تیرۆریزم
ئەم وتارە بەستەری نییە بۆ وتارەکانی تری ویکیپیدیا. (حوزەیران ٢٠٢١) |
ئەم وتارە لەوانەیە پێویستی بە خاوێنکردن ھەبێت تا بگات بە شێوازی ستانداردی نووسین. |
تیرۆر چییە؟
زیاد لەسەد پێناسەمان بۆ تیرۆر ھەیە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا پێناسەیەکی تایبەت بەخۆی بۆ تیرۆر ھەیە، ناونیشانی ٢٢ لەماددەی ٢٦٥٦ لەیاسای ئەمریکا: تیرۆر واتا " توندوتیژییەکی ئەنقەست، پاڵپشتی دەکرێت بەپاڵنەری سیاسیی، بەکاردەھێنرێت لەدژی ئامانجی دوورە شەڕی کۆمەڵە شێوە نەتەوەییەکان و بەکرێگیراوە نھێنییەکان، ئامانج لێی دروستکردنی کاریگەرییە لەسەر زۆرینەی خەڵک".
وەزارەتی بەرگری ئەمریکاش پێناسەیەکی تایبەت بەخۆی ھەیە کەجیاوازە لەم پێناسەیەو نوسینگەی لێکۆڵینەوەی فیدرالیش بەھەمان شێوە پێناسەی تایبەت بەخۆی ھەیە، نوسەری ئەم بابەتەش دوو سێ پێناسەی بۆ تیرۆر ھەیە، بەڵام پێناسەیەکی گشتگیر بۆ تیرۆر تا ئێستا لەنێو ھەموو پێناسەکاندا بەدی نەکراوە.
رەنگە لەسەر رای ئامانجی دوورە شەڕ لەپێش منەوە زۆر شت وترابێت ئەگەر گروپە تیرۆریستییەکان لەمێژوودا بوونیان نەبوایە، ئەوا ھێرشکردنە سەر پیاوانی پۆلیس و سەربازەکان زۆر کەمتر دەبوو.
ئەگینا چۆن دەبێت گروپێک لەپێناوی چەکدا سەر لەبەیانی ھێرش بکەنەسەر پیاوانی پۆلیس و سەر لەئێوارەش ھێرش بکەنە سەر ھاووڵاتیان ئەگەر ئەمانە تیرۆریست نەبن ئەی چین؟ دەکرێت بیانخەینە پۆلێنکردنێکی جیاوازەوە، یان ئەو پیاوە چەکدارانە لەماوەی رۆژێکدا گۆڕان بەسەر سروشتیاندا نەھاتووە؟ ھەرگیز ناگەینە بنیادنانی پێناسەیەکی تەواو گشتگیر بۆ تیرۆر ئەویش لەبەر ھۆیەکیی سادە ئەویش ئەوەیە کە تەنھا یەک جۆر تیرۆرمان نییە، بەڵکو تیرۆر گەلێکمان ھەیە یاخود (چەند جۆر تیرۆرمان ھەیە) کەھەریەکەیان لەکات و ساتی خۆیدا جیاوازی گەورەیان ھەیە لەوەی تریان و ئامانج و پاڵنەرەکانیان ھاوشێوە نین.
خوێندنەوە سەرەتاییەکان
دەستکاریکاتێک خوێندنەوە ئەکادیمییەکان لەھەفتاکانی سەدەی رابردوودا دەستی پێکرد، بیروڕایەکی ھەڵە لەسەر دەستی کۆمەڵێک دروستبوو کەتیرۆریان تەنھا دەخستە پاڵ کۆمەڵە چەپە توندڕەوەکان و بەپلەی یەکەمیش سورەکانی ئیتاڵیا و سوپای سوری ئەڵمانی و کۆمەڵەکانی ئەمریکای لاتین (بەپلەی دووەمیش کۆمەڵە نەتەوەییەکان، ھەروەک ئەوەی کە لەئیرلەندای باکور رویدا ئەگەر چی سەدایەکی گەورەشی نەبوو).
