عەبدولعەزیز ئالسعوود
عەبدولعەزیز بن عەبدولڕەحمان ئالسعود (بە عەرەبی: عبد العزیز بن عبد الرحمن آل سعود) ١٥ی کانوونی دووەمی ١٨٧٥ – ٩ی تشرینی دووەمی ١٩٥٣)[١] لەناو دنیای عەرەبدا بە تاک ناوی عەبدولعەزیز ئەناسرێ، لە ڕۆژئاواش بە «ئیبن سعود». یەکەم پاشا و دروستکەری سعودییە بوو کە بۆخۆی سێیەم دەوڵەتی دروستکراوی سعوودییە.
| عەبدولعەزیز ئالسعوود | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| پاشای سعودییە | |||||
| فەرمانڕەوایی | ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٣٢ – ٩ی تشرینی دووەمی ١٩٥٣ | ||||
| Bay'ah | ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٣٢ | ||||
| جێگر | سعوود | ||||
| میرنشینی نەجدە و حسێ | |||||
| ماوەی دەسەڵات | ١٣ی کانوونی دووەمی ١٩٠٢ – ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٣٢ | ||||
| پێشوو | عەبدولعەزیز کوڕی موتائیب ئەلڕەشید وەک ئەمیری جەبەل شەممار | ||||
| پاشای حیجاز | |||||
| ماوەی دەسەڵات | ٨ی کانوونی دووەم ١٩٢٦ – ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٣٢ | ||||
| پێشوو | عەلی | ||||
| ھاوسەر | See
| ||||
| منداڵ(ەکان) (among others) | See
| ||||
| |||||
| خێزان | کۆشکی سعوود | ||||
| باوک | عەبدولڕەحمان کوڕی فەیسەڵ | ||||
| دایک | سارا کچی ئەحمەد ئەلسەودیری | ||||
| لەدایکبوون | ١٥ی کانوونی دووەمی ١٨٧٥ ڕیاز، میرنشینی نەجدە | ||||
| مردن | ٩ی تشرینی دووەمی ١٩٥٣ (٧٨ ساڵ ژیاوە) Ta'if, Saudi Arabia | ||||
| ناشتن | Al Oud cemetery, ڕیاز | ||||
ژیانی سەرەتایی و بنەڕەتی خێزان
دەستکاری
ئیبن سعود لە ١٥ی کانوونی دووەمی ١٨٧٥ لە ڕیاز لە دایک بووە[٢][٣] کوڕی عەبدولڕەحمان بن فەیسەڵ، کۆتا فەرمانڕەوای میرنشینی نەجدە، دەوڵەتی دووەمی سعودییە بوو، شێخایەتییەکی خێڵەکیی بوو کە لەسەر ڕیاز دا ناوەندەکەی بوو دایکی ئیبن سعود ئەندامی بنەماڵەی سوەدیری بوو.[٤] سارا کچی ئەحمەد ئەلسەودیری[٥] ئەو لە ساڵی ١٩١٠ کۆچی دوایی کرد[٦] خوشک و براکانی کە لە فەیسەڵ بوون، نورا، بازا، حەیا و سعد.[٧]
خێزانی ئیبن سعود لە ١٣٠ ساڵی ڕابردوودا لە ناوەندی عەرەبستان دا دەسەڵات بوون سعودییەکان لەژێر کاریگەری و ئیلھامی وەھابیزمدا پێشتر ھەوڵی کۆنترۆڵکردنی بەشی زۆری نیمچە دوورگەی عەرەبیان داوە لە شێوەی میرنشینی «دەوڵەتی یەکەمی سعودییە»، تا سەرەتای سەدەی نۆزدە لەلایەن سوپایەکی عوسمانییەوە لەناو جەنگی عوسمانی - وەھابیدا لەناوی بردبوو.[٨]
ساڵی ١٨٩٠، ماڵی ڕکابەرە ناوچەیییە درێژخایەنەکانی سعود، کە ڕاشدییەکان، ڕیازیان داگیرکرد. ئیبن سعود لەو کاتەدا ١٥ ساڵ بوو.[٩] خۆی و خێزانەکەی سەرەتا پەنایان بۆ ئەلمورە برد، ھۆزی بێدوین لە بیابانی باشووری عەرەبستان. دواتر ئال سعودەکان بەرەو قەتەر بەجێیان ھێشت و دوو مانگ لەوێ مانەوە.[١٠] شوێنی وەستانی داھاتوویان بەحرەین بوو کە بە کورتی تێیدا مانەوە دەوڵەتی عوسمانی ڕێگەی پێدان لە کوێت جێگیر بن،[١١] ئەوان لەوێ نیشتەجێ بوون کە نزیکەی دە ساڵ لەوێ نیشتەجێ بوون[١٠]
