ئیلێکتۆکراسی
ئیلێکتۆکراسی یان ھەلبژاردنسالاری سیستەمێکی سیاسییە کە تێیدا ھاووڵاتیان دەتوانن حکوومەتەکەیان ھەڵبژێرن بەڵام ناتوانن ڕاستەوخۆ بەشداری بکەن لە بڕیاردانەکانی حکوومەت چونکە حکوومەت دەسەڵاتەکەی بەش ناکات. ئیلێکۆکراتی وەک فۆرمێکی پێشوەختەی دیموکراسی دەبینرێت بەھۆی ھاوشێوەی ھاوبەشی ھاووڵاتیان کە دەنگ دەدەن، ئیلێکۆکۆکراتی بە دیموکراسی ناژمێردرێت، ھەرچەندە زۆرێک لە دیموکراسییەکان لایەنی ئیلێکۆتۆکراتییان ھەیە.[١] بەپێچەوانەی دیموکراسی، کە تێیدا ھاووڵاتیان دەتوانن بەشدار بن لە بڕیاردان کە کاریگەرییان لەسەریان ھەیە، ئیلێکتۆکراسی بڕیاردان سنووردار دەکات بۆ تاکێک یان گرووپێکی ھەڵبژێردراو کە دەتوانێت بە شێوەیەکی خۆبەخشانە و بێ ژماردن حوکمڕانی بکات تا ھەڵبژاردنەکانی داھاتوو.
بۆ نموونە، حکوومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکان سەرۆک ھەڵدەبژێرێت بۆ بەڕێوەبردنی وڵاتەکە. ئەم ھەڵبژاردنە «سەرکەوتوو ھەموو شتێک دەبا» نموونەیەکە لە ئیلێکتۆکراسی لەناو دیموکراسی، چونکە سەرۆک کۆماری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە بڕیارەکانی حکوومەت لە ئاستی نیشتیمانی دا خاوەنی دوابڕیارە.[١] ئەو شوێنەی کە دیموکراسی لە حکوومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکان خۆی جیادەکاتەوە لە ئیلێکتۆکراسی لەسەر ئاستی ھەڵبژاردنی ناوخۆیییە. ھاووڵاتیانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەسەڵاتێکی زیاتریان ھەیە بەسەر حکوومەتی ناوخۆیی خۆیاندا لەڕێگەی شارەوانییەکان، فەرمانڕەوا و ھتد کە ھەروەھا ھەڵدەبژێردرێن. ئەم ھەڵبژاردنە دەنگدان لەسەر بڕێکی کەم لە دانیشتووان ئەنجام دەدرێت، کە ڕێگە دەدات بۆ نوێنەرایەتی زیاتر «بە خەڵک، بۆ خەڵک» لە حکوومەتدا. لەم ئاستەدا، ھاووڵاتیان دەتوانن دەستێوەردان بکەن لە بابەتە گشتییەکان و بەشدار بن لە بڕیاردان کە کاریگەرییان لەسەر دەبێت، بەم شێوەیە جیاوازی نێوان جۆری حکوومەتی ئیلێکتۆکراسی و جۆری حکوومەتی دیموکراسی دروست دەکەن.
عێراق وەک نموونەیەک لە ئیلێکتۆکراسی[٢] ھەروەھا تایلاند پێش کودەتای ساڵی ٢٠٠٦ ئاماژەی پێکراوە.[٣] زانای سیاسی چینی وانگ شاوۆگانگ دیموکراسی ڕۆژاوایی خۆی وەک ئیلێکتۆکراسی دەبینێت.[٤] زۆرێک لە وڵاتانی دوای-کۆمۆنیستی جۆری جیاوازی ئیلێکتۆکراسیان وەک فۆرمێکی حکوومەت پەسەند کردووە، ھەریەکەیان لە ژمارەی ھەڵبژاردنەکانی ساڵانە دەگۆڕێت.[٥] ھەندێک لە کۆلۆنییە کۆنەکانی بەریتانیا وەک مالیزیا ئیلێکتۆکراسیان ناساندووە وەک جێگرەوەی سیستەمی سیاسی بۆ کۆمۆنیزم کە بوو بە ھەڕەشەیەک بۆ حکوومەتی مالیزیا دوای جەنگی جیھانی دووەم.[٦]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا Guinier، Lani (2008). «Beyond Electocracy: Rethinking the Political Representative as Powerful Stranger». The Modern Law Review (بە ئینگلیزی). 71 (1): 1–35. doi:10.1111/j.1468-2230.2008.00679.x. ISSN 1468-2230.
- ^ Kasian Tejapira. “Toppling Thaksin. ” New Left Review. 39 (May–June 2006):5-37.
- ^ "Hypocrisy in sowing democracy" - The Boston Globe
- ^ Zhou، Lian (2012). «The Debates in Contemporary Chinese Political Thought». لە Dallmayr، Fred (ed.). Contemporary Chinese Political Thought: Debates and Perspectives. Lexington: The University Press of Kentucky. pp. 26–45: 32. ISBN 978-0-8131-3642-4.
- ^ Dawisha، Karen (2013-01-23)، «16. Electocracies and the Hobbesian Fishbowl of Postcommunist Politics»، Between Past and Future: The Revolutions of 1989 and their Aftermath، CEUP collection، Central European University Press، pp. 291–305، ISBN 978-963-386-003-8، لە 2020-04-27 ھێنراوە
- ^ Khalid، Kartini (2020-01-30). «democracy or electocracy». Politeia: Jurnal Ilmu Politik (بە ئینگلیزی). 12 (1): 49–61. doi:10.32734/politeia.v12i1.3302. ISSN 2549-175X.
