ئێسک شکان یان شکانی ئێسک (بە ئینگلیسی : Bone fracture) بریتییە لە تێکچوونی یەکپارچەیی ئێسک[١]؛ بەشێوەی لێبوونەوەی بەشێک یان پەیدا بوونی درز یا قەڵش لە ئێسکدا.[٢]

ئێسک شکان
Internal and external views of an arm with a compound fracture, both before and after surgery.
ICD-10Sx2 (where x=0-9 depending on the location of the fracture)
ICD-9829
بنکەدراوەی نەخۆشییەکان4939
مێدلاین پلەس000001
MeSHD050723

ناسینەوە دەستکاری

 
ڕادیۆلۆجی لە ئەژنۆ بۆ دەسنیشان کردنی شکان.

بۆ ناسینەوەی شکاوی، پێویستە نەخۆش بخرێتە ژێر نۆڕینی پزیشکی و بە یارمەتی وێنەگری پزیشکی، شوێن و جۆری شکانەکە دەسنیشان بکرێت. سەرەتا وێنەی تیشکی ئێکس و دوایی بۆ لێکۆڵینەوەی زۆرتر سیتی سکەن یان ئێم ئاڕ ئای بەکار دێت.

پۆلێن دەستکاری

 
Compare healthy bone with different types of fractures: (a) closed fracture, (b) open fracture, (c) transverse fracture, (d) spiral fracture, (e) comminuted fracture, (f) impacted fracture, (g) greenstick fracture, and (h) oblique fracture.

پاتۆلۆجی دەستکاری

لە ڕووی هۆکاری شکانی ئێسک:

  • شکانی پاش زەربە: وەک داکەوتن، لێدران و...
  • شکانی پاتۆلۆجیک: شکانی ئێسک بەهۆی بڕێ نەخۆشی پێشوو، وەک ئێسکپووکی یان مێتاستاز

ئۆرتۆپیدی دەستکاری

 
لەجێ جوون و شکانی بازی مەچەکی پێ

لە ئۆرتۆپیدی پزیشکیدا، شکانەکان بە شێوەی جۆراوجۆر پۆلێن دەکرێن. بەگشتی :

  • بەسراو(سادە): شکانی بێ برین.
  • باز(تێکەڵ): شکان بە برینەوە، کە لەوانەیە برینەکە تووشی تەشەنا بێ و دەبێ لە ژێر چاودێری بەردەوامی پزیشکیدا بێ.
  • شکانی گوشاری: زۆرتر لە بڕبڕەکاندا ڕوو دەدات. بۆ وێنە کاتێ کە بەشی پێشەوەی بڕبڕەیەک بە هۆی ئێسکپووکییەوە، دادەڕووخێ.

جۆرەکانی تری ئێسک شکان بریتییە لە:

  • شکاوی تەواو: لەتەکانی ئێسک بەتەواوەتی لێک دابڕاون.
  • شکاوی ناتەواو: لەتەکانی ئێسکی شکاو بەتەواوەتی لێک دانەبڕاون.
  • شکاوی درێژایی: هێڵی شکاوی کەوتۆتە باری درێژی ئێسک و لە درێژایی ئێسکدایە.
  • شکاوی پانایی: هێڵی شکاوی قیت، درێژایی ئێک دەبڕێت.
  • شکاوی لار: هێڵی شکاوی لارەولار، درێژایی ئێسک دەبڕێت.
  • شکاوی مارپێچی: بەشێک لە ئێسک بادراوە و سووڕاوە.
  • شکاوی ورد: لەم جۆرە شکانەدا، ئێسک ورد دەبێ.
  • شکاوی نهێنی: لەتە ئێسکەکان لە جێی خۆیاندان و نەبزاون.
  • شکاوی تەڵزمی: لەتێ ئێسک لە تەنەی سەرەکی ئێسک لێ بۆتەوە.

توێکاری دەستکاری

ئەم جۆرە پۆلێنە بە پێی شوێنی شکان و توێکاری لەش، دەکرێت:

  • شکانی سەر
شکاوی ڕوومەت
  • شکاوی بڕبڕە
  • شکاوی پەراسوو
  • شکاوی شانە
  • شکاوی باسک
  • شکاوی قۆڵ
  • و...

نیشانەکان دەستکاری

  • ئێش و هەستۆکی شوێنی شکاو
  • هەڵماسین، شین بوونەوە و گۆڕانی شکڵ و شێوەی ئەندام
  • جووڵەی ناسایی
  • تێکچوونی کاری ئەندام
  • شۆک


چارەسەری دەستکاری

بۆ چارەسەری شکاوی دەبێ:

  1. هەڵگەڕانەوەی لەتە شکاوەکان بۆ شوێنی خۆی بە نەشتەرگەری سادە یان باز.
  2. دامرکانی ئێش:بەکار هێنانی ئایبووپرۆفێن یان تێکەڵێک لە ئەسێتامینوفێن و کۆدین
  3. بێجووڵە کردن: ڕەوتی چاک بوونەوەی ئێسکی شکاو، ڕەوتێکی سرووشتییە، بەڵام هەر هۆکارێک کە بەر بەم ڕەوتە بگرێ ، پرۆسەی دەرمان تێک دەدات. بۆیە پێویستە ئەندامی شکاو لە جووڵە بخرێت تا لەتە ئێسکەکان لێک نەترازێن و دەرفەتی گرسانەویان هەبێ. بۆ ئەم مەبەست ئەندامی شکاو لە گەچ یان فایبرگلاس (گەچی دەسکرد) دەگرن.

سەرچاوە دەستکاری