ئیرا سپراگ بۆین
ئیرا سپراگ بۆین (بە ئینگلیزی : Ira Sprague Bowen ) (لە دایک بووی ٢١ی کانوونی دووەمی ١٨٩٨ – ٦ی شوباتی ١٩٧٣ کۆچی دوایی) فیزیازان و فەلەکناسی ئەمریکی بووە. لە ساڵی ١٩٢٧ بۆی دەرکەوت کە نەبولیۆم لە ڕاستیدا توخمێکی کیمیایی نییە بەڵکو لەبری ئەوە ئۆکسجینی دوو هێندە ئایۆنیزە . [١]
| ئیرا سپراگ بۆین | |
|---|---|
| لەدایکبوون | ٢١ی کانوونی دووەمی ١٨٩٨ سێنێکا فۆڵس، نیویۆرک، ئەمریکا |
| مردن | ٦ی شوباتی ١٩٧٣ (تەمەن ٧٤ ساڵ) |
| خەڵاتەکانی |
|
ژیان و کار
دەستکاریئیرا بۆین لە ساڵی ١٨٩٨ لە شاری سێنێکا فۆڵس لە ویلایەتی نیویۆرک لەدایکبووە، لە دایک و باوکی ناویان فیلیندا سپراگ و جەیمس بۆین بووە. [٢] بەهۆی زۆری گواستنەوەی خێزانەکەیەوە لە ماڵەوە خوێندوویەتی تا باوکی لە ساڵی ١٩٠٨ کۆچی دوایی کرد. لەو کاتەوە لە کۆلێژی هۆگتۆن خوێندوویەتی کە دایکی وەک مامۆستا کاری دەکرد. دوای تەواوکردنی خوێندنی ئامادەیی لە ساڵی ١٩١٥ بۆین لە کۆلێژی منداڵانی کۆلێژی هۆگتۆن مایەوە، دواتر پەیوەندی بە کۆلێژی ئۆبەرلینەوە کرد کە لە ساڵی ١٩١٩ لێی دەرچوو. لە ماوەی کارکردنی لە ئۆبەرلین، بۆین هەندێک لێکۆڵینەوەی لەسەر تایبەتمەندییەکانی پۆڵا بۆ زانا ڕۆبەرت هادفیڵد کردووە. ئەنجامەکانیان لە ساڵی ١٩٢١ بڵاوکراونەتەوە [٣]
بۆین لە پاییزی ساڵی ١٩١٩ دەستی بە خوێندنی فیزیا کردووە لە زانکۆی شیکاگۆ . تا ساڵی ١٩٢١ پۆستێکی لە گروپی توێژینەوەی ڕۆبەرت ئەندرۆس میلیکان وەرگرت . ئەو ڕاسپێردرا بۆ ئەنجامدانی سپێکترۆسکۆپی سەروو بنەوشەیی توخمە کیمیاییەکان. میلیکان لەلایەن جۆرج ئێلێری هێڵەوە ڕازی کرا کە لە ساڵی ١٩٢١ بچێتە پەیمانگای تەکنەلۆژیای کالیفۆرنیا و بۆین لەگەڵیدا کۆچی کرد. پەیوەندی لەگەڵ هێڵ وایکرد بۆین بتوانێت لە ڕوانگەی ماونت ویلسۆن و ڕوانگەی پالۆمار کار بکات. بۆین لە زانکۆی کالتێک وانەی لەسەر فیزیای گشتی پێشکەش کرد و لێکۆڵینەوەی لەسەر تیشکی گەردوونی کرد و بەدواداچوونی توێژینەوەکانی لەسەر سپێکترۆسکۆپی تیشکی سەروو بنەوشەیی کرد. هەروەها حیساباتی لەسەر سپێکترەکان بۆ توخمە ڕووناکییەکانی خشتەی خولیی کردووە. بەو زانیاریانە و ئیلهام لە بابەتێکەوە سەبارەت بە سحری گازی و دەردانی تیشک لە چڕییەکی کەمدا لە کتێبی فەلەکناسی لەلایەن هێنری نۆریس ڕوسیل و ڕیمۆند سمیس دوگان و جۆن کوینسی ستیوارتەوە باشترین دۆزینەوەی ناسراوی خۆی بەدەستهێنا.
