مەکینەی ترپە تەقاندن

مەکینەی ترپە تەقاندن (م،ت،ت) جۆڕێکە لە جووڵاندنی سیستەم کە بە بەکارھێنانی شەپۆلەکانی تەقاندن بۆ سووتاندنی سووتەمەنی تێکەڵەی ماددەی ژەنگر.^[١]^[٢] ئامێرەکە ھەلدەبێ لەبەر ئەوە تێکەلەکە دەبێ نوێ بکرێتەوە لە شوێنی سووتاندنەکە لە نێوان ھەر شەپۆلێکی تەقاندنەوەو دواتر، بە شێوەیەکی ئاسایی، (م،ت،ت) کاردەکات بە خێرەیەک نزیک خێرایی دەنگ کە ڕێژەی خێراییەکی بۆ خێرای ڕووناکی بریتییە لە ٥ ماک. (م،ت،ت) یەکی نموونەی دیزانەکەی دەتوانێت چوستی و چالاکییەکی داینامیکییە گەرمییەکەی بەرزتر بێت لە دیزاینەکانی تر وەکو (تۆربۆجێتەکان و تۆریۆفەنەکان) چونکە شەپۆلی تەقاندنەوە لە ناکاو پەستان دەخاتە سەر تێکەلەکە وە گەرمی زیاد دەکات لە قەبارەیەکی دیاریکراودا لەئەنجامدا بەشە جووڵاوەکان وەکو بەکرەی کۆمپرێسەرەکان زۆر پێویست نین لە ئامێرەکە کە دەتوانیت بەشێوەیەکی باش کەمبکرێتەوە لەسەر ئاستی کێش و نرخی. (م،ت،ت) یەکان وادادەنرێت ھەبوون لە سالی ١٩٤٠ەوە.^[٣] سەرچاوەکانی پێشووتر باس دەکەن کە بواری بەرەو پێشبردنەکە بریتیی بوو لا خێرایی و چوستی بە تێکەل کردنی سووتەمەنی و ماددەی ژەنگ گرتوو، قەدەغەکردنی لە خۆوە داگیرسانەکە، پێکەوە لکاندنی (inlet وnozzle)ەکە.

ھیچ تاقیکردنەوەیەکی (م،ت،ت) نەکراوەتە نێو بەرھەم ھێنان، بەلام زۆر لە تاقیکردنەوەی مەکینەکان دروست کران وە یەکێکیان بە سەرکەوتوویی بەستراووە بە فرۆکەیەکی خێرایی نزمی نیشاندەر کە فری بە ھێزی (م،ت،ت)لە ٢٠٠٨. لە ٦/٢٠٠٨ داکۆککەرانی پەرەپێدان و گەرانی پرۆژەکانی وزە (DARPA)ەکە خرایەروو کە کە لە دوا ڕۆژدا ئەم تەکنەلۆژیا بەکاردێ بۆ گەیشتن بە خێرایی ٦ ماک.^[٤] ھەروەھا پرۆژەکە پوچەلکرایەوە ھەر زوو لە ١٠/٢٠٠٨

بیرۆکە

مەکینەی سەیارە

بنچینەی کارکردنی (م،ت،ت) وەکو پستنی سەیارە وایە بۆ ئەوەی پستنەکە کاربکات پێویستە کاتیک سووتەمەنی لەگەل ھەوا تێکەل دەبێت دەبێتە ھۆی دروستکردنی پەستانەکە بەنزیکەیی دەگاتە(10MPA) و (100atmospheres)^[٥] کە دواتر فراوان دەبێت و دەچێتە ناو موشەکەکە.

