تەنگری
تەنگری (بە تورکیی کۆن: 𐱅𐰭𐰼𐰃) خودای تەنگرییەت.[١]
مێژوو دەستکاری
تێنگری خوداوەندی نەتەوەیی گۆکتورکەکان بوو، کە بە "خودای تورکەکان" ناویان دەبرد.[٢] سەرکردەکانی گۆکتورک بانگەشەی ئەوە دەکەن کە هێزەکەیان لە لایەن تێگرییەوە نێردراوە. ئەم فەرمانڕەوایانە بەگشتی وەک کوڕی تێنگری ناسراون کە نوێنەرایەتی ئەو دەکەن لەسەر زەوی، وەک پێغەمبەران. ئەوان نازناوی وەک «تەنگریکووت»، «کوتلووغ» یان «قوتاڵمش» یان لەبەردا بوو، لەسەر بنەمای ئەو باوەڕەی کە گەیشتوونەتە دەسەڵاتی ئاسمانی و ڕۆحی کە لەلایەن تەنگری ەوە پێی بەخشراوە. ئەو و شوێنکەوتووانی دوژمنی ئێرلیکن.[٣]
ئەمڕو دەستکاری
دوای ڕووخانی یەکێتی سۆڤیەت، تەنگریزم زیندوو بووەوە. تێنگریزم لە قیرغیزستان و کازاخستان ئامادەیی بەهێزی هەیە. لە تورکیا، نیهاڵ ئاتسز تەنگریزمی زیاتر لەلای ناسیۆنالیستە تورکەکان و پان تورکیستە تورکەکان بەناوبانگتر کرد. زۆرێک لە خەڵکی تورکیا لە ڕووسیاش ئەو تەنگرییەت قبوڵ کردووە.[٤]
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ Bukharaev, R. (2014). Islam in Russia: The Four Seasons. Vereinigtes Königreich: Taylor & Francis. p. 78
- ^ Jean-Paul Roux, Die alttürkische Mythologie, p. 255
- ^ Käthe Uray-Kőhalmi, Jean-Paul Roux, Pertev N. Boratav, Edith Vertes. "Götter und Mythen in Zentralasien und Nordeurasien"; section: Jean-Paul Roux: "Die alttürkische Mythologie" ("Old Turkic Mythology") ISBN 3-12-909870-4
- ^ Erica Marat, Kyrgyz Government Unable to Produce New National Ideology 2018-10-17 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., 22 February 2006, CACI Analyst, Central Asia-Caucasus Institute.