شارل دێ گۆل

شارل دێ گۆل (Charles de Gaulle) ناوی تەواوی شارل ئەندرێ ژۆزێف پیێر ماری دێ گۆل (Charles Andre Joseph Pierre Marie de Gaulle) لە ١٨٩٠\١١\٢٢ لە شاری لیلی فەرەنسی لە دایک بووە، ھێنری باوکی کە پرۆفیسۆر بوو لە بچووکیەوە شارلی ئاشنای دەوڵەمەندی مێژووی فەرەنسا کردبوو، بە تێپەڕبوونی کات شارل تا دەھات زیاتر حەزی بەخوێندنەوەی کتێبەکانی باوکی و ئەو کتێبانە دەکرد کە باسیان لە شەڕەکانی سوپای فەرەنسی دەکرد لە مێژوودا. لەو کاتەی تەمەنی بووە یازدە ساڵ خێزانەکەی کۆچانکرد بۆ پاریس کە خوێندنی لەوێ تەواوکرد.

شارل دێ گۆل
Portrait vun 1945
Charles de Gaulle
لەدایکبوون	Charles André Joseph Marie de Gaulle  ٢٢ی تشرینی دووەمی ١٨٩٠  لیل
مەرگ	٩ی تشرینی دووەمی ١٩٧٠  (٧٩ ساڵ ژیاوە) Colombey-les-Deux-Églises
گۆڕ	grave of Charles de Gaulle
زانکۆ	École Spéciale Militaire de Saint-Cyr Collège Stanislas de Paris École supérieure de guerre
پیشە	کەسایەتی دەوڵەت، memoirist، military theorist، ئەفسەری سەربازی
کارەکان	Mémoires de guerre
حیزب	Union of Democrats for the Republic، Rally of the French People
ھاوسەر	Yvonne de Gaulle
مناڵ	Anne de Gaulle، Philippe de Gaulle، Élisabeth de Gaulle
باوان	Henri de Gaulle  Jeanne Maillot
خێزان	Marie-Agnès de Gaulle، Jacques de Gaulle، Xavier de Gaulle، Pierre de Gaulle
خانەدان	de Gaulle family
خەڵاتەکان	Grand Cross of the National Order of Merit Grand Cross of the Legion of Honour Knight Grand Cross with Collar of the Order of Merit of the Italian Republic (١٩٥٩) Knight Grand Cross of the Royal Victorian Order Companion of the Liberation Godfather promotion of Special Military School of Saint-Cyr Royal Order of Cambodia Order of the Dragon of Annam Royal Victorian Chain (١٩٦٠) Order of the White Rose of Finland Knight of the Order of the Elephant (١٩٦٥) Order of the Royal House of Chakri Croix de guerre 1939–1945 Croix de guerre 1914–1918 (١٩١٥) Grand Cordon of the National Order of the Cedar‎ Grand Master of the Legion of Honour honorary doctor of the University of Brasília Grand Cross Special Class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (١٩٦١) Silver Cross of the Virtuti Militari Victory Medal Order of the Redeemer honorary citizen of Brussels (١٩٤٥) Grand Cross of the Order of Polonia Restituta Marcelin Guérin Prize (١٩٣٩)
واژوو
پلە	سەرۆک کۆماری فەڕەنسا (١٩٥٩–١٩٦٩)، President of the Council (١٩٥٨–١٩٥٩)، president of the Provisional Government of the French Republic (١٩٤٤–١٩٤٦)، French co-prince of Andorra (١٩٤٤–١٩٤٦)، French co-prince of Andorra (١٩٥٩–١٩٦٩)، سەرۆک (Free France، ١٩٤٠–١٩٤٤)، Minister of National Defence (١٩٥٨–١٩٥٩)
Rank	brigadier general
لق	French Army، Free France

شارل دێ گۆل

دوای گەورەبوونی شارل ھەستی بەوەکرد کە دەتوانێ خزمەتی فەرەنسا بکات بۆیە بڕیاریدا پەیوەندی بە سوپا بکات و چوو بۆ ئەکادیمیای سەربازی (سانت کیر ـ Saint-Cyr) کە قوتابخانەیەکی سەربازی بوو.

سەرەتای سەربازی شارل

شارل لە ساڵی ١٩١٢چووە پاڵ سووپا، چەند ساڵێک دواتر لەساڵی ١٩١٤ جەنگی یەکەمی جیھانی ڕوویدا شارل دلێرانە لەماوەی جەنگ شەڕی کرد چەند جارێک برینداربوو و بەدیل گیرا لە لایەن ئەڵمانەکان لەو کاتەی کە لەزیندان دابوو ٥ جار ھەوڵی ڕاکردنی دا بەڵام سەرکەوتوو نەبوو تا کۆتایی جەنگ بەدیلی مایەوە.

