جۆن فرێند ماھۆنی
جۆن فرێند ماهۆنی (بە ئینگلیزی : John Friend Mahoney ) (١ی ئابی ١٨٨٩ - ٢٣ی شوباتی ١٩٥٧) پزیشکێکی ئەمریکی بوو کە بە پێشەنگ لە چارەسەرکردنی نەخۆشی سفلیس بە پەنسلین ناسراوە. خەڵاتی لاسکەری ساڵی ١٩٤٦ی بەدەستهێنا.
| جۆن فرێند ماھۆنی | |
|---|---|
| کۆمیساری وەزارەتی تەندروستی شاری نیویۆرک. | |
| لە پۆستدا بووە ١٩٥٠ – ١٩٥٣ | |
| پێشینە | هاری ئێس موستارد |
| پاشینە | لیۆنا باومگارتنەر |
| وردەکاریی تاکەکەسی | |
| لەدایکبوون | 1ی ئابی 1889 فۆند دو لاک، ویسکۆنسین، ئەمریکا. |
| مردن | ٢٣ی شوباتی ١٩٥٧ (٦٧ ساڵ ژیاوە) |
| شوێنی حەسانەوە | گۆڕستانی نیشتمانی ئارلینگتۆن. |
| خوێندن لە | زانکۆی مارکوێت، دکتۆری (پزیشکی). |
| خەڵاتەکان | خەڵاتی لاسکەر (١٩٤٦) |
ژیانی سەرەتایی و پەروەردە
دەستکاریکوڕی دەیڤد و ماری ئان ماهۆنی، [١] جۆن فرێند ماهۆنی لە یەکەمی ئابی ١٨٨٩ لە شاری فۆند دو لاک لە ویلایەتی ویسکۆنسێن لەدایکبووە. لە ساڵی ١٩١٤ ماهۆنی لە زانکۆی مارکوێت بە ڕاهێنانی کلینیکی هاوپێچ لە نەخۆشخانەی میلواکی کاونتی و لە نەخۆشخانەی شیکاگۆ لاینگ-ئین دەرچوو.
پیشە
دەستکاریلە ساڵی ١٩١٧ەوە وەک یاریدەدەری پزیشکی نەشتەرگەری لە هێزەکانی ئەمریکا لە ئەوروپا لە جەنگی جیهانی یەکەمدا کاری کردووە، دوای گەڕانەوەی لە ساڵی ١٩١٩ لە خزمەتگوزاری تەندروستی گشتی ئەمریکا لە وێستگە جیاوازەکانی کەرەنتینە و نەخۆشخانە دەریاییەکان، لەنێویاندا دوورگەی ئێلیس. لەم چوارچێوەیەدا ماهۆنی لە ساڵی ١٩٢٥ تا ١٩٢٩ ڕەوانەی ئەوروپا کرا، لە کاتێکدا لە ئینگلتەرا و ئێرلەندا و ئەڵمانیا ماهۆنی لێکۆڵینەوەی لە چارەسەری سفلیس کرد.
لە ساڵی ١٩٢٩ ماهۆنی بوو بە بەڕێوەبەری تاقیگەی توێژینەوەی نەخۆشییە زاوزێیەکانی بەڕێوەبەرایەتی خۆراک و دەرمان. تاقیگە پشکنینە سیرۆلۆژییەکانی بۆ سفلیس باشتر کرد و لەگەڵ هاتنی چارەسەری سولفۆنامید لە ئەمریکا لە ساڵانی ١٩٣٠دا، کاریگەرییەکەی لە چارەسەرکردنی سۆزیدا نیشان دا. هەروەها بەڕێوەبەری پزیشکی نەخۆشخانەی دەریایی بووە لە شاری ستاتن ئایلەند.
ماهۆنی بەهۆی توێژینەوەیەکی واڵاس هێرێل و هاوکارەکانی لە کلینیکی مایۆ ئاگادارکرایەوە لە ئەگەرەکانی چارەسەرکردنی پەنسلین. گرنگییەکی تایبەت بە چارەسەرکردنی نەخۆشانی سۆزی درا کە ماددە نەخۆشخوازەکە بەرگری لە سەلفۆنامیدەکان هەبوو. ماهۆنی ئەمەی پشتڕاستکردەوە و هەروەها دەستیکرد بە تاقیکردنەوەی پەنسلین بۆ چارەسەرکردنی سفلیس، سەرەتا لەناو ئامێری پشکنیندا بەبێ سەرکەوتن، دواتر لە دوپشکدا. سەرکردایەتی تاقیکردنەوەکانی زیندانی تێرێ هۆتی کردووە و سەرپەرشتی دکتۆر جۆن سی کاتلەری کردووە لە تاقیکردنەوەی سفلیسی گواتیمالا. تا ساڵی ١٩٢٩ دکتۆر ماهۆنی وەک بەڕێوەبەری تاقیگەی توێژینەوەی نەخۆشییە زاوزێیەکان لە ستاتن ئایلەند کاری کرد، کە تاقیکردنەوەکانی تێر هۆت لە ساڵی ١٩٤٣ دەستی پێکرد؛ هەروەها ئەمە ئەو شوێنەیە کە کاتلەر بۆ یەکەمجار یارمەتی داوە.
