خوێندنی ئارەزوومەندانەی زمانی کوردی لە تورکیا

وانەی ئارەزوومەندانەی کوردی لە تورکیا وانەی کوردییە کە وەک وانەی ئارەزوومەندانە بۆ هەندێک لە خوێندکاران لە قوتابخانە حکومییەکانی تورکیا پێشکەش دەکرێت.

پاشخانی زمانی کوردی لە تورکیا

لەگەڵ دامەزراندنی کۆماری تورکیا، گوشار لەسەر زمانی کوردی دەستی پێکرد. لە ڕۆژانی سەرەتادا غەرامە بەو کەسانە دەکرا کە بە زمانی کوردی قسەیان دەکرد. دواتر بەکارهێنانی زمانی کوردی لە دامودەزگا فەرمییەکانی حکوومەت قەدەغە کرا. لەگەڵ دانانی یاسای پەروەردە و فێرکردن (بە تورکی: Tevhidi Tedrisat Kanunu) زمانی پەروەردە لە قوتابخانەکاندا بە تەواوی بە تورکی کرا و تا ئێستاش بەمشێوەیە بەردەوامە. تەنانەت لە قوتابخانە ناحکوومییەکانیش بە یاسا و پراکتیک ڕێگری لە خوێندن بە زمانی کوردی کرا.

لەم دواییانەش، گەرچی تورکیا خۆی وەک وڵاتێکی کراوە و فرەکەلتوور دەناسێنێت بەڵام هێشتا ڕێگری و سانسۆر دەخرێتە سەر زمان و کەلتووری کوردی.

کوردی وەک بابەتێکی ئارەزوومەندانە

لە قوتابخانەکانی تورکیادا، پۆلەکانی ٤ی سەرەتایی و پۆلەکانی ٥، ٦، ٧ و ٨ی ناوەندی دەتوانن ٣ بابەت وەک بابەتی ئارەزوومەندانە هەڵبژێرن جگە لە وانەکانی ناچاری. لە چوارچێوەی زمان و شێوەزارە زیندووەکان (پۆلەکانی ٥، ٦، ٧ و ٨)، زاراوەی کوردی کرمانجی و زازاکی لە بژاردەکاندا هەن.

لە وانە پەسەندکراوەکاندا، خێزانی خوێندکاران بەرپرسن لە هەڵبژاردنی وانەکان کە لە حەفتەیەکدا ٢ کاتژمێر ئەو وانانە دەگوترێنەوە. بەپێی جۆری قوتابخانە، دەشێت ئەم ماوەیە لە نێوان ١ بۆ ٤ کاتژمێردا بێت. بۆ ئەوەی وانەکە بکرێتەوە ئەوا لانی کەم پێویستە ١٠ قوتابی ئەو وانەیە هەڵبژێرن.

بۆ ئەوەی مامۆستا بتوانێت وانە بە زمانی کوردی بڵێتەوە، دەبێت لانیکەم ١٥ کاتژمێر لە هەفتەیەکدا وانە بە زمانی کوردی بڵێتەوە. ئەمەش بۆ مامۆستایانی کوردی دانەمەزراویش دەبێتە ئەگەرێک.

بۆ ئەوەی مامۆستایەک بتوانێت لە قوتابخانەیەکدا وانەی کوردی بڵێتەوە، پێویستە ١٠ قوتابی زمانی کوردییان هەڵبژاردبێت. هەروەها ئەگەر لانیکەم ١٠٠ قوتابی زمانی کوردی وەک بابەتی دڵخوازی خۆیان هەڵبژێرن، وەزارەتی پەروەردە مامۆستایەکی زمانی کوردی بۆ ئەو قوتابخانەیە دادەمەزرێنێت، بۆیەکەمینجاریش لە ساڵی ٢٠١٤ مامۆستای بەشی ئەدەبیاتی کوردی لە تورکیا دامەزرا. هاوکات هەندێکجار وەزارەتی پەروەردەی تورکیا، نەبوونی مامۆستای کوردی کردۆتە بیانوو بۆ داخستنی پۆلی زمانی کوردی لە تورکیا.

مێژوو

ڕەجەب تەییب ئەردۆغان لە ساڵی ٢٠١٢ پاکێجی دیموکراتیزاسیۆنی ڕاگەیاند، کە تێیدا دەکرێت لە قوتابخانە ناحکومییەکان یان کەرتی تایبەت دەتواندرێت بەشێوەی ئارەزوومەندانە زمانەکانی دیکە لە نێویاندا زمانی کوردی بگوترێتەوە، لە ساڵی خوێندنی ٢٠١٣، بڕیارەکە چووە بواری جێبەجێکردنەوە. لە ٢٠١٢، وەزارەتی پەروەردەی تورکیا فێربوونی زمانی کوردیی کورمانجی و زازاکی لە ژێر ناوی زمانە زیندووەکان و شێوەزارەکان بۆ خوێندکارانی پۆلەکانی پێنج، شەش، حەوت و هەشتەوە بتوانرێت هەڵبژێردرێت.

بەمەبەستی بونیادنانی هۆشیاریی زمان و هەڵبژاردنی زمانی کوردی وەک بابەتێکی پەسەندکراو، لە شارەکانی باکووری کوردستان، زۆرێک لە سەنتەرەکانی زمان و کۆمەڵەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی سەرنجیان چووە سەر ئەم پرسە و هانی خەڵکیان دەدا بۆ ئەوەی منداڵەکانیان زمانی دایکیان هەڵبژێرن.

لە تورکیا زۆرینەی کورد دەیانەوێت زمانی کوردی زمانی فەرمی و زمانی پەروەردەی کورد بێت. بەشێک لە کوردەکان دەڵێن بابەتی هەڵبژاردە کەمن، هەر بۆیە هەڵبژاردنی زمانی کوردی وەک بابەتێکی هەڵبژاردە ڕەتدەکەنەوە.

دەوترێت زۆر کەس بە هۆی ئاگایی لە وانەکانی کوردی زمانی کوردی هەڵنابژێرن.