ھەزارکانیان

ھەزارکانیان یەکێک لە دێکانی دەوروبەری شاری دیواندەرەیە لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان. بە پێی ئاماری سەرژمێری ساڵی ٢٠٠٦، ئەم دێیە پێک ھاتووە لە ٩٤ بنەماڵە و

ژمارەی دانیشتوانی ٥٣٧ کەسە. ئەم شارە دەکەوێتە ناحیەی سەراله. لە ڕووی جوگرافییەوە، هەزارکانیان لە ناوچەیەکەوە بە ناوی یەزی لیلاخی (بە واتای دە کۆن) تا زەویەکانی گوندی گیزمێل لە ناوچەی قازیخانە. بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی کە لەبەردەستدان، سنووری سەرەتایی هەزارکانییەکان بریتین لە ː

سنووری یەکەم گەرووی کانی بی خیرە، کە ئاوی جەل و مێل کانی بیخیرە، سنووری دووەم ڕووباری قەزاڵ ئۆزن، سنووری سێیەم ڕووباری گورجی، سنووری چوارەمیش گەرووی ئەشعەب لە پشت گوندی یەزی لیلاخییەوە. بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی کە لە کۆکردنەوەی ١٧٦ بەڵگەنامە دەست دەکەوێت، هەزارکانیان لەلایەن شێخ حەسەن باوکی شێخ حسێن بە نرخی ٣٠٠ ڕوپیە بۆ ساڵێک کڕدراوە.

مێژوو

هەزارکانیان بەهۆی بوونی بنەماڵەی مەردوخەوە خاوەنی کەلتوورێکی کۆنە. لە ناو ئەو کەسانەدا دەتوانین ئاماژە بە شێخ نێماتوڵا مەردۆخی هەزارکانیانی، شێخ عەبدوڵڵا هەزەکانیانی مەردۆخی، حاج شێخ حوسێن هەزارکانیانی و شێخ خالد خوددامی بکەین.

حاج شێخ حسێن هەزارکانیان

حاج شێخ حسێن مەردۆخی کوڕی شێخ حەسەن کوڕی شێخ محەممەد عارف کە ڕەچەڵەکی بە شێخ عەبدولغەفاری یەکەم کۆتایی دێت، زانا و خواپەرست و دۆست و میواندۆست و ڕێزی هەم جەماوەری گشتی و هەم جەماوەر بووە، دەیەی دووەمی سەدەی ١٤ی کۆچی لەگەڵ خوالێخۆشبوو مەلا عەبدولڕەحیم مەدومی موشەیرە و نامەنووسیشی کردووە. بەداخەوە تا ئێستا هیچ لە شیعرەکانی بەدەست نەهاتووە. بەگوێرەی ئەو ڕیوایەتانەی کە گەورەکان و کەسانی متمانەپێکراوی حاج شێخ حوسێن دەگێڕنەوە، ئەوە لە سەر تەختی مەرگ بووە کە پێغەمبەری ئیسلام خەوی لێکەوتووە و فەرمانی پێکردووە بە حاج شێخ حوسێن بڵێت تا دێت بۆ لای من نامرێت، دەکەوێت و حاجی شێخ حسێن چووە سەردانی پێغەمبەر و لەوێ کۆچی دوایی کرد و لە عەرەبستان بەخاک سپێردرا.

شێخ عەبدوڵڵا هەزاکانیانی مەردۆخی

نمونەیەک لە لێکدانەوەی شێخ عەبدوڵا

شێخ عەبدوڵڵا کوڕی حاج شێخ حسێن، هەروەها لە گوندی هەزارکانیان دەژیا، باڵا بەرز و قۆز بوو، قسەی باشی دەکرد و دەربڕینی سەرسامکەر و دەربڕین بوو. پزیشکێکی زیرەک، شارەزای دەرمانی کۆن و ئاگاداری دەرمانی نوێ. زۆر کتێبی تایبەت بە پزیشکی کۆن خوێندوویەتی، لەوانەش یاسای شێخ الرایس ئیبن سینا، دوای تەواوکردنی خوێندن، یاریدەدەر و یاریدەدەر و یاریدەدەری یەکێک لە پزیشکە بەناوبانگەکانی ئەمریکی و ئەوروپی بووە بە ناوی دکتۆر سەعید خان (پیروز) کە خەڵکی کوردستانە، وە خاوەنی زانیاری و ئەزموونی زۆر. هەروەها پسپۆڕی ڕووەکناسی بووە و زیاتر بە دەرمانی گیایی چارەسەری کردووە. هەروەها کتێبێکی نووسیوە دەربارەی ناسینەوەی هەندێک نەخۆشی و شێوازی چارەسەرکردنیان و ناوی هەندێک ڕووەکی دەرمانی نەناسراو و وەسفکردنی تایبەتمەندییەکانی هەریەکەیان. خوالێخۆشبوو شێخ عەبدوڵڵا ساڵانە دووجار لەسەر داوای خەڵک دەچووە سنە و چارەسەری نەخۆشەکانی دەکرد، لە یەکێک لە سەفەرەکانیدا نەخۆش کەوت و ماوەیەک لە نەخۆشخانە خەوێندرا. لەم شارە و ئەم نەخۆشیە بووە هۆی مردنی، خوالێخۆشبوو شێخ عەبدوڵڵا بەهرەیەکی شیعریشی هەبوو.