دەروات و درێژ دەبێتەوە بۆ شوێنی پالنانەکە بۆ دلنیا بوون لەو پاشماوەی کە لە تێکەلەکە دروست دەبێت و دەردەچێ لە دواوەوە پال بە فرۆکەکە دەنێت بۆ پێشەوە ئەو ئاگرەی لە پشتەوەی سارۆغەکە دروست دەبێت دەبێتە ھۆی ڕۆیشتنی سارۆغەکە. زنجیرە داخەرەیەکی ھەیە کە بەکاردێ بۆ ئەوەی لە کاتی ڕۆیشت کە پەردەی پێشەوەی مەکینەکە دابخات، ئەو داخەرانەی کە لە سەری کاردەکەن ھێز دەخەنە سەر مەکینەکە بۆ ئەوەی بە ئاراستەی مەکینەکە ھێزی بخاتە سەر وە بە پێچەوانەی ئاراستەی مەکینەکە لە ھەوادا وادەکات کە ئامێرەکە بەرەو پێش ببات.

ھەندێک لە پستنەکان وا دیزاین دەکرێن کە دەنگ کپکەری بۆ دادەنرێت بۆ کەمکردنەوەی ئەو دەنگە زۆرانەی کە لێ دەردەچن بۆ پاراستنی ڤالڤەکان بە ئاراستەی ھەوا لە سیستەمەکە ئەو دیزاینانە ئاسایی وەکو پیتی(U) تیوبەکە کراوەییە کە لە ھەردوو سەرەکەی کراوەتەوە.

ھەریەک لەو سیستەمانەی پستنەکان کێشەیان بۆ دروست دەبێت لە کاتی پرۆسەی سووتانەکە، سووتەمەنییەکە گر دەگرێت و درێژ دەبێتەوە بە ناو ڕێرەوەکە وە ھەروەھا پال بە ھەریەکە لەو شتانەی کە نەسووتاوە کە لە ناو ڕێرەوەکە مابۆوە بۆ دەرەوەی (nozzel) لە ھەندێک حالەت کە چالاک کراوەن دەچنە دەرەوە پێش ئەوەی بسووتێ وەک ئەو گرەی دروست دەبێ لە (V-1 flying bomb)وە ھەندێک پستنی دیکە کاتێک لە ناو مەکینە ئەو تێکەلە زیاد دەکات بە شێوەیەکی نەگۆر دەگۆرێ بۆ وزەیەکی بە سود.

(م،ت،ت)کان

ھەموو مەکینە ئاسایەکانی جێت و زۆربەی مەکینەی ڕۆکێت کاردەکەن بە سووتاندنی سووتەمەنی کە خێرایە و لەناکاوە بەڵام کە سووتانی کەمتر لە خێرایی دەنگ بەھۆی سووتەمەنییەکە بە چەمکی (م،ت،ت) ئێستا لە چالاکی و بەرەو پێش چووندا لۆ دروست کردنی مەکینەی جێتدا دەیکاتە کار لە خێرایی دەنگ بە سووتانی سووتەمەنییەکە چونکە سووتانەکە زۆر بە خێرایی شوێنەکە دادەگرێ و بارگاوی کردنەکە (سووتەمەنی/تێکەڵەی ھەوا) کاتیان نییە بۆ فراوان بوون لەماوەی ئەو پرۆسەیە، ھەروەھا ئەوە شوێنێک داگیر دەکات لە ژێرەوە بە نزیکەی قەبارەیەکی نەگۆڕ قەبارە نەگۆڕە سووتاوەکە زیاتر چوست دەبێ لەچاو دیزاینی بازنە کراوەکان وەکو گاز تۆرباین کە پێشەنگ کراوە وەکو گەورەترین چوستی سووتەمەنی

ھەرچەندە پرۆسەی سووتانەکە زۆر خێرایە و لەناکاوە داخەرە میکانیکییەکان زۆر گرانن بۆ ڕێکخستن لەگەل جێبەجێکردنەکە لە جیاتی (م،ت،ت)S) بە گشتی زنجیرەی ڤالڤ بەکاردێنن لەکاتی پرۆسە بە وریای پرۆسەکە بە ڕێوەببات لە کاتی خۆیدا لە ھەندێ دیزاینی جەنەراڵ ئێلەکتریک داخەرەکان لادەبات بە ھێواشیاری لەگەل کات بەکارھێنانی پەستانی جیاواز لە ڕووبەرە جیاوازەکانی مەکینەکە دەگەرێتەوە دلنیابوون لەوەی کە گولە فرێدراوەکانی دواوە