لە بەھاری ١٩٠١ دا ئیبن سعود و چەند خزمێک لەوانە برایەکی نیو برا و محەممەد و چەند ئامۆزایەک، بە مەبەستی ھێرش کردنە سەر نەجدەکە، بە ئامانجی سەرەکی ئەو ھۆزانەی کە لەگەڵ ڕەشیدییەکان نرابوون، بە ئامانج گیرابوون وەک ئەوەی ئەو ھێرشکردنە قازانجبەخش بوو، زیاتر بەشداربووانی ڕاکێشا ژمارەی ئەو سەرکردانە گەیشتە ٢٠٠ کەس، بەڵام لە مانگەکانی دوای خۆیدا ژمارەکان کەم بوویەوە.[ژێدەر پێویستە]
لە پاییزدا کۆمەڵە لە حەرەس یابرین چادریان ھەڵدا. لەکاتی چاودێریکردنی مانگی ڕەمەزاندا بڕیاریدا ھێرش بکاتە سەر ڕیاز و لەئەلڕەشیدەوە بیباتە سەر لە شەوی ١٥ی کانوونی دووەمی ١٩٠٢ دا ٤٠ پیاوی بەسەر دیوارەکانی شارەکەدا بەسەر دار خورما لاردا برد و شارەکەی برد.[١٢] پارێزگاری ڕەشیدی شارەکە، عەجەلان، لەبەردەم قەڵای تایبەتی خۆیدا کوژرا. سە بارە ت بە و شارە سعودییە دەستپێکی سەرەتای سەرەتای وڵاتی سعودییەی دیاری کرد.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Robert Lacey (1982). The Kingdom. New York: Harcourt Brace Jovanovich. ISBN 0-15-147260-2.
{{cite book}}:|ref=harvنادروستە (یارمەتی) - ^ «The kings of the Kingdom». Ministry of Commerce and Industry. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠١٢ ھێنراوە.
- ^ David W. Del Testa، ed. (2001). «Saūd, Abdulaziz ibn». Government Leaders, Military Rulers, and Political Activists. Westport, CT: Oryx Press. p. 165. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی ئازاری ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی ئازاری ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) – via Questia (خۆتۆمارکردن پێویستە) - ^ Mordechai Abir (April 1987). «The Consolidation of the Ruling Class and the New Elites in Saudi Arabia». Middle Eastern Studies. 23 (2): 150–171. doi:10.1080/00263208708700697. JSTOR 4283169.
- ^ Fahd Al Semmari (Summer 2001). «The King Abdulaziz Foundation for Research and Archives». Middle East Studies Association Bulletin. 35 (1): 45–46. doi:10.1017/S0026318400041432. JSTOR 23063369.
- ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریnobleنەدراوە - ^ «نورة بنت عبد الرحمن.. السیدة السعودیة الأولی». Al Bayan (بە عەرەبی). 24 May 2020. لە 7 September 2020 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ «History of Arabia». Encyclopædia Britannica Online. لە 27 April 2014 ھێنراوە.
{{cite encyclopedia}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ Wallace Stegner (2007). «Discovery! The Search for Arabian Oil» (PDF). Selwa Press. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی نیسانی ٢٠١٢ ھێنراوە.
- ^ ئ ا Mohammad Zaid Al Kahtani (December 2004). «The Foreign Policy of King Abdulaziz» (PDF). University of Leeds. لە ٢١ی تەممووزی ٢٠١٣ ھێنراوە.
- ^ Joel Carmichael (July 1942). «Prince of Arabs». Foreign Affairs.
- ^ William Ochsenwald (2004). The Middle East: A History. McGraw Hill. p. 697. ISBN 978-0-07-244233-5.
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە عەبدولعەزیز ئالسعوود تێدایە. |
