شەھابەدین عومەر
شیھاب الدین عومەر (١٣١١–١٣١٦) سێیەم سوڵتانی شانشینی خەلجی و چواردەھەمی سوڵتانی سوڵتانی دەلھی بوو لە ھیندستان. دوای کۆچی دوایی باوکی عەلائەدین خالجی لە ساڵی ١٣١٦، بە پاڵپشتی کۆیلە گشتیەکەی عەلائەدین مەلیک کافور، وەک منداڵێکی کەم تەمەن، سەرکەوتە سەر تەختی پاشایەتی. براکەی قوتبەدین موبارەک دوای تیرۆرکردنی کافور بوو بە حاکم و دواتر لە تەختی پاشایەتی لابرد بۆ ئەوەی ببێتە سوڵتان.
| شیھابەدین عومەر خاڵجی | |
|---|---|
| ١٤ سوڵتانی دەھلی. | |
| فەرمانڕەوایی | ٥ی ژانویە – نیسانی ١٣١٦ |
| پێشوو | عەلائەدین خالجی |
| جێگر | قوتبەدین موبارەک شا |
| خانەدان | شانشینی خەلجی |
| باوک | عەلائەدین خاڵجی |
| دایک | مالیکا-ئێ-جەھان |
| لەدایکبوون | ١٣١٠ یان 1311 |
| مردن | ١٣١٦ (تەمەن ٣–٥ ساڵ) گوالیۆر، ھیندستان (سوڵتانی دەھلی) |
| ئایین | ئیسلامی سوننە |
سەرەتای تەمەن دەستکاری
بەپێی مێژوونووسی سەدەی ١٤ ئیسامی، شیھاب الدین کوڕی عەلائەدین بووە لە ژاتیاپالی، کچی فیوداتۆری سیۆنا (یاداڤا)ی عەلائەدین بووە ڕاماچاندرا.[١]
بەرزبوونەوە بۆ سەر تەخت دەستکاری
عەلائەدین لە ساڵانی کۆتایی ژیانیدا بە سەختی نەخۆش کەوت و ئیدارەکە لەلایەن کۆیلە گشتییەکەیەوە مەلیک کافور کۆنترۆڵکرا. دوای ئەوەی میراتگری ڕەسەنی عەلائەدین خزر خان لە گوالیۆر زیندانی کرا بەھۆی ئەوەی گوایە پیلانگێڕی بۆ کوشتنی کردووە، مەلیک کافور کۆبوونەوەیەکی ئەفسەرە گرنگەکانی لە تەنیشت جێگەی نوستنەکەی عەلائەدین بانگھێشت کرد. لەم کۆبوونەوەیەدا بڕیار درا کە شیھابەدین شوێنی عەلائەدین بگرێتەوە و مەلیک کافور وەک حاکم بێت. بەگوێرەی ئیسامی، عەلائەدین زۆر لاواز بوو بۆ ئەوەی لە کاتی کۆبوونەوەکەدا ھیچ شتێک بڵێت، بەڵام ھەموو ئامادەبووان کۆک بوون کە بێدەنگییەکەی وەک ڕەزامەندی خۆی لێکبدرێتەوە. لەم کاتەدا شیھابەدین تەمەنی کەمێک لە شەش ساڵ زیاتر بوو.[٢]
ڕۆژێک دوای مردنی عەلائەدین لە شەوی ٣–٤ی ژانویەی ١٣١٦، کافور کۆبوونەوەی ئەفسەرە گرنگەکانی (مەلیکەکان و ئەمیر) بانگھێشت کرد، و شیھابەدینی وەک سوڵتانی نوێ دەستنیشان کرد. فەرمانی عەلائەدینی خوێندەوە کە بەپێی ئەو فەرمانەی سوڵتانی کۆچکردوو خزرخانی کوڕە گەورەکەی لە میرات بردبوو و شیھابەدینی وەک جێنشینی خۆی داناوە. کوڕەکانی تری عەلائەدین - موبارەک خان، شادی خان، فەرید خان، عوسمان خان، مستەفا خان، محمد خان و ئەبوبەکرخان - فەرمانیان پێکرا کە پێی شیھابەدین ماچ بکەن.[٢]
حوکمڕانی دەستکاری
ناونیشانی تەواوی شیبابەدین بریتی بوو لە «ئەلسوڵتان العزەم شیھاب الدونیا والدین ئەبوعل موزەفەر عومەر شا ئەلسوڵتان».
لە ماوەی کورتە دەسەڵاتی کافوردا، بەشداریکردنی شیھابەدین لە حوکمڕانیدا سنووردار بوو بە دەرکەوتنی لە مەراسیمێکی کورتی دادگادا کە ڕۆژانە لەلایەن کافورەوە بەڕێوەدەچوو. دوای مەراسیمەکە، کافور شیھابەدینی دەنارد بۆ لای دایکی، و کۆبوونەوەی جیاوازی ئەنجام دەدا بۆ دەرکردنی فەرمان بۆ ئەفسەرە جیاوازەکان.[٣]
بۆ پاراستنی دەسەڵاتی خۆی بەسەر تەختی پاشایەتیدا، کافور کوڕەکانی عەلائەدینی خزرخان و شادی خان کوێر کرد.[٣] ھەروەھا شاژنە باڵای عەلائەدین مالیکا جەھانی زیندانی کرد؛ و موبارەک شا، کوڕێکی تری پێگەیشتوو عەلائەدین. بە گوتەی مێژوونووسی سەدەی ١٦ فیریشتە، کافور ھاوسەرگیری لەگەڵ بێوەژنەکەی عەلائەدین ژاتیاپاڵلی کرد کە دایکی شیھابەدین بوو. بوون بە باوکی ھاوسەرگیری سوڵتانی نوێ ڕەنگە ڕێگەی کافور بووبێت بۆ شەرعیەتدان بە دەسەڵاتەکەی [٤]
پاسەوانەکانی پێشووی (پایکەکان)ی عەلائەدین ڕەزامەندییان دەربڕی لەسەر کارەکانی کافور بەرامبەر بە بنەماڵەی ئاغای مردووەکەیان، و کافوریان کوشت.[٥] بکوژانی کافور موبارەک شایان ئازاد کرد، کە… یەکەمجار وەکو حاکم دەستنیشانکرا [٦] لە نیسانی ساڵی ١٣١٦، موبارەک شا شیبابەدینی دەستگیرکرد، و بوو بە سوڵتان. شیبابودین گواسترایەوە بۆ گوالیۆر، لەوێش زیارەتێکی پزیشکی کرد.
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ کیشۆری ساران لال 1950, pp. ٥٦–٥٧.
- ^ ئ ا Banarsi Prasad Saksena 1992, p. ٤٢٥.
- ^ ئ ا Banarsi Prasad Saksena 1992, pp. ٤٢٥–٤٢٦.
- ^ Banarsi Prasad Saksena 1992, p. ٤٢٦.
- ^ Banarsi Prasad Saksena 1992, p. ٤٢٧.
- ^ Banarsi Prasad Saksena 1992, pp. ٤٢٧–٤٢٨.
کتێبنامە دەستکاری
- Banarsi Prasad Saksena (1992). "The Khaljis: Qutubuddin Mubarak Khalji". In Mohammad Habib; Khaliq Ahmad Nizami (eds.). A Comprehensive History of India. Vol. 5: The Delhi Sultanat (A.D. 1206-1526). The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180.
- Kishori Saran Lal (1950). History of the Khaljis (1290-1320). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335.
. . .