ھەڵوژە

Greengage
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Rosids
Order:	Rosales
Family:	Rosaceae
Genus:	Prunus
Subgenus:	Prunus
Section:	Prunus
Species:	P. domestica
Subspecies:	P. d. ssp. italica
Trinomial name
	Prunus domestica ssp. italica; ; (Borkh.) Gams ex Hegi
Synonyms
	Prunus italica Borkh.

ھەڵوژە
Scientific classification

سەوزەواتەکان کۆمەڵێک جۆری ئەڵوەنی باوی ئەوروپین . یەکەم سەوزەی ڕاستەقینە لە ئەڵوەنێکی کێوی میوە سەوزەوە هاتووە ( بە بە فارسی: گوجه‌سبز, romanized: Gowjehsabz ) کە لە ئێران (فارس) سەرچاوەی گرتووە . سەوزە لە ناوچە مامناوەندەکاندا دەچێنرێت و بە تامی دەوڵەمەند و شیرینی ناسراوە. لە باشترین ئەڵووەکانی شیرینی دادەنرێت. ^]

فەرهەنگی ئینگلیزی ئۆکسفۆرد "gage" و "greengage" وەک هاوواتا دەزانێت. ^[٢] بەڵام هەموو گەیجەکان سەوز نین و هەندێک لە باخدارەکان جیاوازی لە نێوان ئەم دوو وشەدا دەکەن، سەوزە وەک جۆرێک لە گەیجەکان، کە لە ڕووی زانستییەوە ناوی Prunus domestica (subsp. italica var. claudiana )یان لێنراوە. ) ئەگەرنا گەیجەکان بریتین لە گەورە و بەزۆری وەنەوشەیی تا ڕەش بەڵام ناوبەناو زەردی گەشاوەی گوڵاو هەروەها جۆرە کۆن و کەم ناسراوەکانی نەمسایی Punze (var. rotunda ) و Weinkrech (var. vinaria ).

وەسف

میوەی گرینگەیج بە شێوەی هێلکەیی گوڵاو و گۆشتی سەوزی کاڵ و نەرم و نەرم دەناسرێتەوە؛ بە تێکڕا بچووکترن لە ئەڵووەکانی گوڵاو بەڵام گەورەترن لە ئەڵووەکانی میرابێل (بەزۆری لە نێوان ٢ و ٤ تیرەی سم). ڕەنگی پێستی لە سەوزەوە تا زەرد دەگۆڕێت ، لەگەڵ "سووربوونەوەی" شینێکی کاڵ لە هەندێک جۆری کشتوکاڵیدا؛ چەند ڕەین کلۆدێک، وەک 'گراف ئەلتانس'، بەهۆی زاوزێکردن لەگەڵ ئەڵووەکانی تر، ڕەنگی سوور-وەنەوشەیییان هەیە.

مێژوو و ئیتیمۆلۆژی

میوەی سەوزە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە سەرچاوەی گرتووە . هەرچەندە پێشتر وا بیردەکرایەوە کە هەڵوژە بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٧٢٤ لەلایەن سێر ویلیام گەیج، بارۆنێتی حەوتەمەوە ^[٣] فەرەنساوە هاوردە کراوە بۆ ئینگلتەرا ، هەرچەندە تۆوێکی سەوزە دۆزرایەوە کە چەسپاوە لە بینایەکی سەدەی ١٥ لە هێرێفۆرد. ^[٤] گوایە، ئەو لیبێڵانەی کە دارەکانی ئەڵوەنی فەرەنسی دەناسنەوە لە کاتی ترانزێتدا بۆ ماڵی گەیگ لە هۆڵی هێنگراڤ, نزیک بوری سانت ئێدمۆندز ون بوون ^[٥] لێکۆڵینەوە نوێیەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەوە ئامۆزا و هاوناوی سێر ویلیام گەیج، بارۆنێتی دووەمی هێنگراڤ بووە کە بەرپرسیار بووە ناساندنی سەوزە بە ئینگلتەرا. ^[٦] هەر زوو دوای ئەوە، سەوزە لە کۆلۆنیەکانی ئەمریکادا چێندرا، تەنانەت لە کێڵگەکانی سەرۆکەکانی ئەمریکا جۆرج واشنتۆن (١٧٣٢-١٧٩٩) و تۆماس جێفرسۆن (١٧٤٣-١٨٢٦) چێندرا. بەڵام چاندنیان لە ئەمریکای باکوور لە سەدەی ١٨ەوە بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزیوە.

