ویکیپیدیا

یویی چینی

"یویی یو" ڕەوانەکەرە بۆ ئێرە. لێت تێک نەچێت لەگەڵ یو یوی، یویو، یان یوێ یوێ.

یویی یان یوی ( Cantonese pronunciation: [jyːt̚˨] ) کۆمەڵێکە سەربە زمانی چینییەکان کە لە باشووری چین قسەی پێدەکرێت، بە تایبەتی لە ناوچەی لیان گوانگ و پارێزگاکانی گوانگدۆنگ و گوانگشی.

یویی
粵語 / 粤语
廣東話 / 广东话
کانتۆنی
قسەی پێدەکرێ لەگوانگدۆنگ، گوانگشی، هاینان، ھۆنگ کۆنگ لەگەڵ ماکاو
ڕەگەزکانتۆنی
تایشانسی
ژمارەی ئاخێوەران٨٦ ملیۆن  (٢٠٢٢)e25
بنەماڵەی زمان
سینۆ-تبتی
شێوەزارەکان
کۆدەکانی زمان
ISO 639-3yue
Linguasphere79-AAA-m
زمانی یویی
چینیی سادەکراو 粤语
چینیی تەقلیدی 粵語
واتای وشەیی'زمان لە یویی'
زمانی گوانگدۆنگی
چینیی سادەکراو 广东话
چینیی تەقلیدی 廣東話
واتای وشەیی'گوانگدۆنگ گۆکردن'

مێژوو دەستکاری

ناوچەیەکی چین لە باشووری چیای نانلینگ کە بە لینگنان ناسراوە (بە نزیکەیی گوانگشی و گوانگدۆنگی مۆدێرن)، لە بنەڕەتدا شوێنی ئەو گەلانە بووە کە چینییەکان بە سەد یو (بایو) ناسراون، کۆچی بەرفراوانی چینییە ھانەکان بۆ ناوچەکە لە دوای داگیرکردنی ناوچەی چین لە ساڵی ٢١٤ پێش زایین دەستی پێکرد[١] شەپۆلی یەک لە دوای یەک لە کۆچکردن لە کاتی ئاڵۆزییەکان لە باکوور و ناوەڕاستی چین بەدوای خۆیدا ھێنا، وەک داڕمانی شانشینیەکانی ھان و تانگ و سۆنگ[١] بەناوبانگترین ڕێگا لە ڕێگەی ڕووباری شیانگەوە بوو، کە چینەکان بە کەناڵی لینگکو بە ڕووباری لیەوە بەستبووەوە، و پاشان بۆ ناو دۆڵی شی جیانگ (ڕووباری ڕۆژئاوا)[١] ڕێگایەکی لاوەکی بەدوای ڕووباری گان و پاشان بەی جیانگ (ڕووباری باکوور)دا دەڕۆیشت بۆ ناو ڕۆژھەڵاتی گوانگدۆنگ[١] دواتر قسەکەرانی یویی لەگەڵ قسەکەرانی ھاکا کە ڕێگەی ڕووباری باکووریان گرتبووەبەر لەگەڵ قسەکەرانی مین کە لە ڕێگەی دەریاوە دەگەیشتن، پەیوەندییان پێکەوە بەست و زمانی یویی لێ دروست بوو.[١]

زمان و شێوەزارەکان دەستکاری

زمانی یویی لە پارێزگاکانی باشووری گوانگدۆنگ و گوانگشی قسەی پێدەکرێ، ناوچەیەک کە لە مێژە لە ڕووی کولتووری و ئابوورییەوە شاری گوانگژۆ (کانتۆن) لە ڕووباری مرواری زاڵ بووە، شێوەزاری کانتۆنی کە لە ھۆنگ کۆنگ و ماکاو قسەی پێدەکرێت لقێکی سەرەکی یوییە.

کاریگەری گوانگژۆ بە درێژایی سیستەمی ڕووباری مرواری بەرەو ڕۆژئاوا بڵاوبووەتەوە، بەجۆرێک کە بۆ نموونە ئاخێوەرانی شاری ووژۆ نزیکەی ١٩٠ کیلۆمەتر (١٢٠ میل) لە سەرەوەی ڕووبارەکە لە گوانگشی زۆر زیاتر لە زاراوەی گوانگژۆ دەچێت لە چاو زاراوەی ناوچە کەنارییەکان کە نزیکترن بەڵام بەھۆی زەوییە گردەییەکانەوە لە شارەکە جیاکراونەتەوە[٢] یەکێک لەم زمانە کەنارییانە، تایشانسیە کە باوترین جۆری زمانی یوییە لە نێوان کۆمەڵگاکانی دەرەوەی وڵات[٢] جۆر شێوەزارەکانی یویی بە تەواوی لە یەکتردا تێناگەن و ئەتوانین زیاتر بڵێین زمانێکی سەربەخۆن نەک شێوەزار[٣]

دانیشتووان دەستکاری

 
نەخشەی ئەو ناوچانەی بە زمانی یویی قسەدەکەن لە پارێزگاکانی گوانکشی و گوانگدۆنگ.داڕێژە:Legend-table2

تایشانسی دەستکاری

قسەکەرێکی زمانی چینی سیی یو کە نموونەی جیاوازی نێوان سیی یو و زمانی کانتۆنی دەخاتە ڕوو.

