شولستان

شول یەکێک لە نەتەوەکانی فارس لە ناو ئێران، کە لە سەردمی ساسانییەکان ھەتا تەیموریان خاوەن دەسەڵات بوون.

وەڵاتی شولان یان شولستان ناوچەیک لە نێوانی پارێزگاکانی فارس، ئەسفەھان و خووزستان بوو کە لە سەردمی ساسانییەکان لە ناوچە ی کوورە ی شاپور بوون

و ھەتا ساڵی ٥٠٥ کۆچی نێوی لە لوڕستان بەشیک لە شولستان بوو. ڕێبەری شولان سەیفوددین ماکانی ڕوزبەھانی (ڕۆژبەیانی) بوو کە بە دەستی نەسروددین محمد کوڕی ھەلال کوڕی بدر حاکمی لوڕ کوژراو بوو .

خاکی خەڵکی شول نیوەی لوڕستان، کوھگیلویە، نیوەی باشووری چاھەرمەحاڵ، باشووری ڕۆژھەڵاتی خوزستان و باکووری ڕۆژاوای پارێزگای بوشێھر و باکووری ڕۆژاوای پارێزگای فارس لەخۆ گرتبوو.

مێژوو

مێژووی گەلی شول دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ھەخامەنی و پێش پارتییەکان، وەک لە کتێبی شیعری وەیس و ڕامیندا ھاتووە، جیھان لە دزەکان ڕزگاری بووە، ھەروەھا شول و تورک و پیاوێکی فێلباز.

فەرمانڕەواکانی شولستان لە سەردەمی ساسانییەکانەوە تا سەدەی پێنجەمی کۆچی لە دەستی بنەماڵەی شولی ڕۆزبەھانی بوون وشانشینی دووەم بە ناوی نەجمەدین شول کە فەرمانڕەوایی کۆھگیلویەیان دەکرد، دەستیان بەسەر دەسەڵاتی شولستاندا گرت، کە لە ساڵانی ٦٠٠ی نیمچە شولی نیشتەجێبوونی لوڕستان لەو سەردەمەدا لەلایەن ئەتابەک لۆری گەورەی ھەزار ئەسپەوە داگیرکرابوو، و تەنیا بەشێک لە کۆھگیلویە و باکووری ڕۆژاوای فارس لە دەستی شولدا بوو. بنەماڵەیەکی سێیەم بە ناوی کایدان تاج ئەمیری شول لە باکووری شیراز کاریگەری و دەسەڵاتی ھەبووە لە ململانێ سیاسییەکانی نێوان ئەلموزەفەر و ئەلئینجو و ئیلخانی و تەموریدەکان و ئامادەبوونی ڕەنگاوڕەنگی شول لە جەنگە حکومییەکان لە ئیسفەھان و شیراز و کرمان، کە ناوەندەکانی شولن، لە قەڵاکانی سێپید و پەھندەجی فارس بوون، بووە ھۆی بڵاوبوونەوەی شولەکان و تێکچوونی بازرگانی شولەکانی تاج ئەمیری.

نزیکەی ٦٨٠ ساڵی کۆچی، کە یەکسانە بە ٨٠٠ ساڵ لەمەوبەر، کایید محەممەد تاج ئەمیر کە یەکێک بوو لە گەورەکانی تەنگی شول، لە شاری بەیزا ھاوسەرگیری کرد و زانایانی گەورەی ئەو سەردەمی لە ئازەربایجان و ئەسفەھان و سەمەرقەندەوە بۆ ئاھەنگی ھاوسەرگیرییەکەی بانگھێشت کرد، کە لە ئەنیسونناسی شوجاع دا باسکراوە، بە کورتی لە ساڵی ٨٣٠ نووسراوە.

{{گێڕانەوەی: کاید تاج ئەمیری شول لە بلۆکی بەیزا زاوا بوو سەری دانرا و داوای لە بەرزایی سەید شەمسەدین محەمەد کرد . ئەوان خۆیان [دابەزین]، بەڵکو ڕەعیەت و خەڵکەکەیان نارد. کاتێک کاتی لێنانی شتێک هات، مەولانا مەهەکی ئان داوای لێکرد شێتی دەرببڕێت بۆ ئەوەی ئەم مانایە ببێتە ئامرازێکی جێری و هۆکارێک بۆ سوود وەرگرتن. وتی: ماوەیەکە خەریکی خۆپارێزیم و ئاژەڵێکم بەجێهێشتووە، پێم بڵێ چێشتلێنەرێک کە برنجی بێ گۆشت لە زەیتی مەڕدا بۆم لێدەنێت!}}

کاید تاج ئەمیری شول

کاید تاج ئەمیری شول

کایدانی تاج ئەمیر بەسەر چەند لقێکدا دابەش بوون: میرشەکار، میر، ئەردەوان، ئەردەشیر، گودەرز، موراد، شاپور و بەھرام. خاکەکەیان لە تەنگی شول لە بەیزا لە فارس بوو.

تا ئەو کاتەی لەبەر ئەو ھۆکارە سیاسیانەی کە لە سەرەوە باسمان کرد، کایدانی تاج ئەمیری شول پەرش و بڵاو دەبنەوە

ھۆزەکانی میر و میرشەکار کۆچ دەکەن بۆ ناوچەکانی مەرودەشت، جەم، دێیلەم، لامێرد و لە گوندە جیاوازەکاندا نیشتەجێ دەبن.

ھۆزی ئەردەشیر و ئەردەوان دەچنە ماھوری شولستان

ھۆزەکانی بەھرام و شاپور و گودەرز و موراد دەچنە ئیزە و چوارمەحاڵ و ئەلیگودەرز و دۆرۆد و دەلفان و دێھلۆران و تەنانەت ئیسفەھان.

کەسێک لە خێڵی بەھرام بە ناوی کایدتاج ئەمیر بەھرام سری شولی لە سەردەمی شای تەھماسبی سەفەوی بەھۆی توانا و زانیاری کەسیایەتی ئەوە، بوو بە فەرمانڕەوای ھۆزەکانی نێوان ئیسفەھان و فارس و خوزستان کە چاکسازیان کرد و بۆ ماوەی چل و چوار ساڵ چاکسانی و بەرگیری لە پەڵاماردانی کۆچبەرەکان لە شارەکان کرد. ئەمیر خانی موسولوی تورکمان فەرمانڕەوای قێزل باشی ھەمەدان بە بیانووی وەرگرتنی باج بەھۆی ئیرەیی لەگەڵ بەدەستھێنانی دەسەڵات تاجیکەکان (فارسەکان) ھە بوو کە لە ناو شەڕ شەڕە کوژرا، لەبری ئەوە جەھانگیر و کوڕەکەی خەلیل لە نەوەی زاھید گیلانییەوە جێگیری کاید تاج ئەمیری بەھرام سری شولی بوو.

ھەر بۆیە ئەمڕۆ نیوەی تاجی ئەمیرەکانی شول لە نێو عەشیرەتی بەختیاری و لوڕ و لەکدا پەرش و بڵاون.