شارستانی بەدرە
ئەم وتارە سەبارەت بە شارستانی بەدرە نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە بەدرە (ڕوونکردنەوە).شارستانی بەدرە یا بەیرە یەکێک لە شارستانەکانی(قەزا) پارێزگای ئیلامی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە و ناوەندەکەی شاری بەدرەیە. بەدرە ٣٨ کیلۆمەتر لە شاری دەڕەشار دوورە.
شارستان | |
 | |
| وڵات |  کوردستان |
| پارێزگا | ئیلام |
| شارستان | بەدرە |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠٠٦) | |
| • سەرجەم | ۱۶٬۴۷۸ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (باشووری) |
| • ئایین | ئیسلام (شیعە) |
| کۆدی تەلەفۆن | ۰۸۴ |
مێژوو دەستکاری
بەدرە ساڵی ١٣٤٧ی هەتاوی(١٩٦٨ی زایینی) لە ناوچەیەکی گوندیی بۆ بەشی بەدرە و ناوچەی شاری بەدرە گۆڕدرا[١] و تا ساڵی ١٣٩٢ی هەتاوی(٢٠١٣ز) بەپێی دابەشکردنەکانی وڵاتی ئێران بەشێک لە شارستانی دەڕەشار بوو بەڵام لە ٢٠١٣ بەولاوە وەک شارستانێکی سەربەخۆ لە شارستانی دەڕەشار جیا کرایەوە.
جوگرافیا دەستکاری
ناوچەی جوگرافیی بەدرە بە درێژیی و پانایی نزیک ٧٠ لە ٩ کیلۆمەتر و ڕووبەری ٦٢٥ کیلۆمەتری دووجێ، سروشتێکی کوێستانی و دارستانی هەیە و نزیکەی ٨٠ لە سەدی ناوچەکە بە لێڕە چڕەکانی بەڕوو داپۆشراوە.[٢] بڵیندترین خاڵی بەرزایی ئەم شارستانە لوتکەی وەرزەڕین بە بەرزایی ٣٢٠٠ مەتر لە ئاستی دەریایە. مەودای نێوان بەدرە تا ناوەندی پارێزگە واتە ئیلام ٧٠ کیلۆمەترە.
دابەشکاری دەستکاری
- بەشەکانی شارستانی بەدرە:
- بەشی ناوەندی
- بەشی هندەمینی
- به شی عه لیشروان
ناوەندی شار: بەدرە
- کۆمەڵە گوندەکانی بەشی ناوەندی:
- کۆمەڵە گوندی دووسان
زمان دەستکاری
زمانی دانیشتووانی شارستانی بەدرە کوردییە و بە دیالێکتی کوردیی باشووری و زاری فەیلی(ئیلامی) قسە دەکەن.[٣]
ژمارەی دانیشتووان دەستکاری
بەپێی سەرژمێری ناوەندی ئاماری ئێران، ژمارەی دانیشتووانی شارستانی بەدرە لە ساڵی ٢٠٠٦، ١٦٥١٧ کەس بووە[٤]
دیمەنی گەشتیاری دەستکاری
دیمەنی مێژوویی دەستکاری
تەپەکانی لارت دەستکاری
تەپەکانی لارت هی سەردەمی ساسانی - سەردەمانی پاش ئیسلامن و لە شارستانی بەدرە، بەشی ناوەندی شارستانی بەدرە، گوندی ئاوهەری خواری هەڵکەوتوون و وەک ئاسەواری نەتەوەیی ئێران تۆمار کراوە.[٥]
ئاسەواری دۆڵی دەربەند دەستکاری
ئاسەواری دۆڵی دەربەند هی سەردەمانی ساسانی- سەدەکانی سەرەتایی پاش ئیسلامین و لە شارستانی بەدرە بەشی هندەمینی، گوندی گەچ کۆبان و ٣ کیلۆمەتری گەرووی دەربەند هەڵکەوتوون و وەک ئاسەواری نەتەوەیی ئێران تۆمار کراون.[٦]
دیمەنی سروشتی دەستکاری
لە ناوچە سەرنجڕاکێشەکانی ئەم هەرێمە گوندی کەم، دۆڵی ڕازیانە و تاڤگەی دەربەند و کوێستانی کەڤەرە کە لە زستانەوە تا کۆتایی وەرزی بەهار بەفری پێوەیە.[٧]
دەریاچەی بەنداوی سەیمەڕەش لە دیمەنە سەرنجڕاکێشەکانی شارستانی بەدرەیە.
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ غەفور، عەبدوڵڵا, فەرهەنگی جوگرافیایی کوردستان, (دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم, ٢٠٠٢), ل٢٣.
- ^ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
- ^ کریمی دوستان، غلامحسین, کردی ایلامی: بررسی گویش بدره , (انتشارات دانشگاه کردستان, ١٣٨٠), شابک : 964-7425-01-5.
- ^ «سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی‌ها بر حسب سواد» (فارسی).
- ^ «سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری» ١٩ی حوزەیرانی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە..
- ^ «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر»[بەستەری مردوو][بەستەری مردووی ھەمیشەیی].
- ^ «با پیگیری‌های مصرانه دکتر احمدی، بخش بدره به شهرستان ارتقاء یافت/هندمینی به بخش مستقل» ٦ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە..
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە شارستانی بەدرە تێدایە. |