جێندەر
جێندەر یان جۆری کۆمەڵایەتی چەند جۆرێک لە ھەڵسوکەوتی پەیوەندیدارە لەنێوان نێر و مێ یان جۆرەکانی تر؛ کە پەیوەندیدارە بە جێندەر بەپێی پێکھاتەی کۆمەڵایەتی یان ناسنامەی جێندەری[١][٢][٣] جێندەر وشەیەکی کۆمەڵایەتییە کە بەکاردێت بۆ باسکردن لە چۆنییەتی دەربڕینی تایبەتمەندی پیاوانە (ئەو تایبەتمەندییانەی کە زۆربەی خەڵک وەک پیاو بیری لێدەکەنەوە) یان مێینەیی (ئەو تایبەتمەندییانەی زۆربەی خەڵک وەک مێینە بیری لێدەکەنەوە) بەکاردێت. جێندەر جیاوازە لە زایەند. کەسێک دەتوانێت ناسنامەی ڕەگەزی خۆی بگۆڕێت بۆ ئەوەی کە پێی وایە باشترین گونجاوە بۆی. کەسێک کە خۆی لەگەڵ نە نێر و مێدا نەناسێنێت، بە نێرەمووک دادەنرێت. کەسی ڕەگەزگۆڕاو کەسێکە کە جێندەرەکەی جیاوازە لە ڕەگەزەکەی (ڕەگەزی نێری بەڵام تایبەتمەندی مێی تێدایە، یان بە پێچەوانەوە).
نموونە کەسێک جێندەری لەدایکبوونی کچە و ناسنامە جێندەرییەکەشی کچە ئەوە ئەوکاتە جێندەری مێینەی ھەیە،[٤] و کەسێکیش جێندەری لەدایکبوونی کوڕە و ناسنامە جێندەرییەکەشی لەگەل جێندەری لەدایکبوون یەک دەگرێتەوە ئەوە ئەوکاتە جێندەری نێرینەی ھەیە[٤] ھەرچۆنێک بێت جێندەری کەسێک بەتەنھا بە پشت بەستن بە کۆئەندامێک یان رووخسار دیاری ناکرێت، دیاریکردنی جێندەر بەشێوەی زانستی پەیوەندیدارە بە شیکاریکردنی ناسنامەی جێندەری و دەربڕینی جێندەری.[٤][٥][٦][٧][٨][٩][١٠][١١][١٢][١٣][١٤][١٥]
سەرەتای چەمک
دەستکاریچەمکی ڕەگەز (الجنوسە) لە ھەشتاکانی سەدەی بیستەمدا وەک زاراوەیەکی دیار دەرکەوت کە لە فەرھەنگی بزووتنەوە فێمینیزمەکاندا بەکاردەھێنرا، لە ئەمریکای باکوور و پاشان ئەورووپای ڕۆژاوا لە ساڵی ١٩٨٨ دەرکەوت.
پەیوەندی بە ئابوورییەوە
دەستکاریپەیوەندییەکی بەھێز لە نێوان ڕەگەز و ئابووری ھەیە کە کۆمەڵگەیەکی ڕەگەزی پێویستە ھەلی خوێندنی یەکسان ھەبێت بۆ ژن و پیاو،[١٦][١٧] ئەوەی لە ھەلی کار و مووچەی یەکسانەوە دێتە پێشەوە، و پرسیارێک ھەیە سەبارەت بە چارەنووسی ئەو ڕێژە زۆرەی مێینە بە بەراورد بە پیاوان لە ھەموو وڵاتێکدا، بە تایبەتی وڵاتانی جیھانی سێیەم؛ و ڕادەی ئەو زیانە ئابووریانەی کە لە ئەنجامی دوورخستنەوەی ڕۆڵی ژنان لە یەکگرتنی چالاکییەکانی کاردا و ئەو زیانانەی کە بۆ وڵاتان و کۆمەڵگاکان ھەڵی دەگرێت، بۆ نموونە لە دۆخی عێراقدا، کە ڕێژەی سەدی مێینەکان لە وڵاتەکەدا لە ٥٠٪ تێدەپەڕێنێت بابەتەکە پرسیار لەسەر ڕادەی کاریگەرییە ئابوورییەکان دەوروژێنێت ئەگەر ئەم ڕێژەیە لە کۆمەڵگا پشتگوێ بخرێت، بەتایبەتی ئەگەر دەرکەوت ژمارەی لەدایکبوونی مێینە لە نێرەکان زیاتر بێت.
جۆرەکانی ناسنامەی جێدەر
دەستکاری- کێ ناسنامەی کۆمەڵایەتی و بایۆلۆژی ھاوتایە (بە ئینگلیزی: cisgender).
- دوو ناسنامەی کۆمەڵایەتی (دووڕەگەز) (بە ئینگلیزی: bigender) ناسنامەکانیان لە نێوان ژن و پیاودا دەگۆڕێت.