هێڵەکانی دەردانی سەوزی تەمە چاوی پشیلە لە ٤٩٥٩ و ٥٠٠٧ Ångström) لەلایەن ویلیام هاگینز لە ساڵی ١٨٦٤ دۆزرایەوە. لەبەر ئەوەی هیچ توخمێکی ناسراو ئەم هێڵانەی دەردانی نیشان نەدەدا لە تاقیکردنەوەکەدا لە کۆتاییەکانی ساڵانی ١٨٩٠دا گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە توخمێکی نوێ بەرپرسە لەو هێڵانە، پێی دەگوترا نەبولیۆم . بۆین توانی گواستنەوەی قەدەغەکراوی ئۆکسجینی دوو ئایۆنیزەکراو حیساب بکات بۆ ئەوەی بە تەواوی لەو شوێنەدا بێت کە هێڵەکان دۆزراونەتەوە. ئەگەری کەمی پێکدادان لە سحێلاکەدا وایکرد کە ئۆکسجین لە دۆخی وروژاوەوە بگاتە دۆخی زەمینی و بۆیە گواستنەوە قەدەغەکراوەکان ڕێڕەوی سەرەکی بوون بۆ ئیسراحەتەکە. بۆین لە ساڵی ١٩٢٧ دۆزینەوەکانی بڵاوکردەوە و گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە نەبولیۆم لە ڕاستیدا توخمێکی کیمیایی نییە . [٤]
ئیرا بۆین یەکەمین بەڕێوەبەری ڕوانگەی پالۆمار بووە، لە ساڵی ١٩٤٨ تا ١٩٦٤ کاری کردووە لەو ڕوانگەیە.
پێش خانەنشین بوونی لە ساڵی ١٩٦٤ و تەنانەت دواتر بۆین بەشداری لە باشترکردنی دیزاینی بینایی چەند ئامێرێکی گەورەی بینایی کردووە، بۆ نموونە ئامێری ١٠٠ ئینج ئیرێنی دوپۆنت لە ڕوانگەی لاس کامپاناس .
هەروەها لە چوارچێوەی کەشناسیدا بە ناساندنی ڕێژەی بۆین ناسراوە، کە ڕێژەی گەرمی هەستیار بۆ گەرمی شاراوە لەسەر ڕوویەکی بەهەڵمبوون دەژمێرێت.
ڕێزلێنان
دەستکاریئیرا سپراگ بۆین لە ساڵی ١٩٣٦ بۆ ئەکادیمیای نیشتمانی زانستی ئەمریکا، [٥] لە ساڵی ١٩٤٠ بۆ کۆمەڵەی فەلسەفی ئەمریکی ، [٦] و لە ساڵی [٧] بۆ ئەکادیمیای هونەر و زانستی ئەمریکی هەڵبژێردرا.
- خەڵاتەکان
- مەدالیای هێنری دراپەر لە ئەکادیمیای نیشتمانی زانستەکانەوە (١٩٤٢) [٨]
- مەدالیای هاوارد ن.پۆتس (١٩٤٦)
- خەڵاتی ڕومفۆرد لە ئەکادیمیای هونەر و زانستی ئەمریکی (١٩٤٩) [٩]
- مەدالیای فرێدریک ئایڤز (١٩٥٢)
- مەدالیای بروس (١٩٥٧) [١٠]
- هێنری نۆریس ڕوسیل وانەوتنەوە (١٩٦٤) [١١]
- مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی فەلەکناسی شاهانە (١٩٦٦) [١٢]
- ناوی لێنراوە
- کانیاوی بۆین لەسەر مانگ
- ئەستێرەی بچووک ٣٣٦٣ بۆین
- ڕێژەی بۆین لە شلە پشێوەکان لە ڕووکارێکەوە
بەستەری دەرەکی
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Vaughan Jr., Arthur H. (May 1973). «Obituary: Ira Sprague Bowen». Physics Today. 26 (5): 77–78. Bibcode:1973PhT....26e..77V. doi:10.1063/1.3128066. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite journal}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ Hockey، Thomas (2009). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. Springer Publishing. ISBN 978-0-387-31022-0. لە August 22, 2012 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ Hadfield، Robert (1921). «The Magnetic Mechanical Analysis of Manganese Steel». Proceedings of the Royal Society of London, Series A. 98 (692): 297–302. Bibcode:1921RSPSA..98..297H. doi:10.1098/rspa.1921.0004. JSTOR 93947.
{{cite journal}}:|hdl-access=پێویستی بە|hdl=ھەیە (یارمەتی) - ^ Bowen، I. S. (1927). «The Origin of the Nebulium Spectrum». Nature. 120 (3022): 473. Bibcode:1927Natur.120..473B. doi:10.1038/120473a0.
- ^ «Ira Bowen». www.nasonline.org. لە ٣ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «APS Member History». search.amphilsoc.org. لە ٣ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «Ira Sprague Bowen». American Academy of Arts & Sciences (بە ئینگلیزی). لە ٣ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «Henry Draper Medal». National Academy of Sciences. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی نیسانی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠١١ ھێنراوە.
{{cite web}}:|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch; 2015-04-14 suggested (یارمەتی) - ^ «Past Recipients of the Rumford Prize». American Academy of Arts and Sciences. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «Past Winners of the Catherine Wolfe Bruce Gold Medal». Astronomical Society of the Pacific. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «Grants, Prizes and Awards». American Astronomical Society. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «Winners of the Gold Medal of the Royal Astronomical Society». Royal Astronomical Society. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠١١ ھێنراوە.
{{cite web}}:|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch; 2016-06-03 suggested (یارمەتی)
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئیرا سپراگ بۆین تێدایە. |