گۆیانیا
گۆیانیا پایتەخت و گەورەترین شاری ویلایەتی گۆیاسی بەڕازیلە. ژمارەی دانیشتووانەکەی ١٥٣٦٠٩٧ کەسە، دووەم گەورەترین شارە لە ھەرێمی ناوەڕاستی ڕۆژاوا و ١٠ھەمین گەورەترین شارە لە وڵاتەکەدا. ژمارەی دانیشتووانی ناوچە گەورەکەی بریتییە لە ٢٦٥٤٨٦٠ کەس، بەمەش ١٢ھەمین گەورەترین ناوچەی بەرازیل. بە ڕووبەری نزیکەی ٧٣٩ کیلۆمەتر چوارگۆشە (٢٨٥ میل چوارگۆشە)، جوگرافیایەکی بەردەوامی ھەیە کە گرد و زەوییە نزمەکانی کەمە، زەوییە تەختەکانی لە زۆربەی خاکەکەیدا ھەیە، بە تایبەت ڕووباری مێیا پۆنتێ، جگە لە چەمەکانی بۆتافۆگۆ و کاپیم پوبا.
گۆیانیا سەرچاوەی وەک شارێکی پلان بۆ داڕێژراو بووە، لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٣٣ لەلایەن حاکمی ئەوکات پێدرۆ لودۆڤیکۆ دامەزراوە بۆ ئەوەی وەک پایتەختی نوێی ویلایەتەکە و ناوەندی کارگێڕی خزمەت بکات. پێش ئەمەش پایتەختی ویلایەتەکە شارۆچکەی گۆیاس بووە.
دووەم شارە پڕ دانیشتووانەکەی ھەرێمی ناوەڕاستی ڕۆژاوایە، تەنھا برازیلیای پایتەختی وڵاتەکەی تێپەڕاندووە، کە نزیکەی ٢٠٠ کیلۆمەتر (١٢٠ میل) لە گۆیانیا دوورە. شارەکە ناوەندێکی گرنگی ئابووری ناوچەکەیە و بە ناوەندێکی ستراتیژی دادەنرێت بۆ بوارەکانی وەک پیشەسازی، پزیشکی، مۆدە و کشتوکاڵ. پێشتر گۆیانیا بە گەورەترین ڕووبەری سەوز بۆ ھەر دانیشتوویەک لە بەرازیل وەسف کراوە و دووەمترین ڕووبەری جیھانە، دوای ئێدمۆنتۆن، ئەلبێرتای کەنەدا.[١][٢] لەگەڵ گەشەی خێرای دانیشتووان[٣] و فراوانبوونی شارەکان، وێنەکانی مانگی دەستکرد نیشان دەدەن کە زۆربەی ناوچەی سەوز ئێستا لە پەراوێزی سنوورە فراوانەکانی شارەکانیدایە، و ڕەنگە پێویستی بە پێداچوونەوە بە ئیدیعای ڕووبەری سەوزی ھەر تاکێک ھەبێت.
ئابوری
دەستکاری
لەکاتێکدا ئابووری گۆیانیا ئەمڕۆ لەسەر بنەمای پیشەسازی جۆراوجۆر دامەزراوە، ڕەگ و ڕیشەی ئابووری ناوخۆیی لە پیشەسازی کشتوکاڵیدا دەبینرێت کە لە شار و دەوروبەری شارەکەدا گەشە دەکات. دابینکردنی ئامێری کشتوکاڵی و کەرەستە و پێو و بەرھەمەکانی تر بەشێکی زۆر لە چالاکییە ئابوورییەکان پێکدەھێنن.
دووەم لە دوای کشتوکاڵ فرۆشتنی ئۆتۆمبێل و پیشەسازی خزمەتگوزارییە. چاککردنەوە و فرۆشتن و چاککردنەوەی ئۆتۆمبێل لە ھەموو ناوچەکانی شارەکەدا بەربڵاو و دیارە.
سێیەم گەورەترین بەشداربووی ئابووری کەرتی حکوومەتە. بەو پێیەی گۆیانیا پایتەختی ویلایەتی گۆیاس، شوێنی زۆرێک لە دەزگاکانی حکوومەتی فیدراڵی و ویلایەتە کە ژمارەیەکی زۆر ھەلی کار دابین دەکەن.
لە ساڵانی ڕابردوودا، پەیوەندییە مۆدێرنەکان، بە پیشەسازی پشتیوانی خۆی، دەستی کردووە بە فراوانبوون بۆ گۆیانیا. زۆرێک لە کۆمپانیا گەورەکانی بەرازیل ئۆفیسیان لەم شارەدا دامەزراندووە.
جگە لەوەش، بەھۆی ئەوەی گۆیانیا پایتەختی ویلایەتە، شوێنی ناوەند/کلینیکی پزیشکی تایبەتی بێشومار بە ھەموو جۆرەکانییەوەیە.
لە ساڵی ٢٠٠٥دا، بەرھەمی ناوخۆیی شارەکە ١٣٬٣٥٤٬٠٦٥٫٠٠ دۆلار بووە.[٤]
لە ھەمان ساڵدا، داھاتی سەرتاسەری شارەکە ١١٬١١٩ دۆلاری ڕیاڵ بووە.[٥]
ئایین
دەستکاریوەک جۆراوجۆری کولتووری کە لە گۆیانیادا پشتڕاست دەکرێتەوە، دەرکەوتنی ئایینی لە شارەکەدا ئامادەن. بەپێی ئامارەکانی ئیبجی (پەیمانگای جوگرافیا و ئاماری بەڕازیلی)، دانیشتووانی گۆیانیا زیاتر لە کاسۆلیکەکان (٥٠٫٨٪)، ئینجیلیەکان (٣٢٫٤٪) و ڕۆحانیەکان (٤٫٢٪) پێکھاتوون. نزیکەی ١٠٪ی دانیشتووان ھیچ ئایینێکیان نییە. ھەروەھا شوێنی ژمارەیەک لە پەیڕەوکردنی ئایینەکانی دیکەیە (2.3%).[٦]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ (بە پورتوگالی) PEREIRA, Alberto. "Arborizada e planejada, Goiânia se destaca por parques e museus" 2011-06-06 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.. Folha de S.Paulo. May 8, 2009.
- ^ (بە پورتوگالی) BIASETTO, Daniel and AMARO, Mariana. "As Cidades que são Numero" 2009-07-04 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.. Veja. July 23, 2008.
- ^ «IBGE Séries Históricas e Estatísticas (População e Demografia)» (بە پورتوگالی). Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística. لە ٨ی ئابی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.
- ^ GDP (PDF) (بە پورتوگالی). Goiânia, Brazil: IBGE. 2005. ISBN 85-240-3919-1. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2009-06-22 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ per capita income (PDF) (بە پورتوگالی). Goiânia, Brazil: IBGE. 2005. ISBN 85-240-3919-1. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2009-06-22 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ «Religions in Goiânia». IBGE. لە ڕەسەنەکە لە ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ھێنراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە گۆیانیا تێدایە. |