- بەبێ ناسنامەی کۆمەڵایەتی (بێ ڕەگەز) (بە ئینگلیزی: non-binary) ناسنامەیان لە دەرەوەی بازنەی ژن و پیاوە. بەزۆری لە کاتی باسکردنیاندا بە دەستەواژەی گرووپ یان کۆمەڵە بەکاردەھێنرێت.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Udry، J. Richard (November 1994). «The Nature of Gender» (PDF). Demography. ٣١ (4): ٥٦١–٥٧٣. doi:١٠.٢٣٠٧/٢٠٦١٧٩٠. JSTOR ٢٠٦١٧٩٠. PMID ٧٨٩٠٠٩١. S2CID ٣٨٤٧٦٠٦٧. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ Haig، David (April 2004). «The Inexorable Rise of Gender and the Decline of Sex: Social Change in Academic Titles, 1945–2001» (PDF). Archives of Sexual Behavior. ٣٣ (2): ٨٧–٩٦. CiteSeerX ١٠.١.١.٣٥٩.٩١٤٣. doi:١٠.١٠٢٣/B:ASEB.٠٠٠٠٠١٤٣٢٣.٥٦٢٨١.٠d. PMID ١٥١٤٦١٤١. S2CID ٧٠٠٥٥٤٢. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی نیسانی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite journal}}: نرخی|citeseerx=بپشکنە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ «What do we mean by "sex" and "gender"?». World Health Organization. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ ئ ا ب Sexual Orientation and Gender Expression in Social Work Practice, edited by Deana F. Morrow and Lori Messinger (2006, ISBN 0231501862), p. 8: "Gender identity refers to an individual's personal sense of identity as masculine or feminine, or some combination thereof."
- ^ Campaign، Human Rights. «Sexual Orientation and Gender Identity Definitions».
- ^ American Psychological Association (December 2015). «Guidelines for Psychological Practice With Transgender and Gender Nonconforming People» (PDF). American Psychologist. ٧٠ (9): ٨٦١. doi:١٠.١٠٣٧/a٠٠٣٩٩٠٦. PMID ٢٦٦٥٣٣١٢.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ Cecilia Hardacker؛ Kelly Ducheny؛ Magda Houlberg (١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨). Transgender and Gender Nonconforming Health and Aging. Springer. لاپەڕە ٣. ژپنک ٩٧٨-٣-٣١٩-٩٥٠٣١-٠.
The government, society, healthcare and school systems, and the child's parents have traditionally assumed that all children with a female sex assigned at birth will grow up to be women and all children with a male sex assigned at birth will grow up to be men. It has been assumed that people are cisgender, in other words, that people's sex assigned at birth was automatically identical to their gender identity - which is their personal felt experience of gender, of being male, female, a combination of male and female, or a unique blend of those genders. It was also assumed that gender was binary and that there are only two ways to experience gender either as a girl/woman or as a boy/man.
- ^ Shaw, Alison; Ardener, Shirley (2005). Changing sex and bending gender, p. 21. Berghahn Books, ISBN 978-1-84545-099-1
- ^ Terry Altilio؛ Shirley Otis-Green (٢٠١١). Oxford Textbook of Palliative Social Work. Oxford University Press. لاپەڕە ٣٨٠. ژپنک ٩٧٨-٠-١٩-٩٨٣٨٢٧-١. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٦ ھێنراوە.
Transgender is an umbrella term for people whose gender identity and/or gender expression differs from the sex they were assigned at birth (Gay and Lesbian Alliance Against Defamation [GLAAD], 2007).
- ^ Craig J. Forsyth؛ Heith Copes (٢٠١٤). Encyclopedia of Social Deviance. Sage Publications. لاپەڕە ٧٤٠. ژپنک ٩٧٨-١-٤٨٣٣-٦٤٦٩-٨. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٦ ھێنراوە.
Transgender is an umbrella term for people whose gender identities, gender expressions, and/or behaviors are different from those culturally associated with the sex to which they were assigned at birth.
- ^ Marla Berg-Weger (٢٠١٦). Social Work and Social Welfare: An Invitation. Routledge. لاپەڕە ٢٢٩. ژپنک ٩٧٨-١-٣١٧-٥٩٢٠٢-٠. لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی نیسانی ٢٠١٦ ھێنراوە.
Transgender: An umbrella term that describes people whose gender identity or gender expression differs from expectations associated with the sex assigned to them at birth.
- ^ Reiner WG (٢٠٠٢). «Gender identity and sex assignment: a reappraisal for the 21st century». Adv. Exp. Med. Biol. Advances in Experimental Medicine and Biology. ٥١١: ١٧٥–٨٩, discussion ١٨٩–٩٧. doi:١٠.١٠٠٧/٩٧٨-١-٤٦١٥-٠٦٢١-٨_١١. ژپنک ٩٧٨-١-٤٦١٣-٥١٦٢-٧. PMID ١٢٥٧٥٧٦٢.
- ^ Harrington، Lee (May 2016). Traversing Gender: Understanding Transgender Realities. Mystic Productions Press. لاپەڕە ٥٠, ٥٦. ژپنک ٩٧٨-١-٩٤٢٧٣٣-٨٣-٦. لە ٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ Serano، Julia (October 2013). Excluded: Making Feminist and Queer Movements More Inclusive. Seal Press. لاپەڕە ٣٠١. ژپنک ٩٧٨-١-٥٨٠٠٥-٥٠٤-٨. لە ٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ Shaw, Alison; Ardener, Shirley (2005). Changing sex and bending gender, p. 21. Berghahn Books, ISBN 978-1-84545-099-1
- ^ «United Nations: Gender equality and women's empowerment». United Nations Sustainable Development (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «الإنصاف فی الأجور». www.ilo.org (بە عەرەبی). ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣. لە ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