دەرئەنجامیش ئەوەیە: تیرۆر کاتێک دێتە ئاراوە کەمرۆڤ توشی بەشخوراوی و سەرکوتکردنی بەھێز دەبێتەوە. لەتواناشدا ھەیە کۆتای بەتیرۆر بھێنرێت بەبنەبڕکردنی سەرکوتکردن و بێ بەشکردنی مرۆڤەکان. ئەگەر تائێستا باسەکەمان روون و ئاشکرا بێت ،لێرەوە ئەگەر بێتو ئاماژە بەتیرۆری نێو رێکخراوەکانی سەدەی بیستەم نەدەین ناتوانین شیکردنەوەیەکی باش بۆ مێژووی تیرۆر بکەین. نموونەشمان تیرۆری نێو رێکخراوەکانی نازی ئەڵمانی و روسیای ستالینە.
راستیشە ئەگەر بوترێت تیرۆر لەدەوڵەمەندترین دەوڵەت و لەخاوەCON LOS TERRORISTAS!!!!!!!ن فرەترین چیندا بوونی نەبووە، دەتوانین بڵێن لەھەژارترین دەوڵەتیشدا بوونی نەبووە.
لەگەڵ تێپەڕبوونی ماوەیەکی دوورو درێژ زۆرینەی تیرۆریستانی چەپی توندڕەو دیار نەماون و بەسەر چوون، بەڵام ئەگەر ھەر جۆرە تیرۆرێک لەدەیەی ھەشتاکاندا سەریھەڵدابێت لەسەر دەستی راستڕەوە توندڕەوەکان ھاتۆتە کایەوە. ھەروەک ئەو کردارە تیرۆریستییەی لەسەر فڕۆکەیەکی ئەمریکا ئەنجام درا بووە ھۆی تەقاندنەوەی فڕۆکەکە لەسەر خاکی سکۆتلندا. لەئەنجامدا ھەموو سەرنشینەکانی فڕۆکەکە کەژمارەیان ٢٥٩ کەس بوو لەگەڵ ١١ کەس لەسەر زەوی بوون بەقوربانی و ھەمووشیان لەو زەویەدا کەپانتایییەکەی ٢،١٨٩ کیلۆمەتر بوو نێژران.
ھەروەھا کردارەکانی تری رفاندن و تەقینەوە و ھێرشکردنە سەر باڵیۆزخانەکان ھیچیان لەلایەن توندڕەوە چەپەکانەوە ئەنجام نەدراون.
کردەوەیەکی تیرۆریستیش کەزۆرترین قوربانی لێ کەوتبێتەوە لەپێش ١١ سێپتەمبەر و لەئەمریکادا رووی دابێت، تەقاندنەوەی باڵەخانەی حکومەتی فیدراڵی بوو لە (ئۆکلاھۆما سیتی) لەساڵی ١٩٩٥ کەبەھەمان شێوە لەلایەن راستڕەوە توندڕەوەکانەوە ئەنجامدرا کەپاڵپشتی بزوتنەوەی چەکدارە ئەمریکییەکان بوون.
تیرۆری نەتەوەیی بەردەوامی ھەیە وەک لەوڵاتانی (ئیرلەندای باکور، ناوچەی باسک لەئیسپانیا و سریلانکاو ئیسرائیل و چەند ناوچەیەکی تر)، بەڵام تیرۆری ئیسلامی کە ئەمڕۆ رۆڵی باڵا دەگێڕێت، پێشتر رووی نەدابوو، جگە لەناوخۆی چەند وڵاتێکی رۆژھەڵاتی ناوەڕاستدا نەبێت ئەوەیش بەشێوەیەکی پچڕ پچڕ.
ئەمڕۆ تیرۆریستانی قاعیدەو کۆمەڵێک گروپی ھاوشێوەی ئەوان لەژێر چەتری توندڕەوی ئاینیدا کاری تیرۆریستی لەرێگای لایەنگرانیانەوە بەئەنجام دەگەیەنن.
