سوریاڵیزم

سوریالیزم (بە فەڕەنسی:Surréalisme) بزوتنەوەیەکی ڕۆشەنبیری و بیری بوو لە ساڵی ١٩٢٠ لەلایەن چەند نووسەر و ھونەرمەندێکی فەڕەنسی و ئیسپانی دامەزرا. سوریالیزم لە بیستەکانی سەدەی بیستەمدا کە ھاتە گۆڕەپانەوە، ھەوڵیان دا کە ھۆشی بێئاگایی بخەنە ژێر خۆیانەوە بۆ ئەوەی لە دەریای بێ پایانەوە ئەو گەنجینەیە کە لەوێ شاردراوە ھەلۆی گۆزن و ڕێبازەکەی خۆیان پێ بەتوانا و بەھێز بکەن لە ئەنجامیشدا ببن بە پێشڕەوی کاروانی ئەدەب و ھونەری پاشەڕۆژ. و مەبەستی سەرەکی سوریالیزمەکان بۆ ڕێڕەوێکی نوێ بوو بۆ ئەوەی لەو ڕێڕەوە جەڵەوگیری ژیری و ھۆشی ئادەمیزاد بەرەو کامەرانی و ئاسوودەیی ژیان بکەن، بۆیە پێش ھەموو شتێک ھاتن دەستیان دایە تێکدان و ڕوخاندنی لۆژیک و ڕێبەرەکانی کۆمەڵ، گرنگترین ھۆکار ئەو ڕوخاندن و بنیاتنانەوەیان شۆڕ بوونەوە بوو ناخی دەروون و بەدەم چوون و فریاکەوتنی ھاوار و نوزە و وڕێنەی ئەو حەز و ئارەزووانە بوو کە لەوێدا پلیشابوونەوە لە کاتێکدا شۆڕ دەبوونەوە سانسۆری ھۆشی ئاگایی و ویژدان لە ھەدەر چوایە، یان خەفە بوایە.

دامەزرێنەرانی سوریالیزم

قوتابخانەی سوریالیزم سەرەتا تەشەنەی کرد لە فەڕەنسا. سوریالیزم لەسەر دەستی ھەندێک نووسەر و ھونەرمەند و درامانووسی فەرەنسیدا سەری ھەڵدا کە ئەمانەن:

1. ئەندریە بریتۆن
2. پۆل ئیلوارد
3. لویس ئەراگۆن

• ھەروەھا ئەمانەش ھاوبەشیان لە دامەزراندنی ڕێبازەکەدا کردووە:(سلڤادۆر دالی، بۆدلیۆر، ئەراگۆن، ئەپۆلیۆنێر، ڕامبۆ و ساروێن).

نمونە بۆ درامای سوریالیزمی درامایەکی (ساروێن)ـه بە ناوی (دڵم لەلای دوورگەکانە) ئەم نووسەرە یەکێکە لە نووسەرە ئەمریکییەکان.

نیشانەکانی ئەدەب و ھونەری سوریالیزمی

1. کاری ھۆنراوەو درامای سوریالیزمی داماڵینی پەردەیە لەسەر ئەو ھەست و سۆزانەی کە لە بنکەی ھۆشی نھێنیدا خەفەکراون.
2. نووسەر لە کاتی بەرھەمھێنانی کارە ھونەرییەکانیدا دەبێ خۆی بدات بەدەم لێشاوی سروشت و ئیلھامەوە، لە بەردەم تەوژم ھێنانی ھۆشدا ھەموو بەنگایەکی ھەستی ئاگادار بکرێت.
3. ڕاوکردنی ئەو دیمەن و بیر و بۆچوونانە کە ئەندێشە بەلایاندا تێ دەپەڕێت و لە پاشدا ھۆنینەوەیان لەناو کارە ھونەری و ئەدەبییەکەدا.
4. بایەخ نەدان بە شتی لۆژیکی، چونکە لۆژیک و بەھای کۆمەڵایەتی دەبن بەھۆی بەندکردنی ئەو ڕستانەی کە لەناخی دەروون و ویژداندا دەیانەوێت خۆیان دەرببڕن...

سەرچاوەکان

• ڕێبازی سوریالیزم لە درامادا