گۆڕستانی ئۆکوود

گۆڕستانی ئۆکوود گۆڕستانێکی گوندنشینی ناتایفەگەرییە(بێ ململانێ) لە باکووری ڕۆژهەڵاتی شاری ترۆی لە ویلایەتی نیویۆرک لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا. لە ژێر ڕێنمایی کۆمەڵەی گۆڕستانی ترۆی کاردەکات، کە دەستەیەکی بەڕێوەبەری قازانج نەویستە و بە توندی مامەڵە لەگەڵ بەڕێوەبردنی گۆڕستانەکەدا دەکات، لە ساڵی ١٨٤٨ لە وەڵامی گەشەسەندنی بزووتنەوەی گۆڕستانی گوندنشین لە نیو ئینگلاند دامەزراوە و لە ساڵی ١٨٥٠ کەوتە خزمەتەوە گەڵا دەگمەنەکان و ستراتیژییەکی ڕوونی دیزاینی دیمەنی سروشتی. ئۆکوود چوارەم گۆڕستانی گوندنشین بوو کە لە نیویۆرک کرایەوە و دەستەی بەڕێوەبەری یەکەم کۆمەڵەی گۆڕستانی گوندنشین بوو کە لە ویلایەتەکەدا دروستکرا.

بەشی G-4 لە گۆڕستانی ئۆکوود، کە ڕووی لە بەشی G-3 و H-1 کردووە

چوار دەریاچەی دروستکراوی مرۆڤ و دوو پێکهاتەی نیشتەجێبوون و کەنیسە و سووتێنەر و ٢٤ گۆڕ و نزیکەی ٦٠ هەزار گۆڕی تێدایە و نزیکەی ٢٩ میل (٤٧ کم) ڕێگای هەیە. هەم بە گەڵا چڕەکانی و هەم بە چەمەکانی ڕۆڵ ناسراوە، و لە مێژوودا وەک پارکێکی گشتی لەلایەن دانیشتوانی لانسینگبۆرگ و ترۆیەوە بەکارهێنراوە. ئۆکوود لە ساڵی ١٩٨٤دا خرایە تۆماری نیشتمانی شوێنە مێژووییەکان.

ئەمریکییە دیارەکانی وەک پوورە سام ویلسۆن و ڕوسیل سەیج و ئیما ویلیارد کە لانیکەم چواردە ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکان و دامەزرێنەرانی هەردوو کۆمپانیای ترۆی و لانسینگبێرگ لە ئۆکوود بە خاک سپێردراون. دەوترێت ئەم گۆڕستانە "یەکێکە لە گۆڕستانە گوندنشینەکانی سەدەی نۆزدەهەم لە ویلایەتی نیویۆرک کە بە باشی پارێزراوە". هەروەها دیمەنێکی پانۆرامای بەناوبانگی دۆڵی ڕووباری هادسۆن پێشکەش دەکات کە دەوترێت "چڕترین گۆڕستانە". و تێڕوانینێکی گشتی تەواو بۆ مێژووی ئەمریکا لە هەر شوێنێکی ئەمریکا".

مێژوو

جێگەی نوسینگەی ئۆفیسی گۆرستان لە ساڵی ١٨٨٦

یەکەم گۆڕستانی گوندنشین لە ئەمریکا- گۆڕستانی ماونت ئۆبورن لە کامبریج، ماساچووسیتس- لە ساڵانی ١٨٣٠ پەرەی پێدرا، گۆڕستانە گوندنشینەکان شوێنی ناشتن کە بە شێوەیەکی گشتی لە لێواری شارێکدا هەڵکەوتوون و شوێنێکی سروشتی بۆ ناشتنی مردووەکان پێشکەش دەکەن. گەشەسەندنی گۆڕستانە گوندنشینەکان لە نزیکەوە لەگەڵ بزووتنەوەی باخچەی ئینگلیزی لە سەرەتای سەدەی نۆزدەهەمدا بەدوای خۆیدا هێنا.

ئارامگەی گایڵز وەک زۆرێک لە ئۆکوود، کورسییەکانی بۆ سەردانکەران لەخۆدەگرێت.