بەڵام لێرەدا دەبێت تیرۆر یەکسان نەکەینەوە بەو گروپە ئیسلامییە توندڕەوانە، چونکە دیاردەی تیرۆر لەپێش ئیسلام-بوونەوە بوونی ھەبووەوە بەردەوامیش دەبێت لەپاش توانەوەی ئەو گروپانەش.
تیرۆر بڕوایەکی سیاسییانە نییە، ھەندێک ویستیان تیرۆر بگۆڕن بۆ ئایدیۆلۆجیا، بەڵام تیرۆر تازەترین شێوەکانی توندوتیژییە.
لەگەڵ ئەوەشدا ھەموو تیرۆرێک ناچێتە چوارچێوەی تیرۆرەوە، چونکە تیرۆر لەپێش دروستبوونی جەنگەکانەوە ھاتۆتە ئاراوە بەھۆکاری ئەوەی شەڕی سوپاکان پێویستی زۆری بەرێکخستن و لوجستیکی پێشکەوتوو ھەیە، ئەمەش لای مرۆڤی سەرەتایی بەردەست نەبووە
پێشینەیەکی مێژووی
دەستکاریتیرۆر لەسەردەمی کۆنی کتێبی پیرۆزدا سەریھەڵداوە، رووداوی زۆر لەمێژووی یۆنانی و رۆمانیەکاندا بۆ نموونە کوشتنی یولیوس قەیسەر بوو کە تائێستاش نووسەر و ھەنەرمەندان لەنوسین و کارەکانیاندا جەختی لەسەر دەکەنەوە، ھەوەرھا کوشتنی زۆردارانەی (ولیام تیل)ی پاڵەوانی نەتەوەیی لە رۆمانە سویسرییەکاندا کە تائێستاش بەکاری پاڵەوانێتی ناوزەد دەکرێت.
ھەرچەندە رادەیەکی تۆکمە و گشتی نییە، بەڵام بەزۆرینە کۆکن لەسەر ئەوەی کە دیاردەی تیرۆر بۆ ماوەیەکی دیاریکراو رێگە پێدراوبووە لەلایەن زۆردارانەوە، ئەو ماوە دیاریکراوەش لەکاتێکدا بووە، کەدیارەدەی تیرۆر وەک دیاردەیەکی دژە مرۆڤایەتی تەماشا نەکراوە و دەستنیشان نەکراوە وەک دیاردەیەکی قەدەغە کراو لەروانگەی ئاین و یاساکانی دادپەروەری مرۆڤایەتییەکانەوە. لەلایەکی تریشەوە وەک ھەوڵێک بەکارھێنراوە بۆ لەناوبردنی زۆرداران و کۆتایھێنان بەزوڵم و زۆری دوای دەرکەوتنی بێ سوودیی گرتنەبەری ھەموو رێگا چارەکانی تر.
سەبارەت بەوەش ھەر لە فەیلەسوف و زاناکانی لاھوتەوە تا ئێستا درک بەوەکراوە کە بەکارھێنانی کوشتن لە دژی زۆرداران دیاردەیەکی ترسناک نیە و نابێتە بیانویەک بۆ شەرعیەتدان بەکاری کوشت و کوشتار یاخود پەنابردن بۆ دواین چارەسەر کە کوشتنە، ھەروەک ئەوەی کە(ھێنری چوارەمیان لەفەرەنسا) کوشت و دەکرا بۆ بەرەنگاربوونەوە رێگا چارەی ترو خۆپیشاندان بگرنەبەر
لەو سەردەمەدا لەکاتی بەکارھێنانی دیاردەی تیرۆر دژی دەسەڵاتداران چەند کۆمەڵەیەکی بچووک ھاتنەکایەوە کەنەخشەیان بۆ تیرۆری میتۆدیی داڕشت، لەوانەش خێڵی حەشاشییە نھێنییەکان بوون کەپێکھاتبوون لەموسوڵمانە ئیسماعیلییەکان لەناوچەکانی عێراق و ئێرانی ئەمڕۆ لەسەدەی ھەشتەم تا سەدەی چواردەھەم ئەنجام و حاکم و والی و خەلیفەکان و یەکێک لەپاشاکانی قودسی سەلیبی-یان تیرۆر کرد.
