مێژووی سەنگاپوورە
ڕەنگە مێژووی سەنگاپوورە بگەڕێتەوە بۆ سەدەی سێیەم. بەڵگەکان دەریدەخەن کە لە سەدەی ١٤ دا بازرگانییەکی بەرچاو لە سەنگافورە ھەبووە. لە کۆتایی سەدەی ١٤ سەنگاپوورە لە ژێر دەسەڵاتی پارامێسوارا بوو کە فەرمانڕەوای پێشووی کوشت و لەلایەن ماجاپاهیت یان سیامیەکانەوە دەرکرا. پاشان ھاتە ژێر دەسەڵاتی مەلاکا و سوڵتانی جۆھۆر. لە ساڵی ١٨١٩ سێر تۆماس ستامفۆرد ڕافڵز پەیمانێکی لەگەڵ جۆھۆر ئەنجامدا و ڕێگەی بە ئینگلیزەکان دا بەندەرێکی بازرگانی لەسەر دوورگەکە دابمەزرێنن، ئەمەش بووە ھۆی دامەزراندنی کۆلۆنی بەریتانیا لە سەنگافورە لە ساڵی ١٨١٩.
سەنگافورە لە ساڵی ١٨٢٤ تا ١٩٦٣ کۆلۆنییەکی بەریتانیا بووە، جگە لە سێ ساڵ لە کاتی جەنگی جیهانی دووەمدا . لە ساڵی ١٩٤٢ سەنگاپوورە کە هێشتا کۆلۆنییەکی بەریتانیا بوو, لەلایەن ژاپۆنەوە داگیرکرا و هێزەکانی بەریتانیا ناچار بوون جێبھێڵن. وینستن چەرچڵ ئەم ڕووداوەی بە "خراپترین کارەسات و گەورەترین تەسلیمبوون لە مێژووی بەریتانیادا" ناوبرد. دوای کۆتایی هاتنی شەڕەکە لە ساڵی ١٩٤٥ دیسان سەنگافورە لەلایەن هێزەکانی بەریتانیاوە داگیرکرا. دوای هەژدە ساڵ، لە ساڵی ١٩٦٣، سەنگافورە سەربەخۆیی خۆی لە بەریتانیا بەدەستھێنا وەک ئەندامی فیدراسیۆنی مالیزیا . ئەم وڵاتە دواجار دوای دوو ساڵ لە ساڵی ١٩٦٥ لە مالیزیا جیا بووەوە و بەم شێوەیە کۆماری سەنگافورە دروست بوو.
لە کاتی جەنگی جیهانی دووەمدا ، سەنگافورە لەلایەن ئیمپراتۆریەتی ژاپۆنەوە لە ساڵی ١٩٤٢ تا ١٩٤٥ داگیرکرا و داگیرکرا. لەگەڵ کۆتایی هاتنی شەڕەکەدا سەنگافورە گەڕایەوە ژێر کۆنترۆڵی بەریتانیا و کۆنترۆڵی زیاتری بەسەر ئیدارەکەیدا هەبوو، کە گەیشتە لوتکە بە یەکگرتنی سەنگافورە لەگەڵ فیدراسیۆنی مالایا بۆ پێکهێنانی مالیزیا لە ساڵی ١٩٦٣. بەڵام نائارامی کۆمەڵایەتی و ناکۆکی نێوان پارتی کردەوەی گەلی سەنگافورەی دەسەڵاتدار و پارتی یەکگرتووی مالیزیا بووە هۆی دەرکردنی سەنگافورە لە مالیزیا. سەنگافورە لە ٩ی ئابی ١٩٦٥ بوو بە کۆمارێکی سەربەخۆ.
