دوانزە سوارەی مەریوان
چیرۆکەکە لە ساڵانی 1720 و 1730 دا ڕوودەدات، لە سەردەمی سەفەوییەکان و فەرمانڕەوایی مەحمودی ئەفغانستانی لە ئێران. شایانی باسە نەیتوانیوە یەک ئینچ لە خاکی کورد داگیر بکات ئەو سەرچاوە مێژووییانەی کە ئەم گێڕانەوەیە لەسەری دامەزراوە تاڕادەیەک پەرت و بڵاون و زنجیرەی کاتیان نییە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەوە ڕاستییەکی حاشاهەڵنەگرە کە ڕووداوەکانی ناوبراو لە سەردەمی سەفەوییەکاندا ڕوویانداوە، لە ژێر فەرمانڕەوایی ئەحمەد خان بابان کە لە پایتەختەکەی لە قەلاچوالان دەسەڵاتی هەبوو. ئەو سەرۆکایەتی ناوچەیەکی فراوانی کرد و فەرمانڕەوای عوسمانی بەغدا جێگەی گرتەوە کە کۆتایی دوو سەدە لە زاڵبوونی سەفەوییەکان و هاتنی سەردەمێکی نوێ بوو. لە یەکێک لەو ساڵانەدا دەگوترێت کە بەرازەکان زۆر دەبن و هێرش دەکەنە سەر کرێ و خۆراکی خەڵک و هەرچییەک لە ڕێگای خۆشگوزەرانییاندا بێت فڕێی دەدەن. سکاڵا و سکاڵاکانی ئەحمەد شای جەبەلبەک ئەوەندە گەورە بوو کە خەڵک لە سەرانسەری وڵاتەوە دەهاتن. ئەم ئەنجومەنە ئەحمەد شای ناچار کرد دەستوورێک دابمەزرێنێ کە سەربازی سەربازی شارەزا لە جەنگی سوارە و ڕاوکردن بە ئامانجی گێڕانەوەی ئاشتی بۆ جولەکەکانی ناوچەکە دیاری کرد. دواتر فەرمانڕەوای ڕۆمانی فەرمانی دا دوازدە پیاو جلوبەرگ لەبەر بکەن.
1.جوامێر ئاغای ڕەنگێنە
2.ئاخاڵ ئاغای سیوەیلی
3.زەینەڵ بەگی مەسرەف
4.دارا ئاغای میرەدێ
5.فەرامەرزی زەنگەنە
6.سوار ئاغای بڵباسی
7.مەمەند ئاغای میراودەلی
8.شاپوور ئاغای بەختیاری
9.زوڵاڵ ئاغای مەرگەیی
10.میران بەگی وەلید بەگی هەمەوەند
11.سەلیم بەگ
12.مەحموود بەگی قەدیمی باشچاوەشی
سوارەکان خۆیان ئامادە کرد و دەستیان کرد بە ڕاوەدوونانی بەرازەکان و کوشتنی بەرازەکان، و تا شاری ئازۆر نەوەستاون.
لە ناو پشێوی شەڕەکەدا، هەواڵێک دێت کە سوپای ئێران هاتۆتە مەروان و نزیک دەبێتەوە. (عوسمانییەکان لەژێر دەستی عوسمانییەکاندا بوون، کە دوای ڕووخانی سەفەوییەکان دەستیان بەسەر ئەفغانییەکاندا گرت).
ئەو ١٢ سوارە، کە هەواڵەکەیان بیست بەبێ ئەوەی بە کەس بڵێن، وازیان لە ڕاوکردنەکەیان هێنا و چوونە خوارەوە بۆ ئەودیوی ماریۆنەکە. کاتێک لە نیوەی شەودا دەگەن، تەنها دەیانەوێت لە ماڵەکە دەربچن.
دوانزە کەس لە پیاوەکان کە دەیانبینی زۆرن و کەمن، تا شەو دەهاتە وەستان بۆ ئەوەی دەستیان لێبدەن، چونکە بە ڕۆژ دیار بوو چەندیان لەوێ بوون.
لە شەودا، شوڕشگێڕەکان، بە سێ چوار دەستەوە، بە تەپڵ و هاوارەوە (چاوێک لە کاردۆخ و ئەناباسێز لە گێڕانەوەی گازنەفۆن)، زەبری سەرکەوتن دەگێڕن. دوای شەڕێکی باش و هەڵهاتنی سوپای سەفەوی و وازهێنان لە خێمە و جێگاکانیان، دوانزە سوارەکەی مەریوان سەرکەوت و ڕاوەدووی سوپای فارسیان گرت.
لە سەعاتەکانی سەرەتای بەیانیدا، کە سوپا لە قەڵاچولانەوە دەگاتە شەڕ لەگەڵ ئێرانییەکان، دەبینن شەڕ کۆتایی هاتووە و دوژمن هەڵاتووە. خۆشی و وروژاندنێکی زۆر هەیە و بەداخەوە لە نیوەی شەودا یەکێک لە کوڕەکان بە سەختی بریندار دەبێت.
- بەیتی دوانزە سوارەی مەریوان، پیرەمێرد
- مێژووی ئەدەبی کوردی نووسراوەی عەلائەدین سەججادی
- دوانزە سوارەکەی مەریوان، عومەر ئیسماعیل مارف. چاپی یەکەم ٢٠٢٠ لاپەڕە ٦٥.
- historyofkurd.com دوانزە سوارچاکی مەریوان، عومەر ئیسماعیل مارف. چاپی یەکەم ٢٠٢٠ لاپەڕە
- Chawykurd.com مەریوان شاری دوازدە سوارە
- دوازدە سوارەی مەریڤان سوپای ئەسپ سواری دوانزەی مەریوان چیرۆکێکی مێژوویی کوردییە پیرامێرد چاپی سێیەم ١٩٨٣ لەسەر بەرپرسیارێتی کاک فەللا
- www.kurdipediaorg Dwanze Swarey Meriwane وردیپێدیا - دوانزە سوارەی مەریوان
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری
