کاربۆن مۆنۆکسید
کاربۆن مۆنۆکسید (بە ئینگلیزی: Carbon monoxide، فورمووڵی کیمیایی: CO، سی ئۆ) گازێکی بێ ڕەنگ، بێ بۆن، بێ تام و گڕکێش و زۆر ژەھراویە[١] کە چڕییەکەی ھەندێک کەمتر لە ھەوایە. کاربۆن مۆنۆکسید لە یەک گەردیلەی کاربۆن و یەک ئۆکسجین پێکدێت. ئەوە سادەترین گەردەیە لە خێزانی ئۆکسۆکاربۆن. لە کۆمپلێسە کیمیایییەکانی کاربۆن مۆنۆکسید، لیگاند بە شێوەی کاربۆنیل دەخوێنرێتەوە. ئەوە گەردەیەکی کلیلی لە زۆرێک لە ڕەوتەکانی کیمیای پیشەسازییە.[٢]
گەرمای سووتان باوترین سەرچاوەی کاربۆن مۆنۆکسیدە، بەو حاڵە سەرچاوەی ژینناسیی شوێنەواری و زیندەوەری زۆرێک بوونیان ھەیە کە قەبارەیەکی بەرچاو کاربۆن مۆنۆکسید ساز و بڵاو دەکەنەوە. کاربۆن مۆنۆکسید لە سازکردنی زۆرێک لە ئاوێتەکان وەکوو دەرمانەکان، گوڵاوەکان و سووتەمەنییەکان گرنگە. ئەوە لەلایەن زۆرێک لە بوونەوەرەکان وەکوو مرۆڤ ساز دەکرێت.[٣] بە بڵاوبوونەوە لە تەوشکدا، کاربۆن مۆنۆکسید دەتوانێت ڕۆڵی لە گۆڕینی کەش و ھەوادا ھەبێت.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Carbon monoxide poisoning». nhs.uk (بە ئینگلیزی). ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. لە ١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Carbon Monoxide». Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. 2001. doi:10.1002/14356007.a05_203.
{{cite encyclopedia}}: بیرخستنەوەکە پارامەترێکی نەناسراوی ھەیە:|authors=(یارمەتی) - ^ «Carbon Monoxide». Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. 2001. doi:10.1002/14356007.a05_203. ISBN 3527306730.
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە کاربۆن مۆنۆکسید تێدایە. |
 | ئەم کیمیا وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |