پەیامەکانی ژێر زەوی

پەیامەکانی ژێر زەوی (بە ڕووسی: Записки из подполья) یان پەیامەکانی ژێر زەمین یەکێکە لە بەرھەمەکانی نووسەری ڕووسی فیۆدۆر دۆستۆیەڤسکی لە ساڵی ١٨٦٤ لەسەر دەستی نووسراوە، و یەکێکە لە باشترین بەرھەمەکانی جیھانی ئەدەبیات.

پەیامەکانی ژێر زەوی لەلایەن فیۆدۆر دۆستۆیەڤسکی سانت پترسبۆرگ (١٨٦٦)

دۆستۆیەڤسکی ڕۆمانی پەیامەکانی ژێر زەوی «یان پەیامەکانی ژێرزەمین»ی نووسیوە لە وەڵامی ڕۆمانی «چی بکرێت؟» بۆ نیکۆلای چێرنیشێڤسکی کە گریمانەی گەشبینی ژیری و کاریگەرییەکە بەرەوپێش دەبات: مرۆڤ لە سروشتدا خۆپەرستە، ئەمەش وای لێدەکات ھەموو بڕیارەکانی بۆ دەستەبەرکردنی بەرژەوەندی تایبەتی خۆی بگرێتەبەر، ھەروەھا بە سروشت ژیرە، ھەربۆیە بڕیارەکانی بەپێی یاساکانی لۆژیک و ژمێریاری زانستی تا ئەو جێگایەی کە دەتوانێت زانیارییەکانی ھاوسەنگ بکات، و ھەربۆیە ئەنجامی کارەکانی بۆ بەرژەوەندییەکانی بەپێویستی دەزانێت لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی کۆمەڵگادا یەکدەگرێتەوە و لقێکی پێشکەوتنی شارستانی بێت. ئەو وێنە تەواوەی یان نایابەی مرۆڤ و گەشبینی لەڕادەبەدەر، ھەوەسێکی زاڵ بووە لە ئەورووپا بەھۆی سەرکەوتنە گەورەکانی شۆڕشی پیشەسازی و دەستکەوتە بەردەوامەکانی زانست، بۆیە ڕۆمانی پەیامەکانی ژێر زەوی وەک ئاگادارکردنەوەیەکی پێشوەختە ھات کە خۆشحاڵی سەرکەوتنەکانی مرۆڤی ئەورووپی و دەستکەوتەکانی، کە وای لێکرد ببێتە ئامانج بۆ تۆمەتبارکردنی خەمۆکی و ڕەشبینی یان ئەوەی نوێنەرایەتی ھەڕەشەیەک دەکات بۆ سەر بیری مرۆڤ. ئەمەش تا سەرھەڵدانی جەنگی جیھانی یەکەم بە کۆمەڵکوژیییەکانی و ناشیرینییەکانییەوە بەردەوام بوو بۆ ئەوەی ببێتە شۆکێک کە بووە ھۆی پێداچوونەوە بەو وێنە نایابەی مرۆڤ.

ڕۆمانەکە بە یەکەم ڕۆمانی بوونگەرایی دادەنرا، بە بڕوای زۆر کەسەوە.ڕۆمانەکە باس لە کەسێکی دزێو و ڕق لێبوو دەکات، بێ ناو ھەوڵی بێزارکردنی خوێنەرانی دەدات، کە فەرمانبەرێکی خانەنشینکراوی حکوومی بوو لە سانت پترسبۆرگ دەژیا.

بەشی یەکەم بەناونیشانی ژێرزەمین بە شێوازێکی مۆنۆلۆگ نووسراوە، تیایدا نووسەر خۆی دەناسێنێت و بیروباوەڕی خۆی و ئەو ھۆکارانە دەخاتەڕوو کە وایکردووە تووشی ئەم دۆخە بێت. سەبارەت بە بەشی دووەم بە ناوی تایبەت بە بەفری شێدار، نووسەر ھەندێک لەو ڕووداوانەی گێڕایەوە کە لە ژیانیدا ڕوویانداوە.