حوسێن وەلیئۆغلو
حوسێن وەلیئۆغلو سەرکردەی حیزبوڵڵای کورد بوو، کە لە سەرەتای دەیەی ١٩٩٠ەوە سەرکردەی ئەو حیزبە ئیسلامییە کوردییە بوو. ئەو لە سەرەتای ساڵی ٢٠٠٠، بەیکۆزی ئەستەمبوڵ لەلایەن ھێزەکانی تورکیاوە کوژرا.
حوسێن وەلیئۆغلو | |
|---|---|
| لەدایکبوون | حوسێن دوورماز ١ی کانوونی دووەمی ١٩٥٢ |
| مەرگ | ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٠ (٤٨ ساڵ) |
| ھۆکاری مەرگ | کوژران لەلایەن پۆلیسی تورکیاوە |
| حیزبوڵڵای کورد | |
ژیانی
دەستکاریوەلیئۆغلو لە ١ی ژانویەی ١٩٥٢ لە گوندی خڕۆ لە ناحیەی کەرجۆس لە پارێزگای ئێڵح لە بنەماڵەیەکی کورد کورمانجیزمان، لە هۆزی حابەزبینی لەدایکبووە.[١][٢][٣] لە دایک و باوکی عوسمان و فاتیمە دورماز وەک بچووکترینی ٥ منداڵ لەدایک بووە.[٤] دورمازی وەکو پاشناوی شەرعی خۆی نەدەبینی، بەڵکو وەکوو جێپەنجەی تورککردن لە سەردەمی یاسای پاشناوی تورکیادا سەیری دەکرد و لە ساڵی ١٩٧٨ بە شێوەیەکی یاسایی ناوی بنەماڵەی خۆی گۆڕی بۆ وەلیئۆغلو (بە واتای "کوڕی وەلی"). بنەماڵەکەی لە نێو کوردەکاندا بە "مەلا وەلی" ("ماڵی وەلی") ناسرابوون. وەلی باپیرەکەی بوو.[٣]
زیاتر ناسیۆنالیزمی گەورەتر بوو و تا لە توانایدا بوو دەستی کرد بە خوێندنەوەی مێژووی کورد. زانستی زۆری بەدەستهێناوە، بەتایبەتی لە بواری جوقرافیادا، وە بە ناسینی هەموو "شاخ، چەم، دارستان، جادە، گوند، و شوێنێکی مێژوویی" لە کوردستان و هەروەها هۆزە کوردەکان و شوێنی نیشتەجێبوونیان وەسف دەکرا.[٥] تەنانەت زمانەوانی کوردیی خوێندووە، زۆریشی لە زاراوە جۆراوجۆرەکانی کوردی و لە کوێ قسەی پێدەکرێت و مێژوویان دەزانی.[٦]
وەلیئۆغلو و عەبدوڵڵا ئۆجالان هاوپۆل بوون لە فاکەڵتی زانستە سیاسییەکانی زانکۆی ئەنقەرە.[٢] لە ساڵی ١٩٧٨ کە هێشتا خوێندکاری زانکۆ بوو، هاوسەرگیری کرد، و ٧ کوڕ و ٤ کچی بوو.[٧] لەو کاتەی وەلیئۆغلو لە زانکۆ بوو، لە ساڵی ١٩٧٨ پەیوەندی بە یەکێتی نەتەوەیی خوێندکارانی تورکیا (MTTB) کردووە، و لە ساڵی ١٩٨٠دا وازی لێهێنا.[٨][٩] MTTB لە ساڵی 1946ەوە تا ساڵی 1960 ڕێکخراوێکی تورکپەروەر بوو، لە ماوەی شەستەکانی سەدەی ڕابردوودا ئیسلامی و تورکپەروەر بوو، لە ساڵی 1970 تا داخستنی دوای کودەتاکەی 1980 بە تەواوی ئیسلامی بوو.[١٠][١١]
وەلیئۆغلو بانگەشەی ئەوەی دەکرد کە جوداخوازی کورد مافێکی تەواوەتییە، نەک بزووتنەوەیەکی ناسیۆنالیستی ناڕەوا و بێ ئیستفزازی وەک ناسیۆنالیزمی تورکی یان عەرەبی. وێڕای پشتیوانی لە بزووتنەوە جوداخوازەکانی کورد لە هەر چوار وڵاتدا، بە شێوەیەکی سەرەکی سەرنجی لەسەر تورکیا بوو. بانگەشەی ئەوەشی کرد کە کورد پێویستی بە ناسیۆنالیستی هەیە و جوداخوازی لە پێشینەدا بێت، بەو پێیەی دوژمنانی کورد هەرگیز واز لە ناسیۆنالیزمی خۆیان ناهێنن، هەروەها بەردەوام دەبن لە ستەمکردن لە کورد. وەلیئۆغلو داوای کرد کورد ملکەچی تورک نەبێت و بە تورکی قسە نەکات و دڵسۆزی تورکیا نەبێت و باوەڕ بە هیچ قسەیەکی تورک نەکات. هەروەها بانگەشەی ئەوەی کرد کە دوژمنانی کورد موسڵمان بوون بە هەمان شێوە هۆکارێک نییە بۆ ئەوەی کورد تەسلیم بێت و دۆخەکەی قبوڵ بکات. هەروەها داوای کرد کوردستانی سەربەخۆ پەیوەندییەکی باش لەگەڵ دەوڵەتە موسڵمانەکان دابمەزرێنێت سەرەتا، ئینجا تیشک بخاتە سەر وڵاتانی ناموسڵمان.[١٢][١٣][١٤]
لە سەردەمی سەرکردایەتیکردنی حزبوڵایدا، چەندین جار هەوڵی پێکهێنانی بەرەیەکی یەکگرتووی کورد لەگەڵ پەکەکە لە دژی تورکیا دابوو، هەرچەندە شکستی هێنابوو، زۆربەیان بەهۆی نەخوازیی پەکەکە و دژایەتی خۆیان بۆ حزبوڵا چونکە حزبوڵا ئیسلامیین.[١٥][١٦][١٧][١٨] سەرەڕای ڕەتکردنەوەی شەڕی پەکەکە، دوای دووبارە هێرشەکانی پەکەکە دژی هەسەدە، ململانێکان دەستیپێکرد.[١٩]ڕقی لە دوژمنایەتی نێوان پارتی و هەسەدە بوو، هەوڵی زۆری دا بۆ کۆتایی هێنان بەو ململانێیە، وەک فەرمانی بە حزبوڵڵا کرد کە تەنها بۆ خۆپاراستن شەڕی پەکەکە بکات و دوای هێرشەکانی پەکەکە بە دوای تۆڵەسەندنەوە نەگەڕێتەوە. ئیدیعای کرد کە ئەو ململانێیە تەنیا سوودی بۆ تورکیا هەبووە و دەبوو لێی دوور بخرێتەوە.[٢٠]بە وتەی بریکارێکی خانەنشینکراوی جیتەم، تورکیا پێشنیاری هاوکاریکردنی هەسەدە لە دژی پەکەکە کردبوو، هەرچەندە وەلیئۆغلو ڕەتیکردەوە و ڕق و کینەی خۆی بۆ تورکیا و گەشبینی خۆی بۆ ئاشتی نێوان هەسەدە و پەکەکە دووپاتکردەوە.[٢١]شەڕ و پێکدادانەکانی نێوان هەسەدە و پەکەکە لە ساڵی ١٩٩٥ کۆتایی هات، هەرچەندە تا ساڵی ١٩٩٨ ئاگربەستی فەرمی نەبوو.[٢٠][٢٢]
وەلیئۆغلو دوای دەستگیرکردنی عەبدوڵڵا ئۆجالان داواکراوترین کەس بوو لە تورکیا.[١٧][١٨] وەلیئۆغلو ناسیۆنالیستی نەتەوەیی کورد بوو و بەدوای دەوڵەتێکی سەربەخۆی کوردیدا دەگەڕا، ئۆجالان دژایەتی ناسیۆنالیزمی دەکرد و بانگەشە بۆ کۆنفەدیرالیزمی دیمۆکراتیک (ئاپۆیزم)، فرەکولتووری، ئینتەرناسیۆنالیزم دەکرد و بەدوای ئۆتۆنۆمی لە چوارچێوەی تورکیادا دەگەڕا.[٢٣][٢٤][٢٥][٢٦][٢٧][٢٨] هۆکاری سەرەکی ململانێی نێوان وەلیئۆغلو و ئۆجالان، ناکۆکی بوو لەسەر ئەوەی کێ سەرۆکی بزووتنەوەی کوردە لە تورکیا.[٢٩] وەلیئۆغلو و ئۆجالان دەستیان بە ئاشتبوونەوە کرد و لە نزیک کۆتایی ژیانی پیشەیی هەردووکیان، پەیوەندییەکی باشیان لەگەڵ یەکتردا هەبوو.[١٦]
