جۆن ھێرشێل
سێر جۆن فرێدریک ویلیام هێرشێل بارۆنێتی یەکەم (٧ی ئازاری ١٧٩٢ – ١١ی ئایاری ١٨٧١، ھاوپۆلەکانی کۆمەڵگایی شاھانە، ڕێکخراوی شاهانەی گوێلف)[١] بیرکار، فەلەکناسی، کیمیازان، داهێنەر و فۆتۆگرافەری ئەزموونی ئینگلیزی بووە، چاپی شینی داهێناوە و بەرهەمی بەرهەم هێناوە کە پەیوەندییان بە ڕووەکەکانەوە هەیە.
جۆن فرێدریک ویلیام هێرشێل | |
|---|---|
.jpg) | |
| لەدایکبوون | ٧ی ئازاری ١٧٩٢ |
| مەرگ | ١١ی ئایاری ١٨٧١ (تەمەن ٧٩ ساڵ) |
| پیشە | وێنەگر ، ماتماتیکزان، کیمیازان ، نووسەر فەلەکی. |
| وێبگە | |
هێرشێل یەکەم کەس بوو کە سیستەمی مێژوویی جولیانی لە فەلەکناسیدا بەکارهێنا. ئەو کەسە بوو کە ناوی حەوت لە مانگەکانی کەیوان و چوار لەمانگەکانی ئورانوسی (هەسارەی حەوتەمی کۆمەڵەی خۆر، کە لەلایەن باوکیەوە، سێر ویلیام هێرشڵ) دۆزرایەوە. بەشداری زۆری لە زانستی فۆتۆگرافیدا کردووە، و دەستیکردووە بە لێکۆڵینەوە لە ڕەنگ کوێری و هێزی کیمیایی تیشکی سەروو وەنەوشەیی. لە ساڵی ١٨٣١ گوتاری سەرەتایی خۆی بڵاوکردەوە، کتێبێک کە تیایدا بانگەشە بۆ ڕێبازێکی ئیندێکتیڤ دەکات بۆ ئەزموونکردنی زانستی و بنیاتنانی تیۆری و بەشدارییەکی گرنگ بووە لە بواری فەلسەفەی زانستدا.
ژیانی سەرەتایی و کارکردنی لە بواری فەلەکناسیدا
دەستکاریجۆن هێرشێل لە شاری سلۆ لە باکینگهامشایر لەدایکبووە، کوڕی ماری باڵدوین و فەلەکناسی سێر ویلیام هێرشلە. کوڕەزای زانای فەلەکناسی کارۆلین هێرشێل بووە. لە کۆلێژی ئیتۆن و کۆلێژی سانت جۆن لە کامبریج خوێندوویەتی و بۆ ماوەیەکی کورت لەوێ خوێندوویەتی، پێش ئەوەی لە ساڵی ١٨١٣ بە پلەی ڕانگلەری باڵا دەربچێت (ڕانگلەری باڵا نازناوێکە کە دەدرێت بە کەسێک کە لە ساڵی سێیەمی زانکۆی کامبریج بە بەرزترین پلە دەرچووە لە بیرکاریدا). لە کاتێکدا کە خوێندکاری زانکۆ بووە، لەگەڵ بیرکاران چارڵز بابیج و جۆرج پیکۆک ئاشنا بووە و هاوڕێیەتی دەکات. لە ساڵی ١٨١٦ کامبریج بەجێدەهێڵێت و لەگەڵ باوکیدا دەستی بە کارکردن کردووە. لە ساڵی ١٨١٦دا حەزی لە فەلەکناسی بوو، و تەلەسکۆپێکی ڕەنگدانەوەی دروستکرد کە ئاوێنەیەکی تیرەکەی ١٨ ئینج (٤٦٠ ملم) بوو و دووری فۆکەسی ٢٠ پێ (٦.١ م) بوو. لە نێوان ساڵانی ١٨٢١ بۆ ١٨٢٣ جۆن هێرشێل لەگەڵ جەیمس ساوس دووبارە لێکۆڵینەوەیان لەو ئەستێرە دووانە کرد کە باوکی پۆلێنیان کردبوو. جۆن یەکێک بوو لە دامەزرێنەرانی کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی لە ساڵی ١٨٢٠. بەهۆی کارەکانی لەگەڵ باوکیدا لە ساڵی ١٨٢٦دا مەدالیای زێڕینی کۆمەڵەی فەلەکی شاهانەی پێبەخشرا (کە لە ساڵی ١٨٣٦ دووبارە وەریگرتەوە)، هەروەها مەدالیای لالاندەی لە... لە ساڵی ١٨٢٥، پاشان لە ساڵی ١٨٢١ کۆمەڵەی شاهانە مەدالیای کۆپلی پێبەخشی بەهۆی بەشدارییە بیرکارییەکانی لە گۆڤاری مامەڵە فەلسەفییەکانیدا. لە ساڵی ١٨٣١ لە ڕێبازی شاهانەی گوێلفدا پلەی شوڕشگێڕی بەدەستهێنا.[٢]
هێرشێل سێ جار وەک سەرۆکی کۆمەڵەی فەلەکناسی شاهانە کاری کردووە: ١٨٢٧-١٨٢٩، ١٨٣٩-١٨٤١، و ١٨٤٧-١٨٤٩.[٣]
جۆن هێرشێل کتێبی گوتارێکی پێشەکی لەسەر لێکۆڵینەوە لە فەلسەفەی سروشت نووسیوە و لە سەرەتای ساڵی ١٨٣١دا بڵاوکراوەتەوە، وەک بەشێک لە ئینسایکلۆپیدیای کابینەی سایکلۆپیدیای دیۆنیسیۆس لاردنەر، پێشنیاری شێوازەکانی لێکۆڵینەوەی زانستی کردووە کە تایبەتمەندن بە پەیوەندییەکی سیستماتیکی نێوان چاودێریکردن و تیۆریزەکردن.
سەرچاوە
دەستکاری- ^ «وارن، کریستوفر ن. (٢٠١٨). "دوو دەنگی مێژوونووسی: ژێرخانی داتا و مێژوو لە قەبارەدا لە فەرهەنگی ئۆکسفۆرد بۆ ژیاننامەی نیشتمانی (ODNB)". گۆڤاری شیکاری کولتووری». لە ڕەسەنەکە لە ٧ی ئازاری ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «"هێرشێل، جۆن فرێدریک ویلیام (HRSL808JF)". بنکەدراوەیەکی خوێندکارانی پێشووی کامبریج. زانکۆی کامبریج».
- ^ «ئیلییۆت، دەیڤد. "سەرۆکانی ڕابردووی RAS". کۆمەڵەی فەلەکناسی شاهانە». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٣ی ئایاری ٢٠٢٠.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
بەستەری دەرەکی
دەستکاری
دەروازەی گەردوون
دەروازەی ژیاننامە
دەروازەی سیاسەت
دەروازەی کۆمەڵەی خۆر
دەروازەی شانشینی یەکگرتوو
دەروازەی فڕینی بۆشایی
دەروازەی زانست
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە جۆن ھێرشێل تێدایە. |