ناوی ڕین کلۆد (بە فەرەنسی بۆ "شاژن کلۆد")، کە لە فەرەنسا بەو ناوە ناسراون، بۆ ڕێزلێنانێکە بۆ شاژنی فەرەنسی کلۆد (١٤٩٩-١٥٢٤)، دوچێسی بریتانیا . هەروەها پێی دەوترێت سەوزە ( la bonne reine (بە فەڕەنسی بۆ "شاژنە باشەکە") لە فەرەنسا. ^[٧]

تازە دروێنەکراو Reine Claude Verte

سەوزە بە تایبەتی لە ڕۆژئاوای ئەوروپا بە شێوەیەکی بەرفراوان دەچێنرێت. ناوەکی مەودایان لە فەرەنسا تا باشووری ئینگلتەرا درێژ دەبێتەوە. لە ئەڵمانیا کە پێیان دەوترێت Reneklode یان Ringlotte, ژمارەیەکی زۆر لە جۆرەکانی پەرەیان پێدراوە. لە چیکیا بە ringle ناسراون ، لە پۆڵەندا وەک renklody ، لە هەنگاریا بە ناوی ringló ، ^[٨] لە سلۆڤاکیا وەک ringloty ، لە سلۆڤینیا وەک ringlo ، و لە پورتوگال وەک Raínha Cláudia . ئەوان بە شێوەیەکی بەرفراوان گەشە دەکەن، بە شێوەیەکی گشتی بۆ کوڵاو لە شەربەتدا بۆ دروستکردنی کۆمپۆت . بەڵام لە پورتوگال خواردنێکی ناسک پێکدەهێنن کە ڕاهیبەکانی دۆمینیکان لە سەدەی ١٦ یان ١٧دا (کاتێک لە خانەقاکانیاندا قەتیس بوون) لە شارۆچکەی ئێلڤاس داهێنراون، کە چەندین جار لەناو شەربەتێکی شەکرداردا دەکوڵێنرێن، لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا ، بۆ ئەوەی دواتر بە تەواوی لەناو شەربەتدا بپارێزرێت یان وشک بکرێتەوە، بە شەکر ڕوپۆش بکرێت و بخورێت یان لەگەڵ شیرینییەکی ناوخۆیی، sericaia, کە لە هێلکە و شەکر و شیر و دارچین و ئاردی دروستکراوە یان لەگەڵ پەنیری دەوڵەمەند بخورێت.

Prunus domestica subsp. گوڵی ئیتالیکا

لانی کەم جۆرە سەوزەکان کەم تا زۆر ڕاست لە تۆوەوە زاوزێ دەکەن. چەندین جۆری هاوشێوە کە لە نەمامەوە بەرهەم دەهێنرێن ئێستا بەردەستن؛ هەندێک لەوانە جۆرەکانی تری ئەڵوەن لە دایک و باوکیاندا دەگرێتەوە. ئەو جۆرە جۆرە کە بە شێوەیەکی بەرفراوان گەشە دەکەن بریتین لە: میوەکە ئیلهامبەخش بووە بۆ فیلمێک بە ناوی هاوینی گرینگەیج (بە ناوی لەدەستدانی بێتاوانی لە ئەمریکا) کە فیلمێکی درامای بەریتانییە لە ساڵی ١٩٦١ و لە فەرەنسا ڕوودەدات. لەسەر بنەمای ڕۆمانی هاوینی گرینگەیج (١٩٥٨) لەلایەن ڕومەر گۆدنەوە وەرگیراوە .

