فەرمانبەر
فەرمانبەر (بە ئینگلیزی: Clerk) کەسێکە کە مووچە وەردەگرێت بۆ ئەنجامدانی کاری ڕۆشنبیری لە دەزگایەکی ئیداریدا و وا بڕیارە بۆ ماوەیەکی درێژ دابمەزرێت.[١]
فەرمانبەرەکان دابەش دەبن بەسەر دوو بەشدا: فەرمانبەرانی گشتی و فەرمانبەرانی تایبەت. تایبەتمەندییەکانی فەرمانبەران، فەرمانبەرانی کەرتی تایبەت لە فەرمانبەرانی کەرتی گشتی و ئەو دوو گرووپە لە چینی کرێکار جیادەکاتەوە. باری مادیی فەرمانبەران (گشتی و تایبەت) و پێگەی کۆمەڵایەتییان بە پێشکەوتنە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانەوە دەگۆڕێت.
فەرمانبەران لە چەمکە نوێیەکەدا بە گەشەی سەرمایەداری و دوای شۆڕشی پیشەسازییەوە دروستبوونە. زانکۆکانی ڕۆژاوا کە پێویستیی بەرھەمھێنانی پیشەسازییان دابین کردووە، دەستیان بەسەر ڕاھێنانی فەرمانبەراندا گرتووە. کۆمەڵناسانی مارکسیستی بە شێوەیەکی سەرەکیی باوەڕیان بەوە نییە کە گرووپێک ھەیە بەناوی کارمەندێکەوە و کۆمەڵگا دابەش دەکات بەسەر دوو چینی کرێکار و سەرمایەداردا. بەڵام کۆمەڵناسان کاپیتالیزمی چینی فەرمانبەر بە یەکێک لەو چینە ھەمەجۆرانە دەزانن کە سەر بە چینی ناوەندن.[٢]
مێژوو
دەستکاریبۆ تێگەییشتن لە بنەچەی پەیدابوونی فەرمانبەرانی گشتی دەبێت بەو ڕێگایانە بگەڕێین کە پاشاکان کەسانێکی دیاریکراوی کارامەیی پێویست؛ بەشێوەیەکی درێژخایەندا لەڕێگەی کرێیەوە دامەزراند. بە جێگرتنەوەی حکوومەتەکانی کۆمار لە جیاتی شانشین، ئەم فەرمانبەرانە ناچار بوون جگە لە ھەبوونی شارەزایی پێویست، دڵسۆزی خۆیان بۆ سیستەمی دەوڵەت ئاشکرا بکەن.
بەڵام لەحاڵەتی فەرمانبەرانی تایبەتدا، دوای شۆڕشی پیشەسازی، دەزگا پیشەسازییەکان پێویستیان بەو کەسانە ھەبوو کە بەردەوام خزمەتیان دەکرد و بەکرێیان دەگرتن. بە بەھێزبوونی ئەم پێویستییە، مەرجەکان و پێوەرەکانی پەسەندکردن وەرگرتن قورستر دەبوون. تا دەزگا پەروەردەیییەکان بوون بە ناوەندێک بۆ فێرکردنی زانیاریی پێویست بۆ چوونە ناو کارەوە تا ئەو ڕادەیەی کە زۆربەی ئەو کەسانەی بەدوای کاری فەرمانبەردا دەگەڕان چوونە ئەو دامەزراوانە و دوای خوێندن و وەرگرتنی بەڵگەنامەی پێویست ڕوویان لەم دەزگایانە کردووە بۆ دامەزراندن. لەگەڵ فراوانبوونی کۆمەڵگەی پیشەسازیدا ژمارەی فەرمانبەرانی نزیک بە کرێکاران بە خێرایی زیادی کرد و تا ئەو ڕادەیەی کە کارمەندان گرنگییەکی بەرچاوی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوورییان بەدەستھێنا و جگە لە وەرگرتنی مووچەی گونجاو گەیشتنە پلەو پایەی گونجاو.[٣][٤]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Merriam Webster, definition of clerical worker». لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٧ ھێنراوە.
- ^ «US Department of Labor, General office clerks». لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٧ ھێنراوە.
- ^ Clerk, Online Etymology Dictionary
- ^ Klerikos, Henry George Liddell, Robert Scott, "A Greek-English Lexicon", at Perseus
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە فەرمانبەر تێدایە. |