لە بەرامبەر بێکاری زۆر و قەیرانی نیشتەجێبوون، سەنگافورە لە کۆتاییەکانی شەستەکاندا تا حەفتاکانی سەدەی ڕابردوو دەستی بە بەرنامەیەکی مۆدێرنکردن کرد کە گرنگی بە دروستکردنی پیشەسازی بەرهەمهێنان و پەرەپێدانی زەوییە گەورەکانی نیشتەجێبوونی گشتی و وەبەرهێنانێکی زۆر لە پەروەردەی گشتیدا بوو.
تا ساڵانی نەوەدەکان بوو بە یەکێک لە ئاوەدانترین وڵاتانی جیهان، ئابوورییەکی زۆر پێشکەوتوو و بازاڕی ئازاد و پەیوەندی بازرگانی نێودەوڵەتی بەهێز و بەرزترین بەرهەمی ناوخۆیی سەرتاسەری لە ئاسیا لە دەرەوەی ژاپۆن . [١]
سەنگاپوورەی کۆن
دەستکاری
فەلەکناسی یۆنانی-ڕۆمانی بەتلیمۆس ( – ) شوێنێکی بە ناوی سابانا لە نوکی زێڕینی چێرسۆنییەکان (پێدەچێت نیمچە دوورگەی مالایایی بێت) لە سەدەی دووەم و سێیەمدا دەستنیشان کرد. [٢] ڕەنگە سەرەتاییترین تۆماری نووسراوی سەنگافورە لە سەدەی سێیەمدا بێت لە گێڕانەوەیەکی چینیدا، کە باس لە دوورگەی پو لو چۆنگ ( ing羅中) دەکات. وا بیر دەکرێتەوە کە وەشانێکە لە ناوی مالای "Pulau Ujong" یان "دوورگە لە کۆتاییدا" (لە نیمچە دوورگەی مالایەوە ). [٣]
١٩٤٢-١٩٤٢: شەڕی سەنگافورە
دەستکاریلە بەرەی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا ، جەنگی جیهانی دووەم سەریهەڵدا کاتێک ئیمپراتۆریەتی ژاپۆن سەنگافورەی داگیرکرد، کە بنکەیەکی بەهێزی هاوپەیمانان بوو. سەنگافورە یەکێک بوو لە بنکە سەربازییە سەرەکییەکانی بەریتانیا لە باشووری ڕۆژھەڵاتی ئاسیا و بەناو جبل تارقی ڕۆژھەڵات.
ئەم شەڕە بووە هۆی کەوتنی سەنگافورە بە دەستی ژاپۆن و گەورەترین تەسلیمبوونی کارمەندانی سەربازی بەریتانیا لە مێژوودا. [٤] نزیکەی ٨٠ هەزار بەریتانی و ھیندی و ئوسترالی لەلایەن ٥٠ ھەزار ژاپۆنی لە هەڵمەتی مالایەکاندا دەستگیرکران. وینستن چەرچڵ کەوتنی سەنگاپوورەی بە گەورەترین کارەسات و تەسلیمبوون لە مێژووی بەریتانیا ناوبرد . [٥] سەنگاپوورە تەنھا لە ماوەی ٧ ڕۆژدا دابەزی.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «World Economic Outlook Database». International Monetary Fund. September 2006. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی ئایاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Hack، Karl. «Records of Ancient Links between India and Singapore». National Institute of Education, Singapore. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی نیسانی ٢٠٠٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی ئابی ٢٠٠٦ ھێنراوە.
- ^ «Singapore: History, Singapore 1994». Asian Studies @ University of Texas at Austin. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئازاری ٢٠٠٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تەممووزی ٢٠٠٦ ھێنراوە.
- ^ Smith، Colin (2006). Singapore Burning: Heroism and Surrender in World War II. Penguin Group. ISBN 0-14-101036-3.
- ^ Churchill, Winston (1986). The Hinge of Fate, Volume 4. Houghton Mifflin Harcourt, p. 81. ISBN 0-395-41058-4, en Parameter error in {{ISBN}}: Invalid ISBN.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە مێژووی سەنگاپوورە تێدایە. |