لایەکی تری زیانەکە نیشان نەدراوە لە کردارەکەدا کە سووری کارەکە ئاسای پستنەکە لە لوتکەی دەرەوە کە نزیکەی (٢٥٠) ترپەیە لە چرکە بەھۆی سوورکاتی داخەرە میکانیکییەکان بەلام ئامانجی (م،ت،ت) ھەزاران ترپە لە چرکەیەک ئەوەندە خێراکە بە شێوەیەکی بنجینەی بەردەوام ئەندازیاری تێروانینە ئەمە دەبێ یارمەتی دەربێ لە دەرەوە کە بە پێجەوانە زۆر لەرەی پستنە مەکینە زۆر بچووکەکان قەبارەیەکی کەمتر دروست دەکەن لەچاو گەورەکان بۆ ھەمان پالپێوەنان. بەداخەوە تەقاندن زۆر کات دەنگی بەرزتر و گەورەترە لە چاو ئاگر گرتنەکە، کە زەحمەتی سەرەکی لەگەل تەقاندنی پستنی مەکینەکەیە دەست دەکات بە تەقاندن لەو کاتە ئەوە گونجاوە بۆ دەست پێکردن.

بە تەقاندن ڕاستەوخۆ لەگەل پریشکی گەورە کە بری وزەی ھاوردەی زۆر گەورەیە گونجاو نییە بۆ ھەر مەکینەیەک، کە ئاسای جارەسەر بۆ بەکار ھێنانی ئاگر کردنەوە لەگەل تەقاندنەکە تێدەپەرێ (DDT)کە دەست بە وزەیەکی بەرزی سووتاندن بکە. وە ھەروەھا تاودانێک لە خوارەوەی تیوبەکەکاتێک ئەوە خێرا دەبێت تا کۆتا خاڵ دەتەقێت لەلاێکیترەوە تەقاندنەکە دەتوانێت بنێردرێ لەدەوری وەکو بازنە و ڤالڤەکان دڵنیا دەکات کە بڵندترین لوتکە توانای دزەکردنی ھەیە بۆ زۆر ھەروەھا پەستانی تەقاندنی سیستەمەکە دەتوانی کرداریبێ بۆ چارەسەرکردنی کێشەی دەستپێکردنەکە،

ئەو پرۆسەیە زۆر زیاتر ئالۆزە لەوەی وادیار دەبێت بەھۆی بەرگرییەکەیەوە ڕوبەروبونەوەی واڤێفرۆنت پێدەکەوێ(وەکو ڕاکێشانی شەپۆڵ)

DDTS زۆر بە ئاسانتڕ ڕوودەدات ئەگەر بەربەست ھەبێ لە تیوبەکە، کە زۆری و فراوانی بەکارھێنانی کە پێچ پێچە کە دیزاین دەکرێ بۆ دروستکردنی زۆرترین تێدی بەسوود لەگەڵ کەمترین بەرگری بۆ جووڵاندنی (سووتەمەنی، ھەوا، مادە ژەنگە) تێکەڵەلە. کە دەبێتە ھۆێک بۆ گرگرتن و پەرشبوونی بۆ پێشەوە ھەندێکیان بۆ دواوە دەچن بەیەکدا دەکشێن لەگەڵ ئەوانی دیکە و پاشان خێرا دەکەن بۆ پێشەوە لە پێشی ئەوان

ڕەفتاڕەکان زەحمەتن بۆ مۆدێڵ و پێشبینیکردن و توێژینەوە بەردەوامە ھەروەک ئایایی پستنەکان دوو جۆری سەرەکیان ھەیە(ڤالڤید و ڤالڤێلین) دیزاینی لەگەڵ ڤالڤەکان ھەمان ڕووبەروبونەوەیە و زەحمەتە لەگەڵ سوربوون و پێشھات لەبەر دەکات توشبوون لەگەل پستنە ھاوتاکان.

