نان و سیرک
"نان و سیرک" (یان نان و یاریەکان؛ لە لاتینی: panem et circenses) دەستەواژەیەکی مێتۆنیمییە کە ئاماژە بە ئاشتەوایی ڕووکەش دەکات. ئەو شیعرە دراوەتە پاڵ یۆڤەنال، کە شاعیرێکی ڕۆمانی بوو کە چالاک بوو لە کۆتاییەکانی سەدەی یەکەم و سەرەتای سەدەی دووەمی زایینی، و بە شێوەیەکی گشتی لە چوارچێوەی کلتوری، بەتایبەتی سیاسی، بەکاردێت.
لە چوارچێوەی سیاسی، ئەم دەستەواژەیە بە واتای بەدەستهێنانی ڕەزامەندی گشتی دێت، نەک بە باشترین لە خزمەتگوزاری گشتی یان سیاسەتی گشتی، بەڵکو بە دوورخستنەوە، سەرنجڕاکێشان، یان بە پڕکردنەوەی داواکارییە ڕاستەوخۆ یان بنەڕەتیەکانی دانیشتوان، بە پێشکەشکردنی چارەسەر: بۆ نموونە خۆراک (نانی) یان چێژوەرگرتن (سیرک).[١]
جۆڤەنال، کە ئەم دەستەواژەیە داهێنا، بەکاری هێنا بۆ ڕەخنەگرتن لە "خۆپەرستی" خەڵکی ئاسایی و پشتگوێخستنیان لە نیگەرانی فراوانتر.[٢][٣][٤] ئەم دەستەواژەیە ئاماژە بە لاوازبوونی دانیشتوان یان نەزانینی ئەرکی شارستانی دەکات وەک ئەرکێکی پێشوەختە.[٥]
ڕۆمای کۆن
دەستکاریئەم دەستەواژەیە لە ڕۆماوە سەرچاوەی گرتووە لە ساتیری ئێکس لە شاعیرە ڕۆمانییەکەی جۆڤەنال (نزیک ١٠٠ی ز). لە چوارچێوەیدا، زمانی لاتینی panem et circenses (نانی و سیرکان) تاکە بەرژەوەندیی دانیشتوانی ڕۆمانی دیاری دەکات کە چیتر گرنگی بە مافی لەدایکبوونی مێژوویی بەشداری سیاسی نادەن. لێرەدا جۆڤەنال ڕق و کینە لە پاڵەوانێتی ڕۆمانی هاوچەرخ دەردەخات، بە بەکارهێنانی کۆمەڵێک بابەتی جیاواز، لەوانە ئارەزووی دەسەڵات و ئارەزووی پیربوون بۆ ڕوونکردنەوەی مشتومڕەکەی.[٦] سیاسەتمەدارانی ڕۆمانی لە ساڵی ١٤٠ی زایینی یاسایان دەرکرد بۆ پاراستنی دەنگی هاوڵاتیانی هەژارتر لەڕێی پێشکەشکردنی پارەدان بە گەنم: دابینکردنی خۆراک و چێژ وەرگرتنێکی هەرزان، "نانی و سیرک"، بوو بە کاریگەرترین ڕێگا بۆ سەرکەوتن بۆ دەسەڵات.
تێبینیەکان
دەستکاری- ^ «Definition of BREAD AND CIRCUSES». www.merriam-webster.com.
- ^ Juvenal's literary and cultural influence (Book IV: Satire 10.81)
- ^ «American Heritage Dictionary: to placate or distract». Yahoo. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Infoplease Dictionary as pacification or diversion.
- ^ «Bread, circuses and our disappearing city». Newcastle Herald. Newcastle NSW Australia. 2017. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2017-10-11 ھێنراوە.
{{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ Hirsch, Kett, & Trefil (1993). The Dictionary of Cultural Literacy. Houghton Mifflin.
