانەکاندا ناوبانگێکی زۆری هەبووە و دەسەڵاتدار بووە لەسەر سپێکتریمی کۆرۆنا و لەسەر کرۆمۆسفێر. ئەو شانازیی بەوە دەکرێت کە گەشتەکانی بۆ چاودێریکردنی خۆرگیرانی ساڵی ١٩١٩ لە بەرازیل و پرینسیپی ڕێکخستووە، کە تا ڕادەیەک گەشبینانە پێش ئاگربەستی ١١ی تشرینی دووەمی ١٩١٨ دەستی بە ئامادەکارییەکانی کردووە. دایسۆن تێبینییەکانی خۆی سەبارەت بە خۆرگیرانی ٢٩ی ئایاری ١٩١٩ پێشکەش بە کۆبوونەوەی هاوبەشی کۆمەڵەی شاهانە و کۆمەڵەی فەلەکی شاهانە لە ٦ی تشرینی دووەمی ١٩١٩. تێبینییەکان تیۆری ئەلبێرت ئەنیشتاینیان پشتڕاستکردەوە سەبارەت بە کاریگەریی کێشکردن لەسەر ڕووناکی کە تا ئەو کاتە بە هەندێک گومان لەلایەن کۆمەڵگەی زانستییەوە وەرگیرابوو. ^[٨]

دایسۆن لە ساڵی ١٩٣٩ لە کاتی گەشتکردن لە ئوسترالیا بۆ ئینگلتەرا لەناو کەشتییەکدا لە کاتی گەشتەکەی گیانی لەدەستدا و مرد، لە دەریادا هەر لەوێدا بە خاک سپێردرا. ^[٤]

ڕێزلێنان و خەڵات

هاوڕێی کۆمەڵەی شاهانە – ١٩٠١ ^[١]
دایسۆن لە کۆنفرانسی چوارەمی یەکێتی نێودەوڵەتی بۆ هاوکاری لە توێژینەوەی خۆر لە ڕوانگەی ماونت ویلسۆن ، ١٩١٠
هاوڕێی کۆمەڵەی شاهانەی ئەدینبۆرگ – ١٩٠٦
سەرۆکی کۆمەڵەی فەلەکناسی شاهانە – ١٩١١-١٩١٣
جێگری سەرۆکی کۆمەڵەی شاهانە – ١٩١٣-١٩١٥
نایتد – ١٩١٥
سەرۆکی کۆمەڵەی فەلەکناسی بەریتانیا، ١٩١٦-١٩١٨
مەدالیای شاهانەی کۆمەڵەی شاهانە – ١٩٢١
مەدالیای بروس لە کۆمەڵەی فەلەکناسی زەریای هێمن – ١٩٢٢
مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی فەلەکی شاهانە – ١٩٢٥
شوان فەرماندەی فەرماندەیی ئیمپراتۆریەتی بەریتانیا – ١٩٢٦
مەدالیای زێڕی پەیمانگای کاتژمێرناسی بەریتانی – ساڵی ١٩٢٨
سەرۆکی یەکێتی نێودەوڵەتی فەلەکناسی – ١٩٢٨-١٩٣٢
لە نێوان ساڵانی ١٨٩٤-١٩٠٦، دایسۆن لە ٦ گردی ڤانبرۆگ، بلاکهیس ، لەندەن SE3، لە خانوویەکدا ژیاوە کە ئێستا بە تابلۆیەکی شین دیاری کراوە.
کانییەکەی دایسۆن لەسەر مانگ بە ناوی ئەوەوە ناونراوە، هەروەها ئەستێرە بچووکەکەی ١٢٤١ دایسۆنا .

وێنەی مانگگیران لە گەشتی ساڵی ١٩١٩ ^[٩]

خێزان

لە ساڵی ١٨٩٤ لەگەڵ کارۆلین بیسێت بێست (کۆچی دوایی ١٩٣٧)، کچی پالیمۆن بێست هاوسەرگیری کرد، لەگەڵیدا دوو کوڕ و شەش کچیان هەبوو.

فرانک دایسۆن و فریمان دایسۆن

هەرچەندە فرانک دایسۆن و فیزیازانێکی تیۆری فریمان دایسۆن نەزانرابوون کە پەیوەندییان هەبێت، بەڵام باوکیان ڕیڤ واتسۆن دایسۆن و جۆرج دایسۆن هەردووکیان خەڵکی وێست یۆرکشایر بوون کە ناوی بنەماڵەی لێ سەرچاوەی گرتووە و زۆرترین چڕی کۆکراوەتەوە. فریمان دایسۆن شانازیی بە سێر فرانکی کرد کە حەزی لە فەلەکناسی وروژاندووە: چونکە هەمان ناوی کۆتایییان هەبوو، دەستکەوتەکانی سێر فرانک لەلایەن خێزانی فریمان دایسۆنەوە باسکران کاتێک کوڕێکی گەنج بوو. [پێویستە وەرگێڕان] بە ئیلهام وەرگرتن، یەکەم هەوڵی دایسۆن بۆ نووسین پارچەیەکی نەوجەوان بوو لە ساڵی ١٩٣١ بە ناوی "بەریەککەوتنی ئێرۆلۆناری سێر فیلیپ ڕۆبەرت" – سێر فیلیپ وەشانێکی تەنک و تەنک و پۆشراو بوو لە سێر فرانک.