حەشاشییەکان داھێنانیان لەکاری تیرۆریزمی میتۆدی دا کرد و چەکەکانیان بریتیی بوو لە شمشێرو ھەوڵیان دەدا لەرێگای کاری خۆکوژییەوە کارەکانیان ئەنجام بدەن و بۆ ئەم مەبەستەش چەندان خۆبەخش ئەو کارانەیان ئەنجام دەدا.
کاتێک یەکێکیان دەکرد بەئامانج و ئەو کەسە دەسەڵاتداربوو پاسەوانێکی زۆری لەدەور بوو، و ھەوڵیان دەدا تیرۆرەکە ئەنجام بدەن نەیاندەتوانی لەدەست پاسەوانەکان ھەڵبێن و دەکوژران. ئەم داھێنانەی حەشاشییەکان کە بریتیی بوو لەکاری خۆکوژی تا ئێستا درێژبوونەوەی ھەیە و گەشەی پێدراوە.
حەشاشییەکانیش تا ئەمڕۆ زمانەکەیان لەچەند ناوچەیەک بوونی ماوە.
چالاکی تیرۆریستی بەردەوامی ھەبوو لەکۆتاییەکانی سەدەی ناوەڕاستەوە تا سەدەی نوێ، بەڵام لەسەدە نوێیەکاندا چەند جەنگێکی بەرفراوان رویان دا وەک جەنگی سی ساڵە (١٦١٨- ١٦٤٨) و جەنگی ناپلیۆن (١٧٩٩- ١٨١٥) لەماوەی بەردەوامبوونی ئەوجەنگانەوە کوشت و کوشنکارییەکی زۆر لەناوچە جیاجیاکانی دونیادا کەوتەوە لەبەر ئەم ھۆکارە و زۆری کوشت و بڕەکان دیاردەی تیرۆر باسێکی ئەوتۆی لێوە نەدەکرا و گرنگییەکی ئەوتۆی پێ نەدراوە ھەربۆیە ئاستی تیرۆر لەم ماوەیە نزم بوەتەوە.
تەشەنەکردنی تیرۆر
دەستکاریتیرۆر لەکۆتاییەکانی سەدەی نۆزدەدا تەشەنەیەکی بەرچاوی بەخۆوە بینی.
ئەمیش لەنێوان ھەندێک کۆمەڵەی جیاواز لە تەواوی دونیادا وەک کۆمەڵە چالاکە ھەڵھاتووەکانی ئیرلەندییەکان و شۆرشگێڕە ئیشتراکییە روسیەکان، یاخود لەنێو چەند خێڵێکی گێرەشێوێن لە زۆرینەی ناوچەکانی ئەوروپا و ئەمریکای باکور.
بەھامان شێوە کۆمەڵە نھێنییەکانیش لەدەرەوەی ئەوروپاو بۆ نموونە لەمیسرو ھند و چین لە پێناو ئامانجە نەتەوایەتییەکانیان کردەوەی تیرۆرکارییان ئەنجام دەدا، ئەو کارانەش زۆرجار رووداوی زۆر دڵتەزێنیان لێ دەکەوتەوە، ھەندێکجار سەرکەوتنیان بەدەست دەھێنا لەماوەیەکی دوورو درێژدا نەک لەماوەیەکی کورتدا.
تیرۆکردنی ئەرشەدوقی نەمساوی (فرانز فیردیناند)و ژنەکەی لەسەر دەستی گروپێکی نەتەوەیی سڕبی لەکاتی سەردانێکیدا بۆ سرایڤۆ لەبۆسنە لە ٢٨ حوزەیرانی ١٩١٤دا، جەنگی جیھانی یەکەمی لێ کەوتەوە.