وەلیئۆغلو لە ساڵی ١٩٨٧ حزبوڵای کوردی دامەزراند و بە ئامانجی پێکهێنانی کوردستان وەک وڵاتێکی سەربەخۆ بەرەو پێشەوە دەچوو.[٩][٣٠] وەلیئۆغلو جەختی لە گرنگی قسەکردن بە زمانی کوردی بۆ شوێنکەوتووانی خۆی کردەوە، هەروەها ئاماژەی بە ناوچەکەیان کرد بە "باکوری کوردستان" لە جیاتی "باشووری ڕۆژهەڵاتی ئەنادۆڵ".[٣١] وەلیئۆغلو لە ژیانی ڕۆژانەیدا بە کوردی کرمانجی قسەی دەکرد، تەنانەت کاتێک هەڤاڵەکانی بە تورکی قسەیان لەگەڵ دەکرد، بە کوردی وەڵامی دەدایەوە.[٣٢][٣٣] وەلیئۆغلو لە گەیشتن بە ئامانجەکانیدا زۆر توندڕەو بوو، تەنانەت وەک ڕێگەیەک بۆ پەروەردەکردنی نەوەیەکی تەواو کوردی زمان، قسەکردن بە تورکی بۆ ژنان قەدەغە کرد.[٣٤]
وەلیئۆغلو بە زۆر زیرەک ناسرابوو. سەرەڕای ئەوەی زۆرترین داواکراوی تورکیا بوو، بەڵام سەرکەوتووانە خۆی لە دەسەڵاتداران دەدزێتەوە و هەرگیز لەکاتی گەشتکردن بۆ وڵاتانی دیکە نەگیرا.[٣٥][٣٦]
هەروەها وەلیئۆغلو زۆرجار سەفەری ئێرانی دەکرد.[٣٧][٣٨] وەلیئۆغلو و ئێران لە ساڵی 1996 پەیوەندییەکانیان پچڕاند، کاتێک لەگەڵ عەلی خامنەیی لەسەر ئایین کەوتە مشتومڕەوە. وەلیئۆغلو بانگەشەی ئەوەی کرد کە خامنەیی زۆر پێداگری لەسەر ئەوە دەکرد کە بتوانێت ببێتە شیعی، کە وەلیئۆغلو ڕەتیکردەوە و دووپاتیکردەوە کە شافعییە.[٣٩][٤٠] وەلیئۆغلو خۆی لە تائیفەگەری لە نێوان سوننە و شیعە بەدوور گرت و وت "ئێمە شیعەکان وەک موسڵمان و براکان دەناسین".[٤١]
لە ساڵی 1998 وەلیئۆغلو سەفەری باشوور کرد و مەشقی سەربازی و سیاسی لە لایەن مامۆستا عوسمان سەرۆکی بزووتنەوەی ئیسلامی کوردستان وەرگرت.[٢] هەروەها وەلیئۆغلو لەگەڵ 300 چەکداری حیزبوڵڵای بۆ مەشق و ڕاهێنان لە لایەن ئەدهەم بارزانی گەیشتە شاری سۆران.[٤٢]
لە ١٧ی ژانویەی ٢٠٠٠، وەلیئۆغلو لە دەوروبەری کاتژمێر ١:٣٠ بەیانی لە خەو هەڵسا بۆ دوعاکردن، و بە ئاگا مایەوە. ئەندامانی دیکەی پلە باڵاکانی حیزبوڵڵا لەو ماڵەدا بوون. دوای ماوەیەکی کەم لە نوێژی عەسر، گوێیان لە لێدانی پۆلیسی تورکیا بوو لە دەرگاکە. وەلیئۆغلو بە هاوڕێکانی گوت تفەنگی کڵاشینکۆفەکانیان بگرن، ئەوانیش لە لای دەرگاکە ڕیز بوون و چاوەڕێی تەقەکردن لە پۆلیس بوون. وەلیئۆغلو لە پێشەوە بوو. کاتێک پۆلیس دەرگاکەیان شکاند، بە فیشەک پێشوازییان لێکرا و تەقەکردنەکە بەردەوام بوو تا وەلیئۆغلو و یەکێک لە هاوڕێکانی گیانیان لەدەستدا. دوای ئەوەی بینیان وەلیئۆغلو کوژراوە، پۆلیسەکە ڕۆیشت، پێش ئەوەی بەخێرایی بگەڕێتەوە و دوو ئەندامەکەی دیکەی هەسەدە دەستگیربکات.[٤٣][٤٤] ئەدیب گوموش، دۆستێکی نزیکی وەلیئۆغلو، بانگەشەی ئەوە دەکات کە وەلیئۆغلو، پێش مردنی، زۆرجار دەیگوت "ئینشاڵڵا من لە دەستی دوژمن ساخ نابم".