سەرکێشییەکانی ئالیس لە وڵاتی سەرسوورھێنەر
سەرکێشییەکانی ئالیس لە وڵاتی سەرسووڕھێنەر (ھەروەھا بە ئەلیس لە وڵاتی سەرسوورھێنەر ناسراوە) (بە ئینگلیزی: Alice's Adventures in Wonderland) ناوی ئەو کتێبەیە کە لویس کارۆل لە ساڵی ١٨٦٥ بڵاوی کردەوە. ئەم کتێبە بۆ منداڵان نووسراوە، چیرۆکی خەیاڵی سەفەری کچێک بە ناوی ئەلیس دەگێڕێتەوە، کە بە دوای دوپشکێکی سپیدا دەڕوات تا دەگات بە کونێکی زەوی، لەوێدا تووشی سەرکێشی نامۆ دەبێت.
.jpg)
چیرۆکەکە بە ڕووداوێکی تەواو ھەڕەمەکی دەست پێدەکات و بە ئارەزووی منداڵانەی ئەلیس بەردەوام دەبێت کە بە دەرگایەکی بچووکدا تێپەڕێت و دەچێتە ناو باخچەیەکی پڕ لە گوڵ. ئەو خەونانەی دوورن لە حەقیقەت کە دێنە دی و ئەو بوونەوەرە نامۆیانەی کە لەو خاکەدا ئامادەن، ئەدەبیاتی خەیاڵی چیرۆکەکە پێکدەھێنن و چەمکە قووڵەکان لە شێوەی چیرۆکێکی منداڵانەدا دەردەبڕن. ئەلیس لە وڵاتی سەرسووڕھێنەر و بەدواداچوونەکەی کە ناوی لە ڕێگەی شووشەی نیگاکەوە (١٨٧٢)ە، بۆ ماوەی سەدە و نیوێک بەردەوام چاپ دەکرێتەوە و نەک تەنھا لە بواری چاپ و وێناکردنی کتێبدا، بەڵکو لە بوارەکانی تری ھونەریشدا وەک ئەنیمەیشن، فیلم، مۆسیقا، فۆتۆگرافی و نیگارکێشی ھەروەھا کاریگەر و ئیلھامبەخش بووە.[١] ئەم چیرۆکە بە یەکێک لە باشترین نموونەکانی چەشنی ئەدەبی دادەنرێت.[٢]
کتێبی سەرکێشییەکانی ئەلیس لە وڵاتی سەرسووڕھێنەردا یەکێکە لە بەرھەمە بەناوبانگەکانی ئەدەبیاتی سەردەمی ڤیکتۆریا و بۆ ١٧٤ زمان وەرگێڕدراوە.
چیرۆک
دەستکاری
چیرۆکێکە دەربارەی کچێکی گەنجە بە ناوی ئالیس کە دەکەوێتە خوارەوە لە کونێکی دوپشک و دەچێتە ناو جیھانێکی سەیر و ئەفسوناوی بەناوی وۆندەرلاند «وڵاتی سەرسووڕھێنەر».
ڕۆژێک ئەلیس لە لای ڕووبارێک دانیشتووە، دوپشکێکی سپی دەبینێت کە کاتژمێرێکی گیرفانی پێیە. دوپشکەکە پەلە دەکات، بۆیە ئەلیس بەدوایدا دەڕوات و دەکەوێتە خوارەوە لە کونێکی قووڵدا. لە شوێنێکی سەیردا دەنیشێتەوە کە ھەموو شتێک جیاوازە لە جیھانی ڕاستەقینە. لێرەدا ئاژەڵەکان دەتوانن قسە بکەن و ھیچ شتێک مانای نییە. ئەلیس لە وڵاتی سەرسوورھێنەر زۆر کارەکتەری نائاسایی دەناسێت. شووشەیەک دەدۆزێتەوە کە لەسەری نووسراوە "من بخۆرەوە". کاتێک دەیخواتەوە زۆر بچووک دەبێتەوە. پاشان کێکێک دەخوات کە لەسەری نووسراوە "من بخۆ"، زۆر گەورە دەبێت. ئەم گۆڕانە قەبارەیە لە چیرۆکەکەدا چەندین جار ڕوودەدات.
ھەروەھا ئەلیس چاوی بە کرمێکی ژیر دەکەوێت کە لەسەر قارچکێک دادەنیشێت و نێرگەلەیەک دەکێشێت. ئامۆژگاری دەکات و پێی دەڵێت لایەکی قارچکەکە بخۆ تا باڵایەکت بەرزتر بێت و دیوەکەی تریش بچووکتر بێت.
دواتر ئەلیس بە پشیلەیەک ئاشنا دەبێت، پشیلەیەکی پێکەنیناوییە و دەتوانێت بە ئارەزووی خۆی نەمێنێت و دووبارە دەربکەوێتەوە. پشیلەکە بە ئەلیس دەڵێت کە ھەموو کەسێک لە وڵاتی سەرسووڕھێنەر شێتن. بە ئالیس دەڵێت بڕۆ چایخانەی شێت، لەوێ ئالیس بە کەسێکی شێت و ھاری و دۆرموس ئاشنا دەبێت. لە ئاھەنگی چایخانەکەدا گفتوگۆیەکی زۆر سەیر و سەرلێشێواو دەکەن. ئەوان ھەمیشە چا دەخۆنەوە، چونکە پێیان وایە ھەمیشە «کاتی چایە». دوای جێھێشتنی ئاھەنگی چایخانە، ئەلیس خۆی لە باخچەی شاژنی دڵەکاندا دەبینێتەوە. شاژن فەرمانڕەوایەکی زۆر تووڕە و دەنگ بەرزە و زۆر حەزی لە ھاوارکرنە. فەرمان بە سەربازەکانی کارتی یاریکردن دەکات کە گوڵی سپی بە سوور بۆیاغ بکەن، چونکە ڕقی لە گوڵی سپییە. لەوێدا ئەلیس لەگەڵ شاژن یاری کرۆکێت دەکات.
لە کۆتاییدا ئەلیس بەشداری دادگاییکردنێک دەکات کە تێیدا کەسێک تۆمەتبار دەکرێت بە دزیکردنێک لە شاژن. دادگاییکردنەکە پشێوییە و ھیچ شتێک دادپەروەرانە و لۆژیکیی نییە. شاژن فەرمانی بە ئەلیس دەدات سزا بدرێت، ئەلیس لەناکاو لە خەو ھەڵدەستێت. ئەو تێدەگات کە ھەموو ئەو شتانەی کە ئەزموونی کردووە تەنھا خەونێک بووە. چیرۆکەکە پڕە لە ڕووداوی سەیر و بەدواداچوون بۆ بیرۆکەکانی گەورەبوون و خەیاڵ و بێمانایی جیھان دەکات. لە کۆتاییدا ئەلیس دەگەڕێتەوە بۆ جیھانی ڕاستەقینە، بەڵام یادەوەری سەرکێشییەکەی لە وڵاتی سەرسووڕھێنەردا دەمێنێتەوە.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ سرزمین عجایب، ارغوان صمدیان، مجلهٔ کتاب ماه ادبیات، شمارهٔ ۱۳، اردیبهشت ۱۳۸۷
- ^ Schwab, Gabriele (1996) "Chapter 2: Nonsense and Metacommunication: Alice in Wonderland" in The mirror and the killer-queen: otherness in literary language Indiana University Press, Bloomington, Indiana. ISBN 978-0-253-33037-6. pp. 49–102
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە سەرکێشییەکانی ئالیس لە وڵاتی سەرسوورھێنەر تێدایە. |