لە نێو خەسڵەتەکانی تری شێخ عەبدوڵڵا دەتوانین باس لە حەز و ئارەزووی نووسین و بە تایبەتی لەگەڵ بڵاوبوونەوەی لێکدانەوەکانی ئیسلام و ئیسلامی و قورئانی بکەین. لە دەوروبەری ساڵی ١٣٠٢دا بە دەستنووسێکی زۆر جوان لێکدانەوەیەکی هەمەلایەنە و تەواو بۆ قورئان نووسیوە، کە بە نۆسینی ئەدەبی و تێگەیشتوو نووسراوە.

شێخ نماتوڵڵا، کوڕی شێخ عەبدولکەریم لە شێخەکانی مەردوخی هەزارکانییەکان، لە ساڵی ١٢٥٢ی کۆچی لەدایک بووە. ئاغ لە گوندی هەزارکانیان لەدایک بووە و لەلای باوکی دەستی بە خوێندن کردووە و دوای ئەوە لە قوتابخانە ئایینیەکانی شاری سنە خوێندوویەتی. دوای ئەوە بۆ ماوەی ساڵێک شایەتحاڵی زانای گەورەی شێخ عەبدولقادر مهاجر بەکار هێنا و مۆڵەتی دەرکردنی فەتوای وەرگرت. دوای ئەوە لە شارەکانی عێراقدا سەفەر و گەشت دەکات، لەوانەش سلێمانی و سەردانێک بۆ ئەستەنبوڵ، کاتێک گەڕایەوە، دەچێتە ئەردەبیل و تا کۆچی دوایی لە ساڵی ١٣٤٤ی کۆچیدا لەوێ دەمێنێتەوە. لەو شارەدا وەک مامۆستا کاری کردووە.

شێخ خالید خوددامی

شێخ خالید خوددامی

شێخ خالید خادمی کوڕی شێخ محەممەد سەعید خدامی یەکێک لە شاعیرانی هەزارکانیان بوو کە لە ساڵانی سەرەتادا لەگەڵ بنەماڵەکەی لە هەزارکانیان ژیاوە، دواتر بۆ خوێندن چووەتە شاری سنە و دوای ماوەیەک بۆ یارمەتیدانی بنەماڵەکەی گەڕاوەتەوە بۆ هەزارکانیان و لەوێ لەگەڵ کەبری ژیاوە، خانمەکە لە بنەماڵەی ڕەحیمی هاوسەرگیری کردووە، شێخ خالد لە تەمەنی گەنجیدا شێوازێکی نووسین و شیعری زۆر جوانی هەبووە، کۆمەڵە شیعرێکیش لەلایەن ئەوەوە بەجێماوە. ساڵی ١٣٦١ دوای گۆڕینی حکوومەت بە بڕیاری دادگای سنە لە سێدارە دراوە و لە گۆڕستانی بێهشت لە هەمەدان بەخاک سپێردراوە.

حاجی سەید خەلیل کۆل

سەید خەلیل حوسێنی (حاجی سەید خەلیل کۆل)

حاج سەید خەلیل حوسێنی کوڕی نەجمەدین لە باپیرەی سەید ئەڵلامە خەڵکی گوندی تۆوار سەمادی شاری سنە و لە ١ی پووشپەڕی ساڵی ١٣٢٧ لە گوندی کۆل لە دایکبووە. سەید خەلیل کە لە ساڵی ١٣٧٩دا بە "حاجی سەید خەلیل" ناسراوە، بۆ یەکەمجار چووەتە مەککە و دوای ئەوە ٤ جاری تر چووە حەج. زۆربەی ناوبانگ و ناوبانگی حاجی سەید خەلیل دەگەڕێتەوە بۆ هەڵوێستی خەڵکی ناوچەکە و ناوچەکانی تر بەرامبەر بە حاجی سەید خەلیل. ماڵەکەی هەمیشە شاهیدی بوونی میوان و کەسانێکە کە بە هۆکاری جۆراوجۆر دێنە لای، لەوانە بیروباوەڕی ئایینی یان چارەسەرکردنی کێشەکانی ناکۆکی.

سەرچاوەکان

• ماڵپەڕی فەرمانداریی شاری دیواندەرە ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.