[٤٥] دکتۆرەکانی تورکیا ڕەتیانکردەوە تەرمەکەی ئامادەبکەن، بە جێهێڵراوی لە مۆرگەکەدا مایەوە، تاوەکو دوای 20 ڕۆژ بەخاک سپێردرا، کە تیایدا لە کاتی ناشتنیدا پێکدادان لەنێوان لایەنگرانی و پۆلیسی تورکیا ڕوویدا.[٤٦] وەلیئۆغلو لە ئێڵح بە خاک سپێردرا و زۆرجار گۆڕەکەی لەلایەن لایەنگرانییەوە سەردانی دەکرێت و لەوێ یادی دەکەنەوە و بە زمانی کوردی دروشم دەڵێنەوە.[٤٧] لایەنگرانی وەلیئۆغلو بە "شەهید ڕەهبەر" (بە کورمانجی بۆ "سەرۆکە شەهید") ناویان دەبرد.[٤٨]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Turkey and the War on Terror. For Thirty Years We Fought Alone. Publisher: Routledge, p. 61
- ^ ئ ا ب «Hüseyin Velioğlu kimdir? - Yeni Akit». m.yeniakit.com.tr. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Velioğlu'nun Özgeçmişi Yayınlandı». hurseda.net (بە ئینگلیزی). ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Ailesi ve arkadaşları Hüseyin Velioğlu'nu anlattı - [İLKHA] İlke Haber Ajansı». ilkha.com. لە ڕەسەنەکە لە ٨ی ئایاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی ئایاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi - 17». hurseda.net. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi -16». hurseda.net (بە ئینگلیزی). ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Ölümünün 20'nci yılında Arkadaşları Hüseyin Velioğlu'nu anlattılar». Haber Durus (بە تورکی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ The Kurdish Ḥizbullāh in Turkey. Oxford Islamic Studies Online. By: Mehrzad Boroujerdi, Nader Entessar, Martin Kramer, Joseph A. Kéchichian, Emrullah Uslu. Source: The Oxford Encyclopedia of the Islamic World
- ^ ئ ا «Hizbullah dosyası 1: Milli Türk Talebe Birliği'nden Hizbullah'a uzanan yol». لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «Türkiye'deki İslamî Gençliğin Oluşumunda MTTB'nin Yeri». MTTB (بە تورکی). ٣٠ی ئابی ٢٠٢٠. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Yazıcı، İsmail. The intellectual foundations of the Turkish National Student Union (MTTB), 1965-1980. p. 43.
- ^ «Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi - 30». hurseda.net. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Gürbüz، Mustafa (2013). Bilgin، Fevzi (ed.). Understanding Turkey's Kurdish Question (بە ئینگلیزی). Lexington Books. p. 168. ISBN 978-0-7391-8402-8.
