زمانی مایسیلی
مایسیلی (بە ئینگلیزی: /ˈmaɪtɪli/[٤]) زمانێکی ھیندۆ-ئارییە کە لە چەند ناوچەیەکی ھیندستان و نیپاڵ قسەی پێدەکرێت لە ناوچەی مایسیلا کە بەشێک لە ویلایەتی بیھار و جارخاند و ھەروەھا تێرای لە ڕۆژھەڵاتی نیپاڵ لەخۆدەگرێت، زمانی مایسیلی یەکێکە لە ٢٢ زمانە فەرمییە ناسێنراوەکانی ھیندستان[٥] و دووەم زمانی قسەکردنە لە نیپاڵ،[٦][٧] جارێک لەلایەن زمانزان جۆرج ئەبراھام گریرسۆنەوە بە «شیرینترین زمان» وەسف کراوە.[٨]
| مایسیلی | |
|---|---|
| मैथिली, 𑒧𑒻𑒟𑒱𑒪𑒲 | |
[[File:  | |
| قسەی پێدەکرێ لە | ھیندستان و نیپاڵ |
| ناوچە | مایسیلا[ئ] |
| ڕەگەز | مایسیل |
| ژمارەی ئاخێوەران | ٣٤ ملیۆن (٢٠٠)e21 |
| بنەماڵەی زمان | ھیندو-ئەورووپی
|
| شێوەزارەکان | |
| سیستەمی نووسین | دیڤانگەری و جۆری تر |
| ڕەوشی فەرمیبوون | |
| زمانی فەرمییە لە |  ھیندستان[ا]
|
| سامان دەدرێتەوە بەدەستی | |
| کۆدەکانی زمان | |
| ISO 639-2 | mai |
| ISO 639-3 | mai |
 ئەو ناوچانەی ھیند و نیپاڵ کە دانیشتووانەکەی بە مایسیلی قسە دەکەن. | |
دۆخی فەرمی
دەستکاریلە ساڵی ٢٠٠٣ دا زمانی مایسیلی لە خشتەی ھەشتەمی دەستووری ھیندستاندا وەک زمانێکی دانپێدانراوی ھیندی جێگیرکرا، کە ڕێگەی پێدەدات لە پەروەردە، حکوومەت و چوارچێوەی فەرمی دیکەی ھیندستاندا بەکاربھێنرێت[٥] زمانی مایسیلی وەک وتارێکی ھەڵبأیردراو لە تاقیکردنەوەی UPSC دا ھاتووە، لە مانگی ئازاری ٢٠١٨ دا زمانی مایسیلی دووەم پلەی زمانی فەرمی لە ویلایەتی جارخاندی ھیندستان وەرگرت.[٩]
سیستەمی نووسین
دەستکاری
لە سەدەی ١٤ەوە زمانەکە بە ڕێنووسی تیرھوتا (بە میتیلاکشارا یان مایسیلی) نووسراوە، کە پەیوەندی بە ڕێنووسی بەنگالی-ئاسامییەوە ھەیە[١٠] لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا ئەم ڕێنووسە تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەست بوو بە براھمانەکانی میتیلا، زۆربەی ئەوانی دیکەش کایتییان بەکاردەھێنا، و دیڤانگەری لەژێر کاریگەری زانایان لە ڤاناراس بڵاوبوەوە[١١] بە درێژایی سەدەکە، دیڤانگەری گەشەی کرد لە بەکارھێناندا و لە کۆتاییدا جێگەی دووانەکەی دیکەی گرتەوە و لەو کاتەوە وەک ڕێنووسی باڵادەست بۆ زمانی مایسیلی ماوەتەوە[١٢][١٠][١١] تیرھوتا ھەندێک بەکارھێنانی تایبەتی پاراستووە (لەسەر ئاماژەکان لە باکووری بیھار و ھەروەھا لە دەقە ئایینییەکان، تۆمارە نەسەبییەکان و نامەکاندا)، و لە سەدەی بیست و یەکەمدا سەرھەڵدانەوەی گرنگی بەخۆیەوە بینیوە.