ئەمانەش ببینە دەستکاری

سەرچاوەکان دەستکاری

وەرگێڕانەکان دەستکاری

  1. ^ ئ ا ب پ ت Yue-Hashimoto (1972).
  2. ^ ئ ا Ramsey (1987).
  3. ^ Killingley (1993).

ئەوەی ئاماژەی پێدراوە دەستکاری

 

  • Bauer, Robert S. (1996). "Identifying the Tai substratum in Cantonese" (PDF). Proceedings of the Fourth International Symposium on Languages and Linguistics, Pan-Asiatic Linguistics. Salaya, Thailand: Institute of Language and Culture for Rural Development, Mahidol University. pp. 1806–1844.
  • Bauer, Robert S.; Benedict, Paul K. (1997), Modern Cantonese Phonology, Walter de Gruyter, ISBN 978-3-11-014893-0.
  • Bolton, Kingsley (2011), "Language policy and planning in Hong Kong: Colonial and post-colonial perspectives", Applied Linguistics Review, 2 (1): 51–74, doi:10.1515/9783110239331.51, hdl:10220/38780, S2CID 154551337.
  • Chen, Litong (2016), Dapeng Dialect: An Undocumented Cantonese-Hakka Mixed Language in Southern China (Ph.D. thesis), Ohio State University.
  • Killingley, Siew-Yue (1993), Cantonese, Lincom Europa, ISBN 978-3-929075-12-0.
  • Kurpaska, Maria (2010), Chinese Language(s): A Look Through the Prism of "The Great Dictionary of Modern Chinese Dialects", Walter de Gruyter, ISBN 978-3-11-021914-2.
  • Li, Qingxin (2006), Maritime Silk Road, translated by Wang, William W., China Intercontinental Press, ISBN 978-7-5085-0932-7.
  • Norman, Jerry (1988), Chinese, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-29653-3.
  • ——— (2003), "The Chinese dialects: phonology", in Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (eds.), Sino-Tibetan Languages, London: Routledge, pp. 72–83, ISBN 978-0-7007-1129-1.
  • Ramsey, S. Robert (1987), The Languages of China, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-01468-5.
  • Skeldon, Ronald (2003), "The Chinese diaspora or the migration of Chinese peoples?", in Ma, Laurence J. C.; Cartier, Carolyn L. (eds.), The Chinese Diaspora: Space, Place, Mobility, and Identity, Rowman & Littlefield, pp. 51–68, ISBN 978-0-7425-1756-1.
  • Szeto, Cecilia (2001), "Testing intelligibility among Sinitic dialects" (PDF), in Allan, Keith; Henderson, John (eds.), Proceedings of ALS2k, the 2000 Conference of the Australian Linguistic Society.
  • Wurm, Stephen Adolphe; Li, Rong; Baumann, Theo; Lee, Mei W. (1987), Language Atlas of China, Longman, ISBN 978-962-359-085-3.
  • Yan, Margaret Mian (2006), Introduction to Chinese Dialectology, LINCOM Europa, ISBN 978-3-89586-629-6.
  • Yue-Hashimoto, Anne Oi-Kan (1972), Studies in Yue Dialects 1: Phonology of Cantonese, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-08442-0.
  • Yue, Oi-Kan (2006), "Yuè yīn gòunǐ zhī èr: shēngmǔ" 粵音構擬之二：聲母 [Reconstruction of the Yue dialects II: initials], in Ho, D.-a.; Cheung, S.; Pan, W.; Wu, F. (eds.), Shāngāo shuǐ cháng: Dīng Bāngxīn xiānshēng qī zhì shòu qìng lùnwén jí 山高水長:丁邦新先生七秩壽慶論文集 [Linguistic Studies in Chinese and Neighboring Languages: Festschrift in Honor of Professor Pang-Hsin Ting on His 70th Birthday], Taipei: Institute of Linguistics, Academia Sinica, pp. 75–170.
  • Yue, Anne O. (2015), "The Yue language", in Wang, William S.-Y.; Sun, Chaofen (eds.), The Oxford Handbook of Chinese Linguistics, Oxford University Press, pp. 173–188, ISBN 978-0-19-985633-6.
  • Zhang, Bennan; Yang, Robin R. (2004), "Putonghua education and language policy in postcolonial Hong Kong", in Zhou, Minglang (ed.), Language policy in the People's Republic of China: theory and practice since 1949, Kluwer Academic Publishers, pp. 143–161, ISBN 978-1-4020-8038-8.

بەستەری دەرەکی دەستکاری

 
ویکیپیدیا
ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد بە یویی چینی
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=یویی_چینی&oldid=1182329»