کۆمەڵەی گۆڕستانی ترۆی لە ٩ی ئەیلوولی ١٨٤٨ پێکهێنرا هەریەک لە (جۆن پێین، دی.تۆماس ڤایل، ئیسحاق مەککۆنیه، جۆرج ئێم.تیبیتس، جۆن بی.گەیل و ستیڤن ئی.وارن) وەک ئەمینداری هەڵبژێردران. یەکەم کۆمەڵەی گۆڕستانی گوندنشین بوو کە بەپێی یاسایەکی ساڵی ١٨٤٧ دامەزرا کە ڕێگەی بە دامەزراندنی ئەو جۆرە کۆمەڵانە دا، ئەمیندارەکان لیژنەیەکیان دانا بۆ ڕاپۆرتکردن لەسەر شوێنێکی شایستە بۆ گۆڕستانێک و لە ٥ی ئەیلوولی ١٨٤٩ یەکەم پارچە زەوی کڕدرا، لە ١٦ی تشرینی یەکەمی ١٨٥٠ زەوی گۆڕستانەکە پیرۆزکرا و ئۆکوود بووە چوارەم گۆڕستانی گوندنشین کە لە نیویۆرک دامەزراوە.کۆمەڵەکە لە خاوەن زەویەکان پێکهاتووە کە لەلایەن هاوڕێ خاوەن زەویەکانەوە هەڵدەبژێردرێن؛ پۆستەکە خۆبەخشانە و هیچ مووچەیەک وەرناگرێت.

دیزاینی ئۆکوود لەلایەن جۆن سی سیدنی ئەندازیارێکی فیلادلفیا کە ئاشنایە بە دیزاینی گۆڕستانەکان، بە یارمەتی گارنت دۆگلاس بالتیمۆر، یەکەم ئەمریکی ئەفریقایی کە بڕوانامەی لە پەیمانگای پۆلیتەکنیکی ڕێنسێلەر لە نزیکەوە بەدەستهێناوە، دیزاین کراوە، پلانەکە پێکهاتبوو لە ڕێگاوبان، دەریاچەی دروستکراوی مرۆڤ، ڕووەکی چڕ و گردە چەقۆکێشەکان، کە نزیکەی ٣٠٠ دۆنم (١٢٠ هێکتار) دەگرێتەوە، لەنێویاندا بەشە مۆدێرنەکانی A تا Q. هەروەها سیدنی دیزاینی ماڵی سەرپەرشتیاری ڕەسەن و گۆڕی وەرگرتنی کردووە، کە هیچ کامیان بوونیان نییە ئەمڕۆ. بۆ هەموو پلانە بەرفراوانەکانی سیدنی، یەکەم پڵۆتەکان بە شێوەیەکی بەڕواڵەت هەڕەمەکی لەلایەن سەرپەرشتیاری یەکەم، ڕۆبەرت فێرگسۆن داڕێژران.

هەرچەندە سیدنی تەلارسازەکەی گۆڕستانەکە بوو، بەڵام ئەوە سەرپەرشتیاری گۆڕستانەکە جۆن بۆتچەر بوو کە سۆز و خۆشەویستی خۆی بە ئۆکوود بەخشی. بۆتچەر لە ساڵی ١٨٧١ بوو بە سەرپەرشتیاری قوتابخانە و تا ساڵی ١٨٩٨ لەو پۆستەدا بەردەوام بوو، لە سەرەتای دەسەڵاتەکەیدا دەوترێت ئۆکوود تەواو خام بووە. لە سەردەمی بۆتچەردا گرنگترین ئایکۆنەکانی ئۆکوود دروستکراون: ئیرل چاپڵ و سووتێنەر، گۆڕستانی وارن چاپڵ، ماڵی پارێزەر، جێگەی ئۆفیس، چەندین گۆڕستان و هەردوو دەرگای چوونە ژوورەوەی شەقامی ١٠١ و شەقامی ١١٤ (لەوانەش پردێک بەسەر ترۆی و بۆستن هێڵی ئاسن لەسەر سنووری ڕۆژئاوای ئۆکوود تا دەرگای چوونە ژوورەوەی شەقامی ١٠١). بۆتچەر لە ماوەی سەرۆکایەتیەکەیدا تەکنیکە ناوازەکانی دیزاینی دیمەنی سروشتی لەخۆگرت؛ ئۆکوود دیمەنی گۆڕانی دیمەنی سروشتی پەرەپێدا: هەندێک ناوچە بە چەمێکی ڕژاو زاڵن لە کاتێکدا هەندێکی تر گەڵا چڕەکان پێکدێن. بۆتچەر ڕووەکی دەگمەن و بیانی هێنایە ناوەوە بۆ یارمەتیدانی جوانکردنی گۆڕستانەکە، لەوانە دار سنەوبەری چەتر و دار سنەوبەری شین کۆلۆرادۆ.

