فەڕەنسییەت لە برۆکسل
فەڕەنسییەت لە برۆکسل ئاماژەیە بۆ گەشەسەندنی، لە ماوەی دوو سەدەی ڕابردوودا،[١] ئەم شارە کە لە ڕووی مێژوویییەوە ھۆڵەندی قسە دەکات[٢][٣][٤] بۆ شارێک کە تێیدا فەڕەنسی بووەتە زمانی زۆرینە و زمانی ھاوبەش.[٥] ھۆکاری سەرەکی ئەم گواستنەوەیە ئاسمیلەکردنی خێرای ناچاری دانیشتووانی فلاندێرس بوو،[٦][٧][٨] کە بەھۆی کۆچبەری فەڕەنسا و والۆنیا گەورەتر بوو.[٩]
سەرھەڵدانی فەڕەنسییەکان لە ژیانی گشتیدا وردە وردە لە کۆتایی سەدەی ھەژدەھەمدا دەستیپێکرد،[١٠][١١] بە خێرایی بوو، چونکە پایتەختە نوێیەکە زیادبوونی بەرچاوی ژمارەی دانیشتووانی بەخۆیەوە بینی دوای سەربەخۆیی بەلجیکا.[١٢][١٣][١٤] ھۆڵەندی - کە یەکگرتنەکەی لە بەلجیکا ھێشتا زۆر لاوازە[١٥][١٦] - نەیتوانی ڕکابەری فەڕەنسییەکان بکات کە زمانی تایبەتی دەسەڵاتی دادوەری، کارگێڕی، سوپا، پەروەردە، کولتووری بەرز و میدیاکان.[١٧][١٨][٣][١٩][١] بەھا و شکۆمەندی زمانی فەڕەنسی بە شێوەیەکی گشتگیر ناسرا[٢٠][٦][٢١][٢٢] کە لە دوای ساڵی ١٨٨٠،[٢٣][٢٤] و بە تایبەتی دوای کۆتایی ئەم سەدەیە، شارەزایی لە زمانی فەڕەنسیدا لە نێو ھۆڵەندی زمانەکاندا بە شێوەیەکی سەرسووڕھێنەر زیادی کردووە.
ھەرچەندە زۆرینەی دانیشتووانەکە تا نیوەی دووەمی سەدەی بیستەم بە دوو زمانە مانەوە،[٦] زاراوەی ڕەسەنی برابانت[٢٥] چیتر لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی دیکە نەگوازرایەوە،[٢٦] ئەمەش بووە ھۆی زیادبوونی قسەکردن بە زمانی فەڕەنسی تاک زمان لە ساڵی ١٩١٠ بەدواوە.[٢٠][٢٧] ئەم گۆڕانکارییە زمانەوانییەی لە دوای شەستەکانەوە لاواز کرد،[١٣][٢٨] لەگەڵ چاکسازی لە سنوورە زمانەوانییەکان، پێگەی ھۆڵەندی وەک زمانێکی فەرمی پشتڕاستکرایەوە،[٢٩] و ناوەندی کێشکردنی ئابووری بەرەو باکوور بۆ فلاندێرس ڕۆیشت.[١٥][٢٣]
بەڵام لەگەڵ بەردەوامبوونی ھاتنی کۆچبەران و سەرھەڵدانی برۆکسل دوای جەنگ وەک ناوەندی ڕامیاری نێونەتەوەیی، پێگەی ڕێژەیی ھۆڵەندییەکان بەردەوام بوو لە دابەزین.[١][٣٠][٣١][١٣][٢٦] لە ھەمان کاتدا، لەگەڵ فراوانبوونی ناوچەی گەورەی برۆکسل،[٣٢] ژمارەیەک شارەوانی دیکەی ھۆڵەندی زمان لە پەراوێزی برۆکسلدا بوون بە زمانی فەڕەنسی.[٢٩][٣٣] ئەم دیاردە ئیمپریالیستییە کولتوورییەی فراوانبوونی فەڕەنسییەت، کە زۆرجار بە ھەڵوێستی خۆبەزلزانینی ھەندێک لە کۆمەڵگا فەڕەنسی و ھۆڵەندی زمان بەرامبەر بە ھۆڵەندییەکان - کە لەلایەن نەیارەکانیانەوە ناویان لێنراوە[٦][٣٤] - لەگەڵ داھاتووی برۆکسلدا ڕژاوە،[٣٥] یەکێکە لە مشتومڕاویترین بابەتەکان لە ڕامیاری بەلجیکادا.[٢٣][١٨]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا ب Janssens (2005). Het Nederlands vroeger en nu (بە هۆڵەندی). ACCO. ISBN 9033457822. لە ڕەسەنەکە لە 24 يوليو 2018 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Backhaus (2007). Linguistic Landscapes: A Comparative Study of Urban Multilingualism in Tokyo. Multilingual Matters Ltd. p. 158. ISBN 978-1-85359-946-0. لە ڕەسەنەکە لە 24 يوليو 2018 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-03-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Jaumain (2006). Vivre en Ville: Bruxelles et Montréal aux XIXe et XXe siècles (بە فەرەنسی) (Études Canadiennes Series nº9 ed.). Peter Lang. p. 375. ISBN 9789052013343. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Roegiest (2009). Vers les sources des langues romanes. Un itinéraire linguistique à travers la Romania (بە فەرەنسی). ACCO. p. 272. ISBN 9789033473807. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Janssens (2008). Taalgebruik in Brussel en de plaats van het Nederlands — Enkele recente bevindingen (PDF) (بە هۆڵەندی) (Brussels Studies, nº13 ed.). لە ڕەسەنەکە (pdf) لە 15 مارس 2016 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا ب پ Kramer (1984). Zweisprachigkeit in den Benelux-ländern. Buske Verlag. ISBN 3-87118-597-3. لە ڕەسەنەکە لە 23 يوليو 2018 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Baetens Beardsmore (1986). Bilingualism: Basic Principles (2nd Ed.) (Multiligual Matters Series ed.). Multilingual Matters Ltd. p. 205. ISBN 978-0-905028-63-7. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Ernst (2006). Histoire des langues romanes (بە فەرەنسی) (Manuel international sur l'histoire et l'étude linguistique des langues romanes ed.). Walter de Gruyter. p. 1166. ISBN 978-3-11-017150-1. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Vermeersch (1981). De taalsituatie tijdens het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1814-1830) (PDF) (بە هۆڵەندی) (Taal en Sociale Integratie, IV ed.). زانکۆی ئازادی برۆکسل (VUB). pp. 389–404. لە ڕەسەنەکە (pdf) لە ١١ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ Poirier (1999). Choix, statut et mission d'une capitale fédérale: Bruxelles au regard du droit comparé (بە فەرەنسی) (Het statuut van Brussel / Bruxelles et son statut [61-97] ed.). Brussel: De Boeck & Larcier. p. 817. ISBN 2-8044-0525-7. لە ڕەسەنەکە لە 24 يوليو 2018 ئەرشیڤ کراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Rousseaux (1997). Le pénal dans tous ses états: justice, États et sociétés en Europe (بە فەرەنسی) (Volume 74 ed.). Publications des Fac. St Louis. p. 462. ISBN 9782802801153. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Wils (2005). Van Clovis tot Di Rupo: de lange weg van de naties in de Lage Landen (بە هۆڵەندی) (Reeks Historama (nummer 1) ed.). Garant. p. 297. ISBN 9789044117387. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا ب Blampain (1997). Le français en Belgique: Une communauté, une langue (بە فەرەنسی). De Boeck Université. ISBN 2801111260. لە ڕەسەنەکە لە 2011-05-11 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
- ^ Gubin (1978). La situation des langues à Bruxelles au 19ième siècle à la lumière d'un examen critique des statistiques (PDF) (بە فەرەنسی) (Taal en Sociale Integratie, I ed.). زانکۆی ئازادی برۆکسل (ULB). pp. 33–80. لە ڕەسەنەکە (pdf) لە ١١ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ ئ ا Witte (1998). Taal en politiek: De Belgische casus in een historisch perspectief (PDF) (بە هۆڵەندی) (Balansreeks ed.). Brussel: VUBPress (زانکۆی ئازادی برۆکسل). p. 180. ISBN 9789054871774. لە ڕەسەنەکە (pdf) لە ٢٦ی ئایاری ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ Von Busekist (2002). Nationalisme contre bilinguisme: le cas belge (بە فەرەنسی) (La Politique de Babel: du monolinguisme d'État au plurilinguisme des peuples [191-226] ed.). Éditions KARTHALA. p. 348. ISBN 9782845862401. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Bitsch (2004). Histoire de la Belgique: De l'Antiquité à nos jours (بە فەرەنسی). Éditions Complexe. p. 299. ISBN 9782804800239. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Tétart (2009). Nationalismes régionaux: Un défi pour l'Europe (بە فەرەنسی). De Boeck Supérieur. p. 112. ISBN 9782804117818. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Kok Escalle (2001). Changements politiques et statut des langues: histoire et épistémologie 1780-1945 (بە فەرەنسی) (Faux Titre (volume 206) ed.). Rodopi. p. 374. ISBN 9789042013759. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Bogaert-Damin (1978). Bruxelles: développement de l'ensemble urbain 1846-1961 (بە فەرەنسی). Presses universitaires de Namur. p. 337. ISBN 9782870370896. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Hasquin (1996). Bruxelles, ville frontière. Le point de vue d'un historien francophone (بە فەرەنسی) (Europe et ses ville-frontières [205-230] ed.). Bruxelles: Éditions Complexe. p. 329. ISBN 9782870276631. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Vrints (2011). Het theater van de Straat: Publiek geweld in Antwerpen tijdens de eerste helft van de twintigste Eeuw (بە هۆڵەندی) (Studies Stadsgeschiedenis Series ed.). Amsterdam: Amsterdam University Press. p. 223. ISBN 9089643400. لە ڕەسەنەکە لە 24 تەممووزی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا ب Capron (2000). La dualité démographique de la Belgique: mythe ou réalité? (بە فەرەنسی) (Régimes démographiques et territoires: les frontières en question [255-278] ed.). INED. ISBN 2950935680. لە ڕەسەنەکە لە 23 تشرینیی یەکەمیی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ van Velthoven (1981). Taal- en onderwijspolitiek te Brussel (1878-1914) (PDF) (بە هۆڵەندی) (Taal en Sociale Integratie, IV ed.). زانکۆی ئازادی برۆکسل (VUB). pp. 261–387. لە ڕەسەنەکە (pdf) لە ١١ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ Witte (1999). Analyse du statut de Bruxelles (1989-1999) (بە فەرەنسی) (Het statuut van Brussel / Bruxelles et son statut [19-33] ed.). Brussel: De Boeck & Larcier. p. 817. ISBN 2-8044-0525-7. لە ڕەسەنەکە لە 24 يوليو 2018 ئەرشیڤ کراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Treffers-Daller (1994). Mixing Two Languages: French-Dutch Contact in a Comparative Perspective. Walter de Gruyter. p. 300. ISBN 3-11-013837-9. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ de Metsenaere (1990). Thuis in gescheiden werelden — De migratoire en sociale aspecten van verfransing te Brussel in het midden van de 19e eeuw (PDF) (بە هۆڵەندی) (BTNG-RBHC, XXI, 1990, nº 3-4 [383-412] ed.). زانکۆی ئازادی برۆکسل (VUB). لە ڕەسەنەکە (pdf) لە ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ Mares (2001). Begin van het einde van de nationale partijen. Onderzoek naar de Vlaamse Beweging(en) en de Vlaamse politieke partijen in Brussel: de Rode Leeuwen (PDF) (بە هۆڵەندی) (19 keer Brussel; Brusselse Thema's (7) [157-185] ed.). VUBPress (زانکۆی ئازادی برۆکسل). ISBN 9054872926. لە ڕەسەنەکە (pdf) لە ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ ئ ا Depré (2001). Tien jaar persberichtgeving over de faciliteitenproblematiek in de Brusselse Rand. Een inhoudsanalystisch onderzoek (PDF) (بە هۆڵەندی) (19 keer Brussel; Brusselse Thema's (7) [281-336] ed.). VUBPress (زانکۆی ئازادی برۆکسل). p. 281. ISBN 9054872926. لە ڕەسەنەکە (pdf) لە ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ Janssens (2001). Over Brusselse Vlamingen en het Nederlands in Brussel (PDF) (بە هۆڵەندی) (19 keer Brussel; Brusselse Thema's (7) [41-84] ed.). VUBPress (الجامعة الحرة في بروكسل). p. 60. ISBN 9054872926. لە ڕەسەنەکە (pdf) لە ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی) - ^ Detant (1999). Kunnen taalvrijheid en officiële tweetaligheid verzoend worden? De toepassing van de taalwetgeving in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest en de 19 gemeenten (بە هۆڵەندی) (Het statuut van Brussel / Bruxelles et son statut [411-438] ed.). Brussel: De Boeck & Larcier. p. 817. ISBN 2-8044-0525-7. لە ڕەسەنەکە لە 24 يوليو 2018 ئەرشیڤ کراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Witte (2006). De Geschiedenis van België na 1945 (بە هۆڵەندی). Antwerpen: Standaard Uitgeverij. p. 576. ISBN 9789002219634. لە ڕەسەنەکە لە 24 يوليو 2018 ئەرشیڤ کراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Klinkenberg (1999). Des langues romanes: Introduction aux études de linguistique romane (بە فەرەنسی) (Champs linguistiques ed.). De Boeck Supérieur. p. 316. ISBN 9782801112274. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Kesteloot (2004). Au nom de la Wallonie et de Bruxelles français: Les origines du FDF (بە فەرەنسی) (Histoires contemporaines ed.). Éditions Complexe. p. 375. ISBN 9782870279878. لە ڕەسەنەکە لە 28 يناير 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 2013-04-26 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی) - ^ Frognier (1999). Les interactions stratégiques dans la problématique communautaire et la question bruxelloise (بە فەرەنسی) (Het statuut van Brussel / Bruxelles et son statut [705-720] ed.). Brussel: De Boeck & Larcier. p. 817. ISBN 2-8044-0525-7. لە ڕەسەنەکە لە 24 يوليو 2018 ئەرشیڤ کراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archive-date=(یارمەتی)