دوای وەستاندنی تاقیکردنەوەکانی تێر هۆت بەهۆی نەبوونی هەوکردنی وردی ئەو کەسانەی کە تووشی سۆزی بوون، دکتۆر ماهۆنی ڕۆیشت بۆ لێکۆڵینەوە لە کاریگەرییەکانی پەنسلین لەسەر سفلیس. توێژینەوەکانی سەرکەوتنی گەورەی بۆ چارەسەرەکانی پەنسلین دۆزیەوە و سوپای ئەمریکا لە ڕەچەتەی نەخۆشییە سێکسییەکاندا وەریگرت. هەرچەندە ئەمە خۆشگوزەران بوو، بەڵام ماهۆنی و هاوکارەکانی کاریگەری درێژخایەنی نەهێشتنی نەخۆشییەکە بە تەواوی لە تاکەکاندا خستە ژێر پرسیارەوە. ماهۆنی و کاتلەر و توێژەرانی دیکە هەستیان بەوە کردووە کە گروپێکی بچووکتر و کۆنترۆڵکراوتر لە تاکەکان بۆ لێکۆڵینەوە یارمەتیدەرتر دەبن لە دۆزینەوەی ئەم چارەسەرە. ئەمەش بووە هۆی بەکارهێنانی هاووڵاتییان لە گواتیمالا وەک ڕەعیەت، [٢] کاتێک ئەم ڕێگایە سەرکەوتوو بوو دەستی بە تاقیکردنەوە کلینیکیەکان کرد.
لە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی تەندروستی گشتی ئەمریکی لە نیویۆرک لە ئۆکتۆبەری ساڵی ١٩٤٣، ماهۆنی یەکەم ئەنجامی لێکۆڵینەوەکانی لەسەر چوار نەخۆش لە قۆناغە سەرەتاییەکانی نەخۆشی سفلیسدا خستەڕوو. گۆڤاری تایم باسی لە ئەنجامەکانی کردووە. بە بەشداریکردنی ماهۆنی، لیژنەی توێژینەوەی پزیشکی دەستی بە تاقیکردنەوەیەکی کلینیکی بەرفراوان کرد لەگەڵ زیاتر لە ١٤٠٠ نەخۆش لە نەخۆشخانە جیاوازەکاندا. ماهۆنی سەرکردایەتی توێژینەوەکە دەکات لە نەخۆشخانەی دەریایی ستاتن ئایلەند. لە مانگی حوزەیرانی ساڵی ١٩٤٤، پەنسلین وەک چارەسەرێکی ستاندارد بۆ سفلیس لە سوپای ئەمریکادا هاتە ئاراوە.
لە ساڵی ١٩٤٦ ماهۆنی یەکێک بوو لە یەکەم براوەی خەڵاتی لاسکەر کە بەشدارییەکی بەرچاو لە زانستی پزیشکیدا دەناسێت. لە ساڵی ١٩٤٨ سەرۆکی لیژنەی پسپۆڕانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی بووە بۆ نەخۆشییە زگماکییەکان لە یەکەم کۆبوونەوەیدا لە جنێڤی سویسرا. لە کانوونی دووەمی ساڵی ١٩٤٩ لە خزمەتگوزاری تەندروستی گشتی خانەنشین بوو. لە ساڵی ١٩٥٠ وەک کۆمیساری وەزارەتی تەندروستی شاری نیویۆرک دەستنیشانکرا و تا ساڵی ١٩٥٤ کاری کردووە. گەڕایەوە بۆ دیوانی تاقیگەکانی بەڕێوەبەرایەتییەکە، تا ساڵی ١٩٥٧ وەک بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتییەکە کاری کردووە [٣]
ژیانی تایبەت
دەستکاریخێزاندار بووە و کوڕ و کچێکی هەبووە.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Funeral Set for Former City Resident». Fond du Lac Commonwealth Reporter. March 6, 1971. p. 20. لە September 28, 2016 ھێنراوە – via Newspapers.com.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی)
- ^ «NYC Making Free Blood Tests in Drive on Venereal Disease». The La Crosse Tribune. May 3, 1953. p. 28. لە September 28, 2016 ھێنراوە – via Newspapers.com.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی)
- ^ Thomas، Evan W. (1957-07-01). «John F. Mahoney, M.D. 1889-1957». A.M.A. Archives of Dermatology. 76 (1): 118. doi:10.1001/archderm.1957.01550190122032. ISSN 0096-5359.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە جۆن فرێند ماھۆنی تێدایە. |