لە ساڵی ١٨٦٩ شاری ترۆی موڵکی گۆڕستانی شەقامی سێیەمی کڕی بۆ شوێنی هۆڵێکی نوێی شار. ئەمە شوێنی ناشتنی زۆرێک لە دانیشتوانی سەرەتایی ترۆی بوو؛ شارەکە لۆتی ژمارە ١٠٢ی لە بەشی N کڕیبوو بۆ دووبارە ناشتنی ١٤٦ گۆڕ. بنەماڵەی ڤاندەرهایدن و جاکۆب لانسینگ، دامەزرێنەرانی ترۆی و لانسینگبێرگ، لە گۆڕستانە تایبەت و خێزانییەکانەوە لە ئۆکوود بە خاک سپێردرانەوە. بەم دووبارە ناشتنانە، گۆڕەکانی ناو ئۆکوود بە درێژایی مێژووی ترۆی دەگرێتەوە، هەرچەندە بە پێناسە گۆڕستانێک بوو، بەڵام ئۆکوود بە خێرایی بوو بە شوێنێک بۆ کات بەسەربردن و لە ڕۆژانی سەرەتاییدا وەک پارکێکی گشتی بەکاردەهێنرا. لە وەڵامی بەناوبانگبوونیدا، زۆرێک لە یادگارییەکان لە دیزاینەکەیاندا کورسییان تێدایە، کە ئامانج لێی بانگهێشتکردنی سەردانکەرانە بۆ پشوودان لەکاتێکدا چێژ لە سەردانەکەیان وەردەگرن. ئۆکوود ئەوەندە بەناوبانگ بوو کە لە ساڵی ١٩٠٨ کۆمەڵەکە دەستی بە خزمەتگوزارییەکی شانۆیی کرد لە نێوان دەروازەکانی ئۆکوود ئەڤینۆ و شەقامی ١١٤.

جوگرافیا

گۆڕستانەکە لەسەر بلۆفێک دروستکراوە کە لە ڕۆژهەڵاتی دەشتی ڕووبارەکەدا بەرزبووەتەوە و دەوری ڕووباری هادسۆن بووە، بەرامبەر بە یەکگرتنی ڕووباری هادسۆن و مۆهاوک. کە دەکەوێتە ڕۆژهەڵاتی لانسینگبێرگ، لەناو بەشی باکووری ڕۆژهەڵاتی شاری ترۆی.

لێواری ڕۆژئاوا گردێکی بەرز و ڕووەکی زاڵە کە بەرەو خوارەوە بەرەو شارەکە دەڕوات، لە کاتێکدا بەشەکانی ناوەڕاست و ڕۆژهەڵاتی گۆڕستانەکە پێکهاتووە لە گردە وەرچەرخاوەکان کە بە دار و ڕووەک چێنراون کە چوار حەوزی دروستکراوی مرۆڤ لەخۆدەگرن کە لەلایەن بەنداوە ناوخۆییەکانەوە دروستکراون. گۆڕستانەکە لە باکوورەوە بۆ باشوور بە درێژایی شەقامی ئۆکوود (رێگای نیویۆرک ٤٠) دەڕوات.

بەستەری دەرەژت

• ماڵپەری فەرمی
• سیستەمی زانیاری ناوی جوگرافیای ڕووپێوی جیۆلۆجی ئەمریکا: گۆڕستانی ئۆکوود