کارە بەرچاوەکانی توندڕەوە تیرۆریستییەکان لەسەدەی نۆزدەدا، کوشتنی قەیسەرێکی روسی بەناوی (ئەلێکساندرای دووەم)ی لێکەوتەوە و داوتریش چەند وزیر و نوێنەران و ژەنراڵ و ھەروەھا سەرۆکی ئەمریکیش (ولیام ماکنلی لەساڵی ١٩٠١) بەرکەوتەی کارە تیرۆریستییەکانی ئەو سەردەمەبوون. ھەر لەدرێژ بوونەوەی ئەو کردارانەدا چەند کەسی خاوەن پلە و پایە و دەسەڵات بوون بە قوربانی، وەک پادشای ئیتاڵیا، پادشای ئەمبرتۆ، ئیمپراتۆر (زیتا) لەئیمپراتۆریەتی (نەمسا- مەجەر)و سەرۆکی فەرەنسا (سادی کارنۆ)و ئەنتۆنیۆ کانوفاسی سەرۆک وەزیری ئیسپانیا.
لەکۆتایشدا جەنگی جیھانی یەکەم دەرئەنجامی ئەم کارانەبوو بەھۆی کوشتنی فرانزفردیناند کە لەسەروە باسمانکرد زەنگی جەنگ لەساڵی ١٩١٤ لێدرا.
لەدوبارە خوێندنەوەی رۆژنامەکانی ئەو سەردەمە و چیرۆکی گەورە نوسەرانی لە (دۆستوڤیسکیەوە تا دەگاتە ھێنری جیمیس و جەزیف کونزاد) بەئاسانی بۆمان دەردەکەوێت کەتیرۆر چ مەترسییەکی گەورەیە لەسەر ژیانی مرۆڤایەتی.
کۆتایی پێ ھێنانی تیرۆر زۆرجار دووبارە کراوەتەوە وەک ئەو وتەیەی لیۆت ترۆتسکی کە لەکاتی شۆڕشی بەلشەفیدا سەبارەت بەکوشتنی وەزیرێک لەیەکێک لەبۆنەکاندا باسی لەکۆتایی پێھێنانی تیرۆر کرد بەڕیگای دروستبوونەوەی چەندین وەزیری تر کەجێگای وەزیری تیرۆر کراوە.
تیرۆی ھاوچەرخ
دەستکاریلەداوی جەنگی جیھانی یەکەمەوە دوبارە کردارە تیرۆریستییەکان لەچەند وڵاتی جیاوازدا سەریانھەڵدایەوە، وەک ئەڵمانیاو وڵاتانی بەڵقان.
فاشستەکان و کۆمۆنیستە توندڕەوەکان بڕوایان بەتیرۆری گشتی ھەبوو نەک بەکرداری تیرۆریستی تاکە کەسی، بەڵام ھەندێجار کردارەکان لەدژی تاکەکەسەکان رویان دەدا، وەک تیرۆکردنی سەرکردەی ئیشتراکییەکان لەئیتاڵیا بەناوی (جیاکو مۆماتیوتی)، بەڵام کرداری تیرۆریستی کە شایەنیباس بێت لەسەردەمەکانی جەنگی جیھانی دووەم و دوو دەیەش دوای ئەوە رویان نەدا، بەڵام لەحەفتاکانی سەدەی بیستەمدا ئەم کردارانە لەسەر تیرۆریزمی ئیسلامی لەژێر ناونیشانێکی نوێ ودوور لەھاوشێوەی پێشوو ھاتەکایەوە کەئەویش دیاردەی خۆکوژی بوو، ھەرچەندە ئەوەی لەپێشەوە باسمانکرد کە وەک دیاردەیەکی خۆکوژی دەناسرا چەکەکانیان پێکھاتبوو لەشمشێرو خەنجەرو دەمانچەی کەم ھاوێژ کەپەلاماری کەسە بەئامانج کراوەکانیان دەدا و دواتریش خۆیان پێوە دەبوون جیاوازە لەو دیاردەیەیی ئەمڕۆ کە کەسەکان خۆیان دەتەقێننەوە و لاشەکانیان ون دەبێت ئەویش لەرێگای بۆمبی بەخۆ چێنراوەوە.
