کارلۆ کۆلۆدی
کارلۆ لۆرێنزینی (بە ئیتالی: Carlo Lorenzini؛ ٢٤ی تشرینی دووەمی ١٨٢٦ – ٢٦ی تشرینی یەکەمی ١٨٩٠) نووسەر و نوکتەبێژ و ڕۆژنامەنووسێکی ئیتاڵی بووە، بە گشتی بە ڕۆمانە ئەفسانەیییەکانی و بەسەرھاتەکانی پینۆکیۆ ناسراوە.[١]
ژیان
دەستکاریلە ٢٤ی تشرینی دووەمی ١٨٢٦ لە شاری فلۆرانس لە ئیتاڵیا لەدایکبووە. باوکی دۆمینگۆ لۆرێنزینی چێشتلێنەر بووە و دایکی ئەنجێلا ئۆرزالی خزمەتکار بووە. پینۆکیۆ یەکێکە لە بەرھەم و نووسینە بەناوبانگەکانی کلۆدیۆ. لە تەمەنێکی بچووکدا چووەتە قوتابخانەی زانستە ئایینییەکان و ھەرچەندە زیاتر حەزی لە سیاسەت بووە، بەڵام تا تەمەنی ١٧ ساڵی لەوێ ماوەتەوە.
کلاودیۆ لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ١٨٩٠ لە شاری فلۆرانس کۆچی دوایی کرد و نووسینەکانی، بە بەرگی گەورە، لەلایەن بنەماڵەکەیەوە بەخشرایە کتێبخانەی ناوەندی فلۆرانس، کە ئێستا لەوێیە. سەرەتا وەک ڕۆژنامەنووس و ڕەخنەگر و نووسەری کتێبی پەروەردەیی زیاتر ناسرابوو، بەڵام سەرکەوتنی ئەو کتێبەی کە بە مەبەستی کات بەسەربردن نووسیبووی - چیرۆکی پینۆکیۆ - بە جۆرێک بوو کە ئێستا بە یەکێک لە گەورەترین نووسەرانی… ئەدەبیاتی منداڵان. بەھای ئەدەبی چیرۆکی پینۆکیۆ ئێستا دوای ساڵانێک بە تەواوی ناسراوە.
ژیانی ئەدەبی
دەستکاریلە تەمەنی ٢٠ ساڵیدا بە نووسینی بابەتێک بۆ دەزگایەکی چاپ و بڵاوکردنەوەی بەھێزی فلۆرانسی، ھاتە ناو بواری نووسینەوە. پاشان لە تەمەنی ٢٢ ساڵیدا لە ناو ململانێکانی ئیتالیادا دەبێتە ڕۆژنامەنووس و دوای چالاکییەکانی بە نووسینی بابەتی ڕەخنەیی بۆ گۆڤاری میوزیکال ئیتالیا کە یەکێک بوو لە بڵاوکراوە گرنگەکانی ئیتاڵیا لەو سەردەمەدا. دوای چەند ساڵێک لە ھاوکاری لەگەڵ بڵاوکراوە جۆراوجۆرەکان و بەدەستھێنانی ناوبانگ، کلۆدی خۆی ئەو بڵاوکراوەی بڵاوکردەوە. یەکێک لەو بڵاوکراوانە "II Lampione" بوو، گۆڤارێکی تەنزئامێز بوو کە لە ساڵی ١٨٤٨ دەستی پێکرد، بەڵام ھەر زوو دوای ئاژاوەگێڕییەکانی ھەمان ساڵ لەلایەن فەرمانگەی سانسۆرەوە داخرا، و دوای ١١ ساڵ جارێکی دیکە چاپکرایەوە.
لە ماوەی ساڵانی ١٨٥٠دا کلۆدی بەردەوام بوو لە کارکردن وەک نووسەر و شانۆنامەنووس و سەرکەوتنی بەرچاوی لەو بوارانەدا بەدەستھێنا. لە ساڵی ١٨٥٦ ناوی خۆی گۆڕی بۆ ناوی ساختەی کارلۆ کلۆدی. ھەور لە ڕاستیدا ناوی ئەو گوندە بوو کە دایکی لێی لەدایک بووە، زۆربەی تەمەنی منداڵی تێیدا بەسەر بردووە.
لە ساڵی ١٨٦١ ڕۆژنامەگەری بەجێدەھێڵێت و تا ساڵی ١٨٧٠ وەک پشکنەری ڕۆژنامەگەری و سەرنوسەر بەردەوام بووە. دوای ئەوە ھەر زوو سەرنجی ڕاکێشا بۆ ئەدەبیاتی منداڵان و چیرۆکی ئەفسانەیی چارڵز پێرۆ نووسەری فەرەنسی وەرگێڕا بۆ سەر زمانی ئیتاڵی. لەنێویاندا وەرگێڕانی ئیتاڵی چیرۆکەکانی وەک: کابۆی سووری بچووک، جوانی خەوتوو و پووس لە پێڵاودا.
پاشان کلۆدی بەردەوام بوو لە چالاکییەکانی بە دیزاینکردنی زنجیرەیەک کتێبی پەروەردەیی بۆ قوتابخانەکان. لەم کتێبانەدا کە بە لێھاتوویییەکی زۆرەوە نووسراون، پەروەردە لەگەڵ چیرۆکگێڕان تێکەڵ بووە. بەرھەمەکانی وەک جۆنی، تاینی، کتێبی ئەکاونتی جۆنی، کتێبی ڕێزمانی جۆنی، گەشتی جۆنی بۆ ئیتاڵیا و فانووسی سیحراوی جۆنی. بەم شێوەیە بزووتنەوەیەکی نوێی لە سیستەمی پەروەردەی ئیتاڵیای تازە دامەزراودا دروست کرد.
لە ساڵی ١٨٨١ یەکێک لە یەکەمین گۆڤاری ئیتاڵی بۆ منداڵان دامەزراند. بەم شێوەیە " گۆڤاری منداڵان " بڵاوکرایەوە و یەکەم ژمارەی سەرگەرمییەکانی پینۆکیۆ کە لەو سەردەمەدا بە چیرۆکی بووکەڵەیەک ناودەبرا، تێیدا چاپکرا. چیرۆکی دیکەش وەک مەیموونی قوڕیش لەم گۆڤارەدا بڵاودەکرانەوە کە کەشێکی گاڵتەجاڕانەی ھەبوو. دواتر ئەم چیرۆکانە لە ساڵی ١٨٨٧دا لە کتێبی چیرۆکە بەختەوەرەکاندا کۆکرانەوە و بڵاوکرانەوە.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Marrone، Gaetana، ed. (2007). Encyclopedia of Italian literary studies. New York: Routledge. ISBN 978-1-57958-390-3.
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە کارلۆ کۆلۆدی تێدایە. |
