وتووێژ:توان (فیزیک)

ناوی وتار

وەک کاک @Calak لێرەدا نووسیویەتی، توانا ھەڵەیە و توان یان توانست دروستە. توانا ھاوەڵناوە و یانی کەسێک یان شتێک کە دەتوانێ. توانا، وەکوو زانا، لە توان (ڕەگی توانین) + ـا (پاشگرێ کە ناوی بکەر دروست دەکات) دروست بووە. ئەگەر لەسەر ئەمە بەردەوام بین، وشەی سەیر و ھەڵەی وەکوو «بەتوانا» دەبینین. لەنێوان توان و توانستدا، توانستم پێ باشە. توانست وەکوو زانست دروست بووە و بەئاسانی باو دەبێ. ‎Gêjełûk ‏١٥:٢١، ٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

توان چون کورتتر لەسەر زار خوەشترە بۆ نموونە five to the power of two خوەشترە بڵێین 5 بە توانی 2 ھەتا 5 بە توانستی 2. توانست لێرەدا تۆزێک قورسە.

کێشەکەی تر ئاڵۆزیی مانای ھێزە. نەمانزانی ھێز دەبێتە Power یان Force؟ لە وتاری ھێز (فیزیک)دا بەرامبەری Forceە و لە وتاری ھێز (فەلسەفە)دا بەرامبەری Power. من خۆم پێم وایە ھێز دەبێتە Strength. بەکورتی دەبێ لەسەر بەرامبەری وشەکانی Power, Force, Strength و تەنانەت Energy ساغ بینەوە. سپاس. چالاک _وتووێژ ‏٠٨:٤٦، ١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak دروستە، توان کورتترە. کێشەم لەگەڵ تواندا نییە، گرنگ ئەوەیە «توانا» لا دەین. توان و توانست دروستن، بگرە «توانایی»ش دەبێ.

پێم وایە ھێز لە فیزیکدا دەبێ بە force. وشەی force لە بنەڕەتدا لاتینییە، بەڵام strength ئینگلیزیی ڕەسەنە. بۆ چەمکە فەلسەفییەکان وا باشترە کاک @Aza ئاگادار بکەین. ‎Gêjełûk ‏١٣:٠٠، ١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak@Gejeluk پێشتریش وتوومە بەرامبەری force زۆر -ە. force لە حاڵەتی فیعلیدا یانی زۆرلێکردن، ناچار کردن. خاڵی زۆر گرنگ ئەوەیە کە force باری نەرێنیی ھەیە، power باری ئەرێنیی ھەیە. ئەم بارە نەرێنییەی force دەبێ لە وشە کوردییەکەشا ھەبێ. ئاشکرایە وشەکانی زۆردار و زۆردەست و زۆرەملێ و زۆربۆھێنان و زۆرلێکردن باری نەرێنییان ھەیە. کەوایە، force ھەمان زۆرە لە کوردیدا. powerیش توانایییە، یا توان. ئاشکرایە کە ئەم وشانەش (توان و توانایی و توانست) بارە ئەرێنییەکەیان ھەیە. ھێزیش دەتوانێ پەڕەی ڕوونکردنەوە بێ. Aza (لێدوان) ‏١٧:٥٧، ١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak@Gejeluk شتێکی تریشم بیر ھاتەوە: لە فارسیدا زۆر جار دیومە potentiality و possibility بە «توانش» وەر دەگێڕنەوە. مەبەستم دەقە فەلسەفییەکانە. ئەم دوو وشەیەش ھاوڕیشەن لەگەڵ powerدا. یانی بۆ power لە چاوگی توانین -ەوە دەبێ بۆی بڕۆین. Aza (لێدوان) ‏١٨:٠٤، ١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Aza:

١- possibility یانی «امکان» و «احتمال». لە بادینیدا بە توانین دەڵێن شیان (ئەز نەشێم یانی «ناتوانم»). لە پاڵەویشدا šāyistan یانی can, be able: شایەد یانی one can, it is possible. جا لە کوردیدا وشەی شیمانە-یان ڕۆناوە کە پێم وایە بەرامبەرێکی گونجاو بێ بۆ ئەم وشەیە. مەبەستم ئەمە بوو بێجگە لە توانین چاوێکیشمان لە شیان بێ.