تیرۆری کۆن و ئەوەی لەسەدەی نۆزدەدا پێش ئەوکاتەش روی دەدا زۆرە جیاوازە لەتیرۆی ھاوچەرخ، چونکە تیرۆی کۆن شەرەف مەندییەکی پێوە دیاربوو کاتێک تیرۆریستان ھەوڵی کردارێکی تیرۆریستییان دەدا لەدژی سەرکردەو سەرۆک کاریان دەکرد و ھەندێکجار ژن و منداڵی ئەوکەسە پایە بەرزانە لەھێرشەکاندا پێوەدەبوون، بەڵام، ئەمڕۆ ھیچ جیاوازی لەنێوان کەسە کاربەدەستەکان و خەڵکی ئاسایدا ناکات و پێی مەبەست نییە لەئەنجامی ئەو کارەی کە ئەنجامی دەدات چەند کەسی سیاسی و ژەنراڵ پێوەدەبێت و چەند کەسی بێ تاوان و ھاووڵاتی پێوە دەبێت.
بۆیە تیرۆیزمی ھاوچەرخ ھەڵگری ناوێکی جیاوازن ناونیشانێکی یەکجار خراپیان ھەیە.
بوریس سافنکوف کەسەرۆکی شۆڕشگێڕە ئیشتراکییەکانی روسیابوو لەپێش جەنگی جیھانی یەکەمدا یادەوەرییەکانی لەژێر ناوی (یادەوەرییەکانی تیرۆریستێکدا) بڵاوکردۆتەوە، بەڵام تیرۆریستی ئەم چەرخە دەیەوێت خۆی بەجەنگاوەر بناسێت یان پیاوانی مافیا یاخود ھەڵھاتوو یان شۆڕشگیڕ، بەڵام بەھیچ شێوەیەک خۆی وەک تیرۆریست پیشاننادات.
ئەگەر بێت و کۆک نەبین لەسەر پێناسەیەکی گشتی بۆ تیرۆریزم، واتە ئاڵۆزییەکی تەواو ھەیە سەبارەت بەدیاردەکە و ھەر لایەنێکیش رایەک بدات لەسەری نابێتە ھەڵە.
دیاردەی تیرۆر وەک ھەر دیاردەیەکی تر کۆمەڵێک لەدژی دەوستێتەوە و کۆمەڵێکیش لایەنگری دەبن چۆن تا ئێستاش لایەنگرانی گەورە تاوانباری جیھان لە ھیتلەرەوە تا بول بوت لەسەرتاسەری جیھاندا بونیان ھەیە.
کاتێکیش ئەو کەسانەی ھەمیشە راھێنراون لەسەر ئەوەی کەکاری تیرۆریستی لەپێناو ئازادیدا ئەنجام دەدرێت ھەرگیز ناتوانین پێناسەیەکی گشتی تیرۆریان پێ بناسێنین، بەڵام دوا بڕیاریش لەسەر کردارە تیرۆریستییەکان بەدەست کەسانی پسپۆڕی ئەو بوارەیە نەک تەواوی خەڵک.
تا ئێستا ھیچ ھۆکارێک بەگشتی دیاری نەکراوە کەئایا مرۆڤەکان بۆ دەبن بەتیرۆریست بەتێپەڕبوونی کاتیش روداوەکان سەیرترو ھەمەجۆرتر دەبن و شیکاران و لێکۆڵەرەوان لەبەرامبەریاندا دەستەوەستان دەوەستن.
فیکتور ئەمبرنامی ئەومنداڵە رفێنراوە بوو کە لەنێوان ١٥٣ سەرنشینی وڵاتە جۆراوجۆرەکاندا بوو کاتێک لەساڵی ١٩٥٨ لەلایەن تیرۆریستە لوبنانییەکانەوە بۆماوەی دوو ھەفتە دەستبەسەر بوو، گرتنی منداڵێک دەبێت چ ھۆکارێکی لەپشتەوە بێت کە ئەم دیاردەیەش تائێستا بەردەوامی ھەیە.