ڕێنووسی تیرھوتا و کایتی لە ئێستادا ھەردووکیان سیستەمی لە یونیکۆدا جێگیرکراون.
نموونەی دەقێک
دەستکاریئەم دەقە نموونەیییەی خوارەوە وەرگێڕانی مایسیلییە کە مادەی یەکەمی جاڕنامەی جیھانی مافەکانی مرۆڤە:
زمانی مایسیلی بە ئەلفوبێی تیرھوتا
زمانی مایسیلی بە ئەلفوبێی دیڤانگەری
- अनुच्छेद १:सभ मानव जन्मतः स्वतन्त्र अछि तथा गरिमा आ अधिकारमे समान अछि। सभकेँ अपन–अपन बुद्धि आ विवेक छैक आओर सभकेँ एक दोसरक प्रति सौहार्दपूर्ण व्यवहार करबाक चाही।
زمانی مایسیلی بە زمانی بەشێوەی IAST
- ئانوچێدا ئێکا: سەبا مانابا جانماتاھا سڤاتانترا ئاچی تاتا گاریما ئا ئەدیکارمێ سامانا ئاچی، سابکە ئاپانا-ئاپانا بوودی ئا بیبەکا چایکا ئائۆرا سابکێ ئێکا دۆساراکا پراتی سەوھەرداپورنا بیاباھارا کاراباکا چاھی.
وەرگێڕان
- مادەی یەکەم: ھەموو مرۆڤەکان بە ئازادی و یەکسان لە کەرامەت و مافەکاندا لەدایک دەبن، خاوەنی ویژدان و عەقڵن بۆیە پێویستە ھەمووان بە ڕۆحی برایەتی بەرامبەر یەکتر مامەڵە بکەن.
ئەمانەش ببینە
دەستکاریتێبینی
دەستکاری- ^ Eastern بیھار and northeastern جارخاند in India;[١][٢] Province No. 2 and Province No. 1 in Nepal)
- ^ It is one of 22 Eighth Schedule languages
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «मैथिली लिपि को बढ़ावा देने के लिए विशेषज्ञों की जल्द ही बैठक बुला सकते हैं प्रकाश जावड़ेकर». NDTV. ٢١ی ئازاری ٢٠١٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی ئازاری ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی ئازاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ «मैथिली को भी मिलेगा दूसरी राजभाषा का दर्जा». Hindustan. ٦ی ئازاری ٢٠١٨. لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ «झारखंड: रघुवर सरकार कैबिनेट से मगही, भोजपुरी, मैथिली व अंगिका को द्वितीय भाषा का दर्जा». لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی ئازاری ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی ئازاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ «Maithili». فەرھەنگی ئینگلیزیی ئۆکسفۆرد (Online ed.). چاپخانەی زانکۆی ئۆکسفۆرد. (Subscription or participating institution membership required.)
- ^ ئ ا «Constitutional provisions relating to Eighth Schedule» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٥ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ «Nepal». Ethnologue (بە ئینگلیزی). لە 17 July 2018 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ Sah, K. K. (2013). «Some perspectives on Maithili». Nepalese Linguistics (28): 179–188.
- ^ «Maithili gets cultural boost». Hans India (بە ئینگلیزی). لە 5 February 2018 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ «झारखंड: रघुवर कैबिनेट से मगही, भोजपुरी, मैथिली व अंगिका को द्वितीय भाषा का दर्जा». Prabhat Khabar (بە هیندی). 21 March 2018. لە 6 February 2021 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ ئ ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریPandey2009نەدراوە - ^ ئ ا Brass، P. R. (2005) [1974]. Language, Religion and Politics in North India. Lincoln: iUniverse. p. 67. ISBN 0-595-34394-5. لە 11 May 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 1 April 2017 ھێنراوە.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|archive-date=(یارمەتی) - ^ Yadava, Y. P. (2013).
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری- پڕۆژەی کەرەستەی زمانی UCLA : ماتیلی
- لاپەڕەکانی مایتیلی ئەرکی وەرگێڕانی نیشتمانی (NTM).
- ڤیدێھا ئیست مایتلیISSN 2229-547X
- کتێبی مایتیلی ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە زمانی مایسیلی تێدایە. |