گۆیی بایکجی
پاشا "گۆی"ی بایکجی (بە هانگۆل: 고이왕؛ بە ھانجا: 古爾王)، لە دایکبوونی نادیارە بەڵام لە ٢٨٦ی زایینیدا مردووە، ٨ـەم فەرمانڕەوایی بایکجیـبوو، یەکێک بوو لە سێ شانشینەکەی کۆریا، ماوەی فەرمانڕەواییەتییەکەی لە نێوان ساڵانی (٢٣٤ز بۆ ٢٨٦ز)ـبوو. دووەم کوڕی ٤ـەمین پاشا گایرو و برا بچووکی ٥ـەمین پاشا چوگۆ بوو. دوای مردنی ٦ـەمین پاشا گوسو، کوڕە گەورەی گوسو بوو بە پاشا، بەڵام بەسەندکرا کە زۆر بچووکە بۆ فەرمانڕەواییەتی. کۆی تەختی پاشایەتی لە سابان وەرگرت و بوو بە پاشا.
| گۆیی بایکجی | |
| Hangul | 고이왕 |
|---|---|
| Hanja | 古爾王 |
پوختە
دەستکاریوەک کوڕی دووەمی پاشای چوارەم گایرو و برا بچووکی پاشای پێنجەم چوگۆ تۆمار کراوە.[١] لەگەڵ مردنی پاشای شەشەم گوسو، سابان کوڕە گەورەکەی گوسو بوو بە پاشا، بەڵام سەلماندی کە زۆر گەنجە بۆ ئەوەی حوکمڕانی بکات. گۆی سابانی لە تەختی لابرد و بوو بە پاشا. داستانی سامگووک ساگی تۆمار دەکات کە "برا بچووکەکەی پاشا چوگۆ کە هەمان دایکی هەبووە، بووە پاشا".[٢] ئەمەش بەهۆی جیاوازی کاتەکانەوە جێی مشتومڕە. بەڵکو پێی وایە باوکی خزمێکی گایرۆ بووە.[٣]
تۆمارە چینییەکان کتێبی ژۆو (周書) و کتێبی سوی (隋書) ئاماژە بە "گوتای" دەکەن وەک دامەزرێنەری بایکجی و هەندێک لە زانایان پێیان وایە کە "گوتای" لە ڕاستیدا ئاماژە بە گۆی دەکات وەک دامەزرێنەری ڕاستەقینەی شانشینەکەیە.
پەیوەندیەکانی دەرەوە
دەستکاریلە سەردەمی گۆیدا، بایکجی کۆنترۆڵی ناوچەی ڕووباری هانی فراوانتر کرد و باڵادەستی هەمیشەیی بەسەر ئەو ویلایەتانەی کە مابوونەوە لە ماهان بەدەستهێنا، کە کۆنفیدڕاڵییەک بوو لە باشووری ڕۆژئاوای نیمچە دوورگەی کۆریا. هەروەها هێرشی کردە سەر سنوورەکانی شیللا لەبەرامبەر ڕۆژهەڵاتی بایکجی.
هەروەها بایکجی دۆخی بەرگری خۆی لە بەرامبەر چینییەکان گۆڕی بۆ هێرشبەرانە. گۆی هێرشی کردە سەر فەرماندەیی لێلانگ و فەرماندەیی دایفانگ کە لە ژێر کۆنترۆڵی چیندایە، کاتێک چینییەکان هێرشیان کردە سەر ناوچەی ڕووباری هان بۆ تێکدان و ڕێگریکردن لە دەسەڵاتی سەرهەڵدانی بایکجی. لە ساڵی ٢٤٦دا بەپێی هەردوو سامگووک ساگی و تۆمارەکانی سێ شانشینەکە، بایکجی بە هێرشکردنە سەر فەرماندەکانی دایفانگ و لێلانگ لە دژی چاوۆ وێی چووە شەڕ و گۆنگ زون حاکمی دایفانگ کوژرا. بەڵام گۆی لە ترسی ئەوەی وی هێرشی پێچەوانە دەستپێبکات، بە خێرایی داوای ئاشتی کرد بە گەڕاندنەوەی دیلەکانی.[٤][٥]
لە بەهاری ساڵی ٢٨٦ نێردراوی نارد بۆ شیللا بۆ ئەوەی داوای ئاشتی بکەن و لە زستانی ئەو ساڵەدا کۆچی دوایی کرد.[٦]
خێزان
دەستکاری- باوک: گایروی بایکجی
- دایک: نادیارە
- برا: بویۆ چوگۆ (扶餘肖古, ؟–٢١٤) – پێنجەمین پاشای بایکجییە، چوگۆی بایکجی (لەلایەن زانایانەوە ناکۆکی لەسەرە).[٧]
- برا: بویۆ ئوسو (扶餘優壽, ؟–؟) – تاکە تۆماری ئەو لە سامگووک ساگیدایە لە ساڵی ٢٦٠دا وەک وەزیری ناوخۆ دەستنیشانکراوە.
- شاژنەکان: کچی فەرماندەی دایفانگ، گۆنگسون دو (公孫度، ؟–٢٠٤).
- کوڕ: بویۆ چالجیی (扶餘責稽, ؟–٢٩٨) – کوڕە گەورەیە، نۆیەمین پاشای بایکجییە، چاکجیی بایکجی.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Park, Hyun Sook, «백제의중앙과지방»(Central area and regions of Baekje), p. 71, Juryuseong, 2005, ISBN 8987096513
- ^ Samguk sagi - scroll 23
- ^ 고이왕 (بە كۆری). Doopedia. لە 2020-08-31 ھێنراوە.
- ^ (部從事吳林以樂浪本統韓國，分割辰韓八國以與樂浪，吏譯轉有異同，臣智激韓忿，攻帶方郡崎離營。時太守弓遵、樂浪太守劉茂興兵伐之，遵戰死，二郡遂滅韓。) Sanguozhi, vol.30
- ^ Samguk sagi - scroll 24
- ^ Samguk sagi - scroll 24
- ^ 고이왕 (بە كۆری). Doopedia. لە 2020-08-31 ھێنراوە.
گۆیی بایکجی خوێندکاری لقی خێزانی گۆ مردووە: ٢٨٦
| ||
| ناونیشانی پاشاکان | ||
|---|---|---|
| پێشوو سابان |
پاشای بایکجی ٢٣٤–٢٨٦ |
جێگر چاکجیی |