لەم دواییانەدا پێشنیارێک کرا سەبارەت بەدیاردەی تیرۆر کەھۆکارەکەی دەگەڕێتەوە بۆ بوونی داگیرکەری بیانی لە وڵاتاندا و بوونیان لەھەر وڵاتێکدا دەبێتە ھۆی سەرھەڵدانی کارە تیرۆریستییەکان.
ئەم پێشنیارە لەھەندێک رووەوە راستە وەک داگیرکردنی ئیسپانیا لەلایەن ناپلیۆنەوە یاخود بوونی سوپای ئەمریکا لەعیراق، بەڵام ئەگەر بەوردی بڕوانینە نەخشەی سیاسی تیرۆریزمی ھاوچەرخ دەبینین بونیان لە ھەریەک لە وڵاتانی سریلانکا و بەنگلادش و وڵاتانی ئەوروپاو جەزائیر ھەیە کەئەم وڵاتانە ھێزی داگیرکەر رووی تێ نەکردوون، بگرە لەعیراقیشدا ئەو رووداوانەی کە روودەدەن لەکۆنەوە بوونی ھەیە.
ئایا مێژوو ھیچ وانەیەکی سەبارەت بەتیرۆر پێشکەشکردووین
بۆجارێکی تریش ئەو دوپات دەکەینەوە کەوەڵامێکی روون و تایبەت بەدی ناکرێت و دەبێت بەشێوەیەکی گشتی وەڵام بدرێتەوە ئەویش ئەوەیە کە لەوسەردەمانەدا تیرۆری ئەوتۆ بەدی نەدەکرا مەگەر لەلایەن دەسەڵاتە دیکتاتۆرییە سەرکوتکەرەکانەوە نەبێت، بەڵام لەدونیای تازەدا بەھۆی ئازادی رادەربڕین و ئازادی سیاسیی و ئاین و ھەروەھا گردبوونەوەی تاکەکان لەسایەی سیستمی دیموکراسییەوە ھۆکار گەلێکن بۆ فراوانبوونی دیاردەی تیرۆریزم.
دواتریش تیرۆر لەکاتێکدا دێتە کایەوە کەدەسەڵاتی ناوەندی لاواز بێت یاخود ھەربوونی نەمابێت بۆ نموونەش لەشەقامەکانی ئیسپانیادا لەسەردەمی فرانکۆدا ھیچ دیاردەیەکی تیرۆریستی بەدی نەدەکرا، بەڵام لەکاتی ھەڵوەشاندنەوەی دیکتاتۆرییەکەیدا دیاردەی تیرۆر لەگۆڕەپانی سیاسی ئەو وڵاتەدا ھاتە کایەوە، ھەروەھا لەرۆژھەڵاتی ناوەڕاستیش دەسەڵاتە سەرکوتکەرە میانڕەوەکانیش توانیویانە دەستبەسەر ئەم دیارەیەدا بگرن وەک تورکیا و سوریا و میسر و جەزائیر لەدەیەی ھەشتاکانی سەدەی پێشوودا.
ھەندێجار تیرۆر سەرکەوتن بەدەست دەھێنێت و ھەندێجاریش شکستخواردوو دەبێت و بکەرەکانیشی توشی دەرئەنجامێکی پێچەولانە دەبنەوە، بەڵام تیرۆر دیاردەیەکی بەردەوامە و ھەمیشەش بەردەوامی دەبێت ئەگەر بێت و دەستیشی بەسەردا بگیرێت و لەکاتێکی تردا ھەر سەرھەڵدەداتەوە، ئەوکاتانەشی کە تیرۆر ھێوەر دەبێتە و جەنگ و کوشتاری زۆر لە تەواوی جیھاندا بوونی ھەیە ...تیرۆر ئەگەر بوونیشی ھەبێت گرنگییەکی ئەوتۆی پێ نادرێت.
سەرچاوە
دەستکاری- لە کوردپرێسە ەوە، نووسینی: د.ولتر لاکیر - وەرگێڕانی: سۆران شێخ ئەمین
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە تیرۆریزم تێدایە. |