- ^ Kürt Sağı'nın Kimlik İnşası: Hizbullah ve Zehra Vakfı Örneği; Ali Murat İrat, pp. 123
- ^ «Hizbullah'tan PKK'ya çağrı». Ensonhaber (بە تورکی). ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی شوباتی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Implications of Turkey's Anti-Hizbullah Operation | The Washington Institute». www.washingtoninstitute.org (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی شوباتی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Türk Hizbullahı'nın derin tarihi». Haber7. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ ئ ا «Hizbullah cinayetleri». YeniOzgurPolitika.com. ٣١ی ئازاری ٢٠٢٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi - 10». hurseda.net. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی شوباتی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi - 9». hurseda.net. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی شوباتی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hizbullah nihayet sessizligini bozdu». ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٠٤. لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٤. لە ٢٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر) - ^ «Implications of Turkey's Anti-Hizbullah Operation | The Washington Institute». www.washingtoninstitute.org (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی شوباتی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Öcalan 2005.
- ^ Öcalan 2008, p. 24.
- ^ Maisel 2018, p. 347.
- ^ Elitsoy, Aslı (June 2017). The Kurdish Hizbullah and Its Shifting Attitude towards Kurdishness and the Kurdish Issue in Turkey.
- ^ Jonathan Frankel (1984). The Soviet Regime and Anti-Zionism: An Analysis. Hebrew University of Jerusalem, Soviet and East European Research Centre.
- ^ «The New-Old PKK». لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Gürbüz، Mustafa (2013). Bilgin، Fevzi (ed.). Understanding Turkey's Kurdish Question (بە ئینگلیزی). Lexington Books. p. 168. ISBN 978-0-7391-8402-8.
- ^ Kürt Sağı'nın Kimlik İnşası: Hizbullah ve Zehra Vakfı Örneği; Ali Murat İrat, pp. 123
- ^ «Hizbullah'tan 'geri döndük' açıklaması». Milliyet (بە تورکی). ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı Ve Mücadelesi - 25». Çınarın Sesi (بە تورکی). ٩ی تەممووزی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi - 17». hurseda.net. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Mardin-Derik'te Türkçe Yasağı - Hayat Gazetesi Ordu». hayatgazetesiordu.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری:33نەدراوە - ^ «Türk Hizbullahı'nın derin tarihi». Haber7. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ The Turkish Counter-Terrorism Experience, Suleyman Ozeren, Organizational and Psychological Aspects of Terrorism, Ed. Centre of Excellence Defence against Terrorism, (IOS Press, 2008), 159
- ^ The Kurdish Question and Turkish Foreign Policy, Kemal Kirisci, The future of Turkish foreign policy, Ed. Lenore G. Martin, Dimitris Keridis, (MIT Press, 2004), 295.
- ^ «Velioğlu, Hamaney'in kendisine "Bize kardeşim desen bile bizim nezdimizde sen kâfirsin!"». Van Siyaseti (بە تورکی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hüseyin Velioğlu ile Ali Hamaney arasında geçen diyalog - Gözcü Haber». gozcuhaber.com (بە تورکی). ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hüseyin Velioğlu'nun Hayatı ve Mücadelesi -27». hurseda.net (بە ئینگلیزی). ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Hizbullah Irak'ta eğitildi». Milliyet (بە تورکی). ٣ی نیسانی ١٩٩٩. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری:5نەدراوە - ^ Aydıntaşbaş, Aslı (June 2000). «Murder on the Bosphorus». Middle East Quarterly. VII (2): 15–22. لە 26 July 2012 ھێنراوە.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ «Gümüş, Beykoz'da Yaşananları Anlattı». hurseda.net (بە ئینگلیزی). ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Şaşırtıcı bir gerçek daha!». Gazete Vatan (بە تورکی). ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢١. لە ٢١ی تەممووزی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «HİZBULLAH LİDERİ HÜSEYİN VELİOĞLU MEZARI BAŞINDA ANILDI». Milliyet (بە تورکی). ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Habernas (١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤). «Teşkilat, Hareket ve Şehadete adanmış bir ömür: Şehid Rehber Hüseyin Velioğlu». Habernas (بە تورکی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