ڤالڤێلیش دیزاین کراوە بەشێوەیەکی نموونەی شیتی پێ دەبەستن لەسەر نا ئاسای لە ھەوا و ڕۆشتن بۆ دلنیابوون لەیەک ڕێگا ڕۆشتنی تێکەڵەکە ھەروەھا ئەوە زۆر سەخە بوو بۆبەدەست ھێنانی لەDDT ئاسایدا.

ناسا بەرنامەی توێژینەوەی سەرەکی دەھێلێتەوە لە (م،ت،ت) کە بە مەبەستی خێرایی بەرز دەربارەی 5machمەدەنییەکان سیستەمەکە دەگوزرێنەوە لەگەڵ ئەوەشدا زۆربەی (م،ت،ت) توێژینەوەی سەربازییە لە سروشتدا ھەر وەک چۆن مەکینە دەتوانێت بەکاربھێنرێ وەکو نەوەی نوێی خێرایی بەرز، ماوەیەکی دڕێژ پشکنینی فڕۆکەکە لەوانەیە بلند بفرێ لە دەرەوەی مەودای لە ھەریەک ھەنوکەدژە فرۆکە بەرگری لەوکاتەی مەودای تارادەیەکی زۆر مەزنتر پێشکەش دەکات گەورەتر لەSR_71 کە پێویستی بە نەوت ھەلگرێکی ھەورە دەبێت بۆ بەکارھێنانی لە کردارەکە.

لەوکاتەی زۆربەی توێژینەوەکان لەسەر بەرزترین خێرای، نوێترین دیزاین لەسەر بلندترین ترپە ڕێژە لەسەدی ھەزار دەردەکەون بۆ کار باشی تەنانەت لە خێرایی دەنگیش دابێ کەچی ئاسایی دیزاینی مەکینە ھەمیشە (tradeoffs)دەگرنەوە کە سنوردارن وەکو باشترین خێرایی ئەوان لەھەردوو (Partt & Whiney) و بەگشتی جەنەراڵ ئێلەکتریک ئێستا چالاکی (م،ت،ت) و توێژینەوە لەھەر ھەولدانێک بۆ بەرنامەی بازرگانی دیزاین بەرێوە دەبات سەکیترین

زەحمەتی لە پستنەکان و مەکینەکان ئەوەیە تەواوکردنی DDT بەبێ ھەبوونی نیوبێکی دڕێژ بۆ دروستکردنی و ناکرداری و ڕادەکێشێت لەسەر فرۆکە (زیادکردنی (U_bend)ێندێک لە نیوبەکە کە شەپۆلی تەقاندنەکە دەکوژێنێتەوە) کە ژاوەژاوەکە کەم دەکاتەوە (زۆرجار باسی دەنگی دەکرێ کە لە «jakhammer» دەچێ) ھەروەھا دەبێتە ھۆی سایتکردنی ئامێرەکە و کەمکردنەوەی لەرەلەر

یەکەم فرینی (م،ت،ت) و پێدانی وزە

لەم وێنەی فرینەدا تەقاندنەکە پیستنەکە وزەی پێدەدات و بە قورسی گۆرینی (Ruton long EZ) لە ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٨