پاش جەنگی جیھانی یەکەم و ئازادبوونی شارل لە سەربازی بەردەوام بوو و بەشداری لەچەند جەنگیکی بچووک کرد و سەرەنجام پلەکەی بوو بە عەقید. بەھۆی بێزاربوونی لە بنەما کۆنەکانی فەرەنسا لە شەڕکردن کە زیاتر پشتی بە لێدانی خەندەق بەستبوو ھەستا چەند تیۆریەکی نوێی لەسەر چۆنیەتی شەڕکرن بڵاوکردەوە کە پێیوابوو جوڵانی خێرای سەربازی دەبێتە بەمای سەرەکی جەنگەکانی داھاتوو. ڕاستیەتی ئەم بیردۆزانەی سەلمێنرا دوای ئەوەی ھیتلەر توانی بە بەکارھێنانی ئەم تەکنیکەی سەربازی بەشێکی زۆری ئەوروپا بگرێت.

جەنگی جیھانی دووەم

لەگەڵ ھەڵگیرسانی جەنگی جیھانی دووەم شارل پلەکەی بەرزکرایەوە بۆ یاریدەدەری ژەنەراڵ لەو کاتەی ئەڵمانیا بەردەوام بوو لە داگیرکردنی خاکی فەرەنسا شارل پێداگیری دەکرد لەسەر جەنگکردن لە کاتێکدا فەرماندە و کاربەدەستانی تری فەرەنسا داوای خۆبەدەستەوەدانیان دەکرد.

فەڕەنسای ئازاد

دوای ئەوەی فەرەنسا لە بەرامبەر ئەڵمانیا خۆی بەدەستەوەدا شارل چوو بۆ بەریتانیا و لەگەڵ گەیشتنی وڵاتێکی ڕاگەیاند بەناوی (فەرنسای ئازاد - Free France) بەھۆی قسەکردن لە ڕادیۆی بی بی سی ھانی خەڵکی فەرەنسای دەدا کە دژایەتی ئەڵمانیا بکەن، حکومەتی فەرەنساش کە خۆیان دابوو بەدەستەوە ئەویان بەناپاک دادەنا ڕایانگەیاند کە دەکوژرێ بەھۆی خیانەتکردن.

شارل بەردەوام بوو لەڕێکخستنی ھێزەکانی فەڕەنسای ئازاد و ھێزە میللیەکانی فەرەنسا کەدژی ئەڵمانیا دەجەنگان وە ھەستا بەکۆکردنەوەی ھێزەکانی فەرەنسا کەلە فەرەنسا ھەڵاتوون بۆ ئەوەی یارمەتی بدەن بۆ ئازادکردنی فەرەنسا لە کۆتایدا لە ڕۆژی D-Day (ڕۆژی ھێرشی ھاوپەیمانان بۆ سەر نۆرماندی) ھاوپەیمانان توانیان فەرەنسا ڕزگاربکەن و ھێزەکانی شارلیش ڕۆڵی کاریگەریان ھەبوو لەم ئازادکردنەدا شارل دوای ڕێککەوتنی لەگەڵ ژەنەڕاڵ Eisenhower کە فەرماندەی سوپای ھاوپەیمانان بوو ڕایگەیاند کەتەنھا ھێزە فەڕەنسیەکانی ئەو پاریسی پایتەخت ڕزگاردەکەن.

سەرۆکی کاتی فەرەنسا

دوای وەدەرنانی ھێزەکانی ئەڵمانیا لە فەرەنسا شارل دی گاوڵ بوو بە سەرۆکی کاتی فەرەنسا لە ١٩٤٦-١٩٤٤, دوای کۆتایی ھاتنی جەنگی جیھانی دووەم شارل سیستەمی نوێی فەرمانڕەوایی بۆ فەرەنسا دانا و خۆیشی دەستی لەکار کێشایەوە وەک سەرۆکی کاتی فەرەنسا لە ١٩٤٦ وە دوورکەوتنەوەی خۆی لەسیاسەت ڕاگەیاند.

سەرۆکایەتی کردنی فەرەنسا

لەساڵی ١٩٥٨ شارل گەڕانەوەی خۆی بۆ سیاسەت ڕاگەیاند و خۆی بۆ سەرۆکایەتی فەرەنسا کاندیدکرد و بوو بە سەرۆک وە بۆ ماوەی ١٠ ساڵ حوکمی فەرەنسای کرد. لە ماوەی سەرۆکایەتی ئەودا ئابووری فەرەنسا بووژانەوەی بەخۆیەوە بینی و وە وڵاتەکەی خاوێنکردەوە لە ھەموو پاشماوەکانی جەنگی جیھانی دووەم ھەروەھا فەرەنسای کردە چوارەمین وڵاتی خاوەن چەکی ئەتۆمی دوای ھەریەک لە ئەمریکا و ڕووسیا و یەکێتی بریتانیا.

مردن

لەساڵی ١٩٦٩ شارل دووبارە دوورکەوتنەوەی خۆی لە سیاسەت و سەرۆکایەتیفەرەنسا ڕاگەیاند، ساڵێک دواتر لەماڵەکەی خۆی لەتەمەنی ٧٩ ساڵیدا بەھۆی جەڵتەی دڵ کۆچی دوایی کرد.