یەکێک لە سکێچەکانی فڕینی سێرکی مۆنتی پایتۆن بریتی بوو لە ڕاهێنەرێکی شێتانەی بەرگریکردن لە خۆ (کە جۆن کلیز ڕۆڵی تێدا دەگێڕێت) کە دوژمنی سەرەکی گریمانەیی میوەی تازە بوو. کاتێک هەوڵیان دەدا سەرنجی لەسەر دوژمنە هەڕەشەئامێزەکانی زیاتر بێت، خوێندکارە تووڕەبووەکانی دەستیان کرد بە تیککردنی ئەو میوانەی کە پێشتر ئازایانە شەڕیان لەگەڵدا کردبوو، لەوانە 'سەوزە، لیمۆ، ئەڵوەن و بامێ لەناو شەربەتدا!'

لەم دواییانەدا، ئەم درەختە لە ڕۆمانی ڕۆشنگەری درەختی سەوزە (٢٠١٧)ی نووسەری ئێرانی-ئۆسترالی شوکوفە ئازاردا هاتووە .

سەرچاوەکان

^ "Prunus domestica subsp. italica" ٣٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). Retrieved 22 July 2014.
^ Shorter Oxford English dictionary, 6th ed. United Kingdom: Oxford University Press. 2007. p. 3804. ISBN 978-0199206872.
^ Howse، Christopher. «The gooseberry is always greener». Daily Telegraph. لە ڕەسەنەکە لە 26 October 2011 ئەرشیڤ کراوە. لە 16 July 2009 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی) ٤ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ Hensich، Bridget Ann. Fast and Feast. Penn State Press. p. 115.
^ (Chambers's 20th Century Dictionary, 1903).
^ "The curse of the greengage"
^ "Greengage" at Bartleby.com which provides the text from Brewer, E. Cobham.
^ http://szotar.sztaki.hu/en/hungarian-english-dictionary/search?fromlang=hun&tolang=eng&searchWord=ringl%C3%B3&langcode=en&u=0&langprefix=en%2F&searchMode=CONTENT_EXACT&viewMode=full&ignoreAccents=0&dict[]=hun-eng-sztaki-dict

↑
1 2
↑
↑
↑
↑
↑
↑
http://szotar.sztaki.hu/en/hungarian-english-dictionary/search?fromlang=hun&tolang=eng&searchWord=ringl%C3%B3&langcode=en&u=0&langprefix=en%2F&searchMode=CONTENT_EXACT&viewMode=full&ignoreAccents=0&dict[]=hun-eng-sztaki-dict

داڕێژە:Hybrid Prunus

[1] "Prunus domestica subsp. italica" ٣٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). Retrieved 22 July 2014.

[2] Shorter Oxford English dictionary, 6th ed. United Kingdom: Oxford University Press. 2007. p. 3804. ISBN 978-0199206872.

[3] Howse، Christopher. «The gooseberry is always greener». Daily Telegraph. لە ڕەسەنەکە لە 26 October 2011 ئەرشیڤ کراوە. لە 16 July 2009 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی) ٤ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[4] Hensich، Bridget Ann. Fast and Feast. Penn State Press. p. 115.

[5] (Chambers's 20th Century Dictionary, 1903).

[6] "The curse of the greengage"

[a-7] "Greengage" at Bartleby.com which provides the text from Brewer, E. Cobham.

[8] ttp://szotar.sztaki.hu/en/hungarian-english-dictionary/search?fromlang=hun&tolang=eng&searchWord=ringl%C3%B3&langcode=en&u=0&langprefix=en%2F&searchMode=CONTENT_EXACT&viewMode=full&ignoreAccents=0&dict[]=hun-eng-sztaki-dict

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]