جەلیل مەمەدگولوزادە
جەلیل حوسەینگولو ئۆغلو مامدگولوزادە (بە ئازەربایجانی: Cəlil Məmmədquluzadə; ٢٢ی شوباتی ١٨٦٩ – ٤ی کانوونی دووەمی ١٩٣٢)، تەنزنووس و نووسەرێکی ئازەربایجانی بووە. دامەزرێنەری گۆڤاری مۆلا نەسرەدین بوو کە گۆڤارێکی تەنزئامێزە کە کاریگەری زۆری لەسەر ئەم ژانرە دەبێت لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناوەڕاست.
مامۆستا مەمەدگولوزادە بە یەکێک لە یەکەم چالاکانی مافی ژنان لە ئازەربایجان و ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست دادەنرێت و ڕۆڵی گەورەی ھەبووە لە دامەزراندنی یەکەمین گۆڤاری ژنان لە ئازەربایجان.
سەرەتای ژیان
دەستکاریمەمەدگولوزادە لە خاکی ئیکسکلەی نەخچیڤانی مۆدێرن لە ئازەربایجان لەدایکبووە.[١] یەکەمجار چووە قوتابخانەی کەنیسە و چووە قوتابخانەی شاری نەخچیڤان و لە تەمەنی سێزدە ساڵیدا فێری زمانی ڕووسی بووە.[٢] مەمەدگولوزادە خۆی بە ئێرانی دەزانی، و شانازی بەو ڕاستییەوە دەکرد کە باوباپیرانی خەڵکی ئێران بوون.[٣] لە ساڵی ١٨٨٢ دەچێتە ناو مەدرەسەی پێداگۆژی گۆری لە شاری گۆری جۆرجیا و لێرەدایە جیھانبینی خۆی پەرەپێداوە.[٢] لە ساڵی ١٨٨٧دا لە مەدرەسەی پێداگۆژیی گۆری دەرچووە و بۆ ماوەی دە ساڵی داھاتوو لە قوتابخانە گوندنشینەکانی باشنۆڕەشێن (شارور)، ئولوخانلی، نەھرام و شارۆچکە و گوندەکانی دیکەی پارێزگای ئێریوان بەشداری وانەوتنەوە دەکات[٤]
مەمەدگولوزادە چالاکێکی بەھێزی یەکگرتنی زمان بوو.[٥] ئەو زۆرێک لە ھاوچەرخەکانی خۆی شەرمەزار کرد بۆ ئەوەی کە بە گەندەڵی دەزانی زمانی ئازەری بە گۆڕینی وشەسازیی ڕاستەقینەی بە وشەی قەرزداری تازە ناسێنراوی ڕووسی و فارسی و تورکی عوسمانی کە زۆرجار نامۆ و سەرلێشێواوی زۆرێک لە خوێنەران دەکات. دواتر بە قووڵی بەشداری پرۆسەی ڕۆمانیکردنی ئەلفوبێی ئازەری کرد.[٦]
ڕوانگەی ئایینی
دەستکاریبۆچوونە ئایینییەکانی مامۆستا مەمەدگولوزادە مشتومڕیان لەسەرە و لەکاتێکدا ھەندێک دەڵێن کە ئەو بێدین بووە لەکاتێکدا ھەندێکی دیکە بە مۆدێرنیست و خواستی دیموکراسی ئیسلامی سەیری دەکەن. بەڵام ڕەخنەی ڕوانگەی ئەو لە ئۆرتۆدۆکسی ئایینی و کۆنەپەرستی ئایینی وای لێکرد زۆر دوژمنی کۆمەڵگەی کۆنەپەرستی ئایینی بێت. فەیلەسوفی ئازەربایجانی ئاگالار مەمەدۆڤ ئیدیعای کرد کە جەلیل مەمەدگولوزادە بێدین بووە، بەڵام ھیچ بەڵگەیەکی یەکلاکەرەوە نییە کە پشتگیری لەو ئیدیعایە بکات کە مەمەدگولوزادە یان بێدین بووە، یان لیبڕاڵێکی ئایینی بووە یان میانڕەو.[٥]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Nakhchivan Autonomous Republic». Nakhchivan.preslib.az. لە ٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Visions of Azerbaijan Magazine ::: Jalil Mammadguluzadeh and Molla Nasreddin – Political satire comes East -». Visions of Azerbaijan Magazine.
- ^ Javadi & Burrill 1988, pp. 251–55. "Jalil Moḥammad-qolizāded (Mämmädguluzade) was proud of the fact that his forefathers were from Iran, and he considered himself an Iranian (Sardariniā, p. 109)"
- ^ «Джалил Мамедкулизаде | Литература | Галереи». Azerigallery.com (بە ڕووسی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی ئابی ٢٠١٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Cəlil Məmmədquluzadə». www.goodreads.com.
- ^ «Cəlil Məmmədquluzadə və ana dili». Anl.az (بە ئازەربایجانی). لە ٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە جەلیل مەمەدگولوزادە تێدایە. |