خەڵاتی تێرینگ

خەڵاتی تێرینگ (ACM)
خەڵاتی تێرینگ (ACM)
	خەڵاتەکەی بەناوکراوە،ئاڵن تێرینگ
وڵات	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
پێشکەشکار	Association for Computing Machinery]
بڕی خەڵات	١٬٠٠٠٬٠٠٠ دۆلاری ئەمریکی
یەکەم خەڵات لە	١٩٦٦؛ ٥٨ ساڵ لەمەوپێش
دوایین خەڵات لە	٢٠٢٣
وێبگەی فەرمی	amturing.acm.org

خەڵاتی تێرینگ (بە ئینگلیزی: Turing Award) خەڵاتێکە کە ساڵانە لەلایەن کۆمەڵەی ئامێری کۆمپیوتەر (ACM)ەوە پێشکەش دەکرێت بە ئەوانەی کە بەشداریکردنی گرنگی تەکنیکیی بەردەوام و سەرەکی لە زانستی کۆمپیوتەر کردووە.[١] بەگشتی وەک بەرزترین جیاوازی لە بواری زانستی کۆمپیوتەردا ناسراوە و زۆرجار بە «خەڵاتی نۆبڵی کۆمپیوتەر» ناودەبرێت.[٢]

خەڵاتەکە بەناوی ئەلن تیورینگەو ناونراوە کە زانایەکی بیرکاریی بەریتانی و خوێنەری (پلەیەکی ئەکادیمییە) بیرکاری بووە لە زانکۆی مانچستەر. زۆرجار تێرینگ بە دامەزرێنەری زانستی کۆمپیوتەری تیۆری و زیرەکی دەستکرد^[٢] و بەشداریکاری سەرەکی لە شیکاری کریپتی ھاوپەیمانان بۆ کۆدی ئینیگما لە کاتی جەنگی جیھانیی دووەمدا دەناسرێتەوە.^[٣]

لە ساڵانی ٢٠٠٧ تاوەکو ٢٠١٣ خەڵاتەکە بڕی ٢٥٠٠٠٠ دۆلاری ئەمریکی (٢٧ دەفتەر) لەگەڵدا بووە، لەگەڵ پاڵپشتی دارایی لەلایەن کۆمپانیای ئینتل و گووگڵەوە.^[٤] لە ساڵی ٢٠١٤ەوە بەدواوە خەڵاتەکە بڕی پارەکەی زیاد کرا بۆ ١ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی(١٠٠ دەفتەر)، لەگەڵ پشتگیریی دارایی کە لەلایەن گووگڵەوە پێشکەش دەکرێت. [٣]

یەکەم وەرگر، لە ساڵی ١٩٦٦، ئالان پێرلیس بوو. بچووکترین وەرگر دۆناڵد نوت بوو کە لە ساڵی ١٩٧٤، لە تەمەنی ٣٦ ساڵیدا بەدەستی ھێنا،^[٥] لەکاتێکدا بەتەمەنترین وەرگر ئەلفڕێد ئاھۆ بوو کە لە ساڵی ٢٠٢٠، لە تەمەنی ٧٩ ساڵیدا سەرکەوتنی بەدەستھێنا.^[٦] تەنھا سێ ژن خەڵاتەکەیان پێبەخشراوە: فرانسیس ئالن (لە ساڵی ٢٠٠٦)،^[٧] باربارا لیسکۆڤ (لە ساڵی ٢٠٠٨)،^[٨] و شافی گۆڵدڤاسەر (لە ساڵی ٢٠١٢).^[٩] ھەتا ڕێکەوتی ٢٠٢٤^{[نوێکردنەوە]}، ٧٧ کەس خەڵاتەکەیان پێبەخشراوە، کە دوایین وەرگر، لە ساڵی ٢٠٢٣، ئاڤی ویگدەرسۆن بووە.^[١٠]

سەرچاوەکان

^ CACM Staff (2014). «ACM's Turing Award prize raised to $1 million». Communications of the ACM. 57 (12): 20. doi:10.1145/2685372.
^ Homer, Steven and Alan L. (2001).
^ Copeland, Jack (June 18, 2012).
^ Geringer, Steven (July 27, 2007).
^ Zhongkai Shangguan; Zihe Zheng; Jiebo Luo (2021).
^ William L. Hosch.
^ https://web.archive.org/web/20070702034203/http://campus.acm.org/public/pressroom/press_releases/2_2007/turing2006.cfm (ھەواڵ)
^ Tom van Vleck.
^ Charles Rackoff.
^ awards.acm.org (بە ئینگلیزی) https://web.archive.org/web/20240410094325/https://awards.acm.org/about/2023-turing. لە ڕەسەنەکە لە April 10, 2024 ئەرشیڤ کراوە. لە 2024-04-10 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= (یارمەتی); پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)

[million-1] CACM Staff (2014). «ACM's Turing Award prize raised to $1 million». Communications of the ACM. 57 (12): 20. doi:10.1145/2685372.

[2] Homer, Steven and Alan L. (2001).

[3] Copeland, Jack (June 18, 2012).

[4] Geringer, Steven (July 27, 2007).

[5] Zhongkai Shangguan; Zihe Zheng; Jiebo Luo (2021).

[6] William L. Hosch.

[Allen-7] ttps://web.archive.org/web/20070702034203/http://campus.acm.org/public/pressroom/press_releases/2_2007/turing2006.cfm (ھەواڵ)

[liskov-8] Tom van Vleck.

[goldwasser-9] Charles Rackoff.

[wigderson-10] awards.acm.org (بە ئینگلیزی) https://web.archive.org/web/20240410094325/https://awards.acm.org/about/2023-turing. لە ڕەسەنەکە لە April 10, 2024 ئەرشیڤ کراوە. لە 2024-04-10 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= (یارمەتی); پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]