یەکەم فرین کە دەزاندرێت لە فرۆکە وزەی پێدرا لەلایان پیستنی مەکینە ڕوویدا لە لێدانی ھەوا و بۆشایی بەندەر لە ٣١کانوونی دووەم٢٠٠٨.^[٦] پرۆژەکە دەرکرا لەلایان (Air Force research laboratory و innovative scientific solution..... ھتد) .کە فرۆکەکە ھەلبژێردرا بۆ فرینێک کە بە قورسی گۆرا بۆ (scaled composites Long EZ) بە ناوی (Borealis).^[٧] کە مەکینەکە پێکھاتووە لە چوار تیوب کە ترپە کە تەقاندن بەرھەم دەھێنن لە دووبارەبوونەوەی (80HZ).... ھتد. دروست دەکرا تا سەرەوەی تا ٢٠٠ پاوەندی پالپێوەنان (٨٩٠ نیوتۆش) زۆر سووتەمەنی ڕەچاو کران و تاقی کرانەوە لەلایان مەکینە گەشە پێکراوەکان لەم سالانەی دوایدا بەلام دۆزینەوەی (octan) بەکارھات بۆ ئەم فرینە. سیستەمێکی ڕۆکێتی بچووکیان بەکارھێنا بۆ ئاسانکردنی (liftoff of the long_EZ) بەلام (م،ت،ت) بەکاریھێنا لە ژێر تواناکەی بۆ ١٠ چرکە و لە بلندایی بە نزیکەیی ١٠٠پێ ٣٠ مەتر بە ڕوونی ئەم فرینە ڕووی دا لە خێراییەکی خوار (م،ت،ت) چەمکی مەکینە زیاتر ڕاست نییە لە خێراییەکی بلند بەلام خۆپیشاندانەکە ئەوەی نیشاندا کە (م،ت،ت) دەتوانێ یەکبخات لە چوارچێوەی فرۆکەکە بەبێ پێکھاتە گرفت پێوەکان لە 200-195 dB شەپۆلی تەقاندن. چیتر پلانی فرین دانانرێت بۆ فرینی modifiedLong-EZ بەلام سەرکەوتن ئەگەرە وەکو پەرەپێدانی سووتەمەنی بۆ (م،ت،ت). توێژینەوەی فرۆکە خۆی ڕۆرا بوو بۆ مۆزەخانەی نەتەوەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ھێزی ھەوا بۆ پیشاندان.^[٨]

کلتوورە باوەکان

لە(sci-fi novel Aelita)لە سالی ١٩٢٣ دوو ئەفسەری ڕووسی بۆMars

ترپە تەقاندنی موشەکێک پاش ھاراوەی نائاسایی تەقەمەنی ھێز بەکاردەھێنێت.

لە سالی 1939 Soviet novel ڕۆمانی The Mystery of the Two Oceans لەلایان Grigory Adamov لە دەوروبەری ژێر دەریایەل مەکینەی تەقاندن بەکاردەھێنێت (لە نێو دیکە قەراغ تەکنەلۆجیا دەبرێت) لە سووتەمەنییەکە تێکەلەی hydrogen/oxygen بەرھەمی ھێناو بە ناو ئاودا بۆ شیکردنەوەی کارەبایی لە کاتێکدا ژێر دەریا وێران کەرەکە لالەیان فشار پێوەرەکە پەک دەخاتدەبێتە ھۆی کۆبونەوەی ئاوێتەی تەقەمەنی.
X-COM: UFO Defense بەرگری فیدیۆیی یاری خەیالی جەنگاوەری فرۆکەی داھاتووی تایبەتمەند کرد Interceptor وزەی پێدەدرێت لەلایان دووانە ترپە تەقاندنی مەکینە بە گوێرەی ingame باسکردن.
لە زنجیرە دراما تەلەفیزۆنییەکان کە JAC کە نۆ ئەلقەیە ئەوەی کە و دەستی کەوت (ھەوای ڕەسەن بوو لە ١٧ی تشرینی یەکەم ٢٠٠٣) شەبەقی تایبەتمەندییەکە کە ئەوە نیشان دەدا نایابی و نھێنی ھایپەسۆنیک فرۆکەیە لە ژێر پەرەسەندن لەلایان دەزگای ھەوالگری ناوەندی مەکینەی تەقاندنی ترپە لێدان بەکاردەھێنێت.
لە فیلمی نھێنی ٢٠٠٥جەنگاوەرە پێشکەوتووەکان مەکینەی تەقاندنی ترپە لێدانیان بە کارھێنا لەگەل scramjet ئامێری بەھێز کردن.
(م،ت،ت)بەکاردەھێندران وەک خالی چیرۆک لە ژمارەیەک لە ڕۆمانی ھاوچەرخ وەکو Dan Brown's thriller Deception Point (کە دووەم لاپەرەی کتێبەکە ئاماژە بەوە دەکات کە ھەموو تەکنەلۆجیاکان لە چیرۆک بوونی ھەیە بەبێ سەرچاوە ئەوە دەلێ)