لە میدیای باودا

ئەکتەری ناوداری ئەمریکی ئەلیک مەککۆین لە ساڵی ٢٠٠٠ لە زنجیرە تەلەفزیۆنییەکەی، Longitude وەک سێر فرانک دایسۆن ڕۆڵی بینی ^[١٠]

سەرچاوەکان

^ ^ئ ^ا Eddington، A. S. (1940). «Sir Frank Watson Dyson. 1868–1939». Obituary Notices of Fellows of the Royal Society. 3 (8): 159–172. doi:10.1098/rsbm.1940.0015.
^ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 0-902-198-84-X. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)
^ «Frank Watson Dyson 1868-1939». 2008.
^ ^ئ ^ا Spencer Jones، Harold (1939). «Obituary: Sir Frank Watson Dyson». The Observatory. 62 (782): 179–187. Bibcode:1939Obs....62..179S.
^ ^ئ ^ا Wilson، Margaret (1951). Ninth Astronomer Royal: The Life of Frank Watson Dyson. Cambridge, England: W. Heffer & Sons Ltd.
^ Jackson، John (1940). «Frank Watson Dyson». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 100. Royal Astronomical Society: 238–246. Bibcode:1940MNRAS.100Q.238.. doi:10.1093/mnras/100.4.238a.
^ Aitken، Robert Grant (1939). «Sir Frank Watson Dyson, 1868–1939». Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 51 (304). Astronomical Society of the Pacific: 336–338. Bibcode:1939PASP...51..336A. doi:10.1086/125099.
^ «Joint Eclipse Meeting of the Royal Society and the Royal Astronomical Society». The Observatory: A Monthly Review of Astronomy. 42 (545): 389–398. November 1919. Bibcode:1919Obs....42..389.
^ Dyson، F. W. (1920). «A Determination of the Deflection of Light by the Sun's Gravitational Field, from Observations Made at the Total Eclipse of May 29, 1919». Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences. 220 (571–581): 291. Bibcode:1920RSPTA.220..291D. doi:10.1098/rsta.1920.0009.
^ «Longitude © (1999)». لە ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ھێنراوە.

بەستەری دەرەکی

پۆلگەردوون

[frs-1] ئ ^ا Eddington، A. S. (1940). «Sir Frank Watson Dyson. 1868–1939». Obituary Notices of Fellows of the Royal Society. 3 (8): 159–172. doi:10.1098/rsbm.1940.0015.

[2] Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 0-902-198-84-X. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)

[3] «Frank Watson Dyson 1868-1939». 2008.

[obit_obs-4] ئ ^ا Spencer Jones، Harold (1939). «Obituary: Sir Frank Watson Dyson». The Observatory. 62 (782): 179–187. Bibcode:1939Obs....62..179S.

[wilson_biog-5] ئ ^ا Wilson، Margaret (1951). Ninth Astronomer Royal: The Life of Frank Watson Dyson. Cambridge, England: W. Heffer & Sons Ltd.

[obit_mnras-6] Jackson، John (1940). «Frank Watson Dyson». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 100. Royal Astronomical Society: 238–246. Bibcode:1940MNRAS.100Q.238.. doi:10.1093/mnras/100.4.238a.

[obit_pasp-7] Aitken، Robert Grant (1939). «Sir Frank Watson Dyson, 1868–1939». Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 51 (304). Astronomical Society of the Pacific: 336–338. Bibcode:1939PASP...51..336A. doi:10.1086/125099.

[8] «Joint Eclipse Meeting of the Royal Society and the Royal Astronomical Society». The Observatory: A Monthly Review of Astronomy. 42 (545): 389–398. November 1919. Bibcode:1919Obs....42..389.

[eclipse1919_philtrans-9] Dyson، F. W. (1920). «A Determination of the Deflection of Light by the Sun's Gravitational Field, from Observations Made at the Total Eclipse of May 29, 1919». Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences. 220 (571–581): 291. Bibcode:1920RSPTA.220..291D. doi:10.1098/rsta.1920.0009.

[10] «Longitude © (1999)». لە ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]