٢- ئەمە بەلگەنەویستە زۆر یانی force بەڵام پێم وا نییە بتوانین بە ھێری پێشمەرگە بڵێین زۆری پێشمەرگە (یان زۆری زریایی لەباتی ھێزی زریایی). ئێستە جنابت دەڵێی وتاری فیزیکەکە بکەینە زۆر؟ ھەروەھا پێت وایە ھێز بۆ چی باشە؟

سپاس. چالاک _وتووێژ ‏٠٨:٤٨، ١١ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak وایە. دەبێ لە جیاتیی force بڵێین ھێز و تا دەکرێ لە بەکارھێنانی ھێز بۆ power دەست بپارێزین. عەرەب بە power دەڵێ قودرەت (لە ڕەگی ق-د-ر بە مانای توانین، وەک چۆن قادر یانی توانا). ئێمەش دەبێ وا بکەین، power توان -ە. وتارەکەی فیزیکیش بکرێ بە زۆر باشە، نەکرێتیش کێشە نییە، یەکڕەنگیی ناوەکان و بەرامبەرەکان زۆرتر دەبێ. Aza (لێدوان) ‏١٤:٤٦، ١١ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak و @Aza کاک چالاک ڕاست دەکا، ناتوانین ھەموو «ھێز»ەکان بکەین بە «زۆر». ئەگەر دژایەتی نەبوو، ئەمە بۆ توان دەگوێزین. ‎Gêjełûk ‏١٥:١٦، ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak@Gejeluk لە بابەت وشەی تواناشەوە ئەبێ بڵێم ڕاستە لە ڕووی ڕێزمانەوە پاساوی نییە، بەڵام ھەر لە کۆنەوە باو بووە. بۆ وێنە لە شیعری مەولەویدا چەن جار دیومە. Aza (لێدوان) ‏١٠:٥١، ١٥ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Aza ھەڵە دەبێ چاک بکرێ. «تیایدا»ش لە شیعرەکاندا هەیە، بەڵام ھەڵەیە و چاکی دەکەین. تیادا = تێدادا، چونکە «تیا» خۆی ھەر «تێدا»یە و «د»ـەکەی سواوە. تێدادا یانی چی؟ نابێ لەسەر ھەڵە بەردەوام بین. ‎Gêjełûk ‏١٢:٤٨، ١٥ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Aza و @Gejeluk: لەڕاستیدا توانا بەم مانایە کورتکراوەی توانایی-یە. زۆرجار دەربڕینی توانایی قورسە لەباتی دەڵێن توانا؛ بۆ نموونە قورسە بڵێن لە تواناییمدا نییە دەڵێن لە توانامدا نییە. ئەم توانا-یە لێرەوە پەیا بووە.

یان جاروبار لە ناو ڕستەدا بە ماندوویی دەڵێن ماندوو وەک دەڵێن با تاوێک ڕاکشێم ماندووم بحەسێتەوە لەباتی ئەوەی بڵێن ماندووییم بحەسێتەوە.

دەشتوانین ئەم توانا-یانە بکەینە توانایی؛ ھەم دروستە و ھەم بە بنیچەی وشەکە نزیکترە. چالاک _وتووێژ ‏٠٤:٣٧، ١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak@Gejeluk پێم وایە لە بواری سیاسەتدا power دەبێتە دەسەڵات. authority کە ئێستا کردوومانە بە دەسەڵات دەبێ بکرێ بە دەسڕۆیشتوویی یا دەسەڵاتداری یا دەسەڵاتی یاسایی. Aza (لێدوان) ‏١٦:٢٨، ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)

@Aza: مەککێنری و وەھبی دەسەڵات-یان ھەر authority مانا کردووەتەوە.

لە عەرەبیدا powerی سیاسییان بە نفوذ وەرگێڕاوە. لە فەرھەنگی کوردی-عەرەبی مەھاباد-ی گیو موکریانیدا دەست ڕۆیشتن «نفود، التسلط» مانا کراوەتەوە. ئەمریکا لە ئێراندا دەستی ناڕوا لە راستیدا یانی لە ئێراندا نفوذ-ی نییە.

با دەست لە دەستەڵات نەدەین و powerی سیاسی بکەینە دەسڕۆیشتوویی. سپاس. چالاک _وتووێژ ‏١٢:١٩، ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak عەرەبی دروستی بۆ نەچوون. زۆر جار دیومە power یان کردووە بە قوة لە باتیی قدرة. فارسی دروستی بۆ چووە، بە power دەڵێ قدرت بە authority اقتدار. اقتدار یانی دەسەڵات (power) پەیدا کردن، دەسەڵاتێ کە یاسایی بە کەسێ دراوە. بۆیە وتم authority دەتوانێ «دەسەڵاتی یاسایی» یا «دەسەڵاتداری» بێ. مەککێنزی نازانم، بەڵام وەھبی بۆ دەسەڵات powerیشی نووسیوە. دەسەڵات ڕێک یانی توانایی، powerیش کە پێشتر باسمان کرد ھەمان توانایییە. «لە دەستم دێ ئەڵقەی پەنجەت پێ فڕێ دەم»، کە پەشێو دەڵێ، یانی دەتوانم ئەو کارە بکەم، لە توانمایە. بە مانای ئەوە نییە کە یاسا و حکوومەت ئەو توانەی پێ داوم (= نە یانی ئۆتۆریتە.) Aza (لێدوان) ‏١٣:٤٦، ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)

@Calak دەسەڵاتپێدراوی -ش دەبێ و باشتریشە. Aza (لێدوان) ‏١٣:٥٦، ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)