بەستەرە دەرەکییەکان

سەرچاوەکان

بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Pulse detonation engine»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٢٤ی نیسانی ٢٠٢٠.

^ Kailasanath, K., "Review of Propulsion Applications of Detonation Waves," AIAA Journal, Vol. 39, No. 9, pp. 1698-1708, 2000.
^ Roy, G.D., Frolov, S.M., Borisov, A.A., and Netzer, D.W., "Pulse Detonation Propulsion: Challenges, Current Status, and Future Perspective," Progress in Energy and Combustion Science, Vol. 30, No. 6, pp. 545-672, 2004.
^ Hoffmann, N., Reaction Propulsion by Intermittent Detonative Combustion, German Ministry of Supply, Volkenrode Translation, 1940.
^ Shachtman، Noah (24 June 2008). «Explosive Engine Key to Hypersonic Plane». Wired. San Francisco, California: Condé Nast Publications. لە 2009-06-27 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ "Pulse Detonation Engines", An interview with Dr John Hoke, head researcher from Innovative Scientific Solutions Incorporated PDE program under contract to the United States Air Force Research Laboratory, broadcast on New Zealand radio, 14 April 2007
^ Norris, G., "Pulse Power: Pulse Detonation Engine-powered Flight Demonstration Marks Milestone in Mojave," Aviation Week & Space Technology, Vol. 168, No. 7, 2008, pp. 60.
^ Borealis display poster text at Museum of USAF
^ "Pulse Detonation Engine Flies Into History" ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., Air Force Print News Today, 16 May 2008, accessed 16 August 2008

دەروازەی فیزیک

[1] Kailasanath, K., "Review of Propulsion Applications of Detonation Waves," AIAA Journal, Vol. 39, No. 9, pp. 1698-1708, 2000.

[2] Roy, G.D., Frolov, S.M., Borisov, A.A., and Netzer, D.W., "Pulse Detonation Propulsion: Challenges, Current Status, and Future Perspective," Progress in Energy and Combustion Science, Vol. 30, No. 6, pp. 545-672, 2004.

[3] Hoffmann, N., Reaction Propulsion by Intermittent Detonative Combustion, German Ministry of Supply, Volkenrode Translation, 1940.

[wired-4] Shachtman، Noah (24 June 2008). «Explosive Engine Key to Hypersonic Plane». Wired. San Francisco, California: Condé Nast Publications. لە 2009-06-27 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[5] "Pulse Detonation Engines", An interview with Dr John Hoke, head researcher from Innovative Scientific Solutions Incorporated PDE program under contract to the United States Air Force Research Laboratory, broadcast on New Zealand radio, 14 April 2007

[6] Norris, G., "Pulse Power: Pulse Detonation Engine-powered Flight Demonstration Marks Milestone in Mojave," Aviation Week & Space Technology, Vol. 168, No. 7, 2008, pp. 60.

[7] Borealis display poster text at Museum of USAF

[8] "Pulse Detonation Engine Flies Into History" ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., Air Force Print News Today, 16 May 2008, accessed 16 August 2008

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]