تریگلیسێرد

تریگلیسێرد (بە ئینگلیزی: Triglyceride) بریتییە لە ئەستەر ئەمیش پێکھاتووە لە گلیسرۆڵ و سێ ترشی چەوری بۆیە پێدەوترێت تریگلیسێرد پێکھاتووە لە (تری- لەگەڵ گلیسێرد).^[١] تریگلیسێرد پێکھاتەی سەرەکی چەوری لەشن لە مرۆڤ و بڕبڕەدارکانی تر، ھەروەھا ڕۆنی ڕوەکی.^[٢] ئەوانیش لە خوێندا ئامادەن بۆ چالاککردنی گواستنەوەی دوو ئاڕاستەیی چەوری خوێن لە جگەرەوە، و پێکھێنەری سەرەکین لە چەوری ژێر پێست.^[٣] زۆر جۆری تریگلیسێرد ھەیە. بەتایبەتی جۆرەکانی چەوری تێر و ناتێر. لە چەوری تێر گرووپی C=C کەمە. لە چەوری ناتێر C=C یەک یان زیاتریان ھەیە. لە چەوری ناتێر خاڵی توانەوە کەمترە بەراورد بە چەوری تێر: لە ئەنجامدا، زۆر جار لە پلەی گەرمی ژورێکدا شلە.

پێکھاتەی کیمیایی

تریگلیسێرد پێکھاتووە لە سێ ئەستەر و لە گلیسرۆڵێک کە بەستراوەتەوە بە سێ گەردیلەی ترشی چەورییەوە. ئەلکھول گرووپی ھایدرۆکسیل (HO–) ھەیە. ترشی ئەندامی گرووپی کاربۆکسیل (–COOH) ھەیە. کھول و ترشی ئەندامی پەیوەستن بە پێکھێنانی ئەستەر. گەردیلەی گلیسرۆڵ سێ گرووپی ھایدرۆکسیلی (OH–) ھەیە و ھەریەک لە ترشی چەوری گرووپی کاربۆکسیل (–COOH) ھەیە. لە تریگلیسێرد، گرووپە ھایدرۆکسیلەکانی گلیسرۆڵ پەیوەست دەبن بە گرووپەکانی کاربۆکسیل لە ترشی چەوری بۆ پێکھێنانی بەندی ئەستەر. HOCH2CH(OH)CH2OH + RCO2H + R′CO2H + R″CO2H → RCO2CH2CH(O2CR′)CH2CO2R″ + 3H2O

چیرالیتی

ئەگەر زنجیرەی یەکەم و سێیەم ئاڕ و ئاڕ جیاواز بن، ئەوا گەردیلەی کاربۆنی ناوەندیی سەنتەرێکی چیرالە و لە ئەنجامدا تریگلیسێرد چیرالە.^[٤]

مێتابۆلیزم

ڕۆڵی لە نەخۆشیدا

بەکارھێنانی پیشەسازی

پەڵە

سەرچاوەکان

^ «Nomenclature of Lipids». IUPAC-IUB Commission on Biochemical Nomenclature (CBN). لە ٨ی ئازاری ٢٠٠٧ ھێنراوە.
^ Lehninger, Principles of Biochemistry (3rd ed.). New York: Worth Publishing. 2000. ISBN 1-57259-153-6.
^ «Human stratum corneum lipids: characterization and regional variations». J. Lipid Res. 24 (2): 120–130. 1983. PMID 6833889.
^ «The synthesis of Chiral Glycerides starting from D- and L-serine». Chemistry and Physics of Lipids. 16 (2): 115–122. 1976. doi:10.1016/0009-3084(76)90003-7. PMID 1269065.

بەستەرە دەرەکییەکان

[1] «Nomenclature of Lipids». IUPAC-IUB Commission on Biochemical Nomenclature (CBN). لە ٨ی ئازاری ٢٠٠٧ ھێنراوە.

[2] Lehninger, Principles of Biochemistry (3rd ed.). New York: Worth Publishing. 2000. ISBN 1-57259-153-6.

[3] «Human stratum corneum lipids: characterization and regional variations». J. Lipid Res. 24 (2): 120–130. 1983. PMID 6833889.

[4] «The synthesis of Chiral Glycerides starting from D- and L-serine». Chemistry and Physics of Lipids. 16 (2): 115–122. 1976. doi:10.1016/0009-3084(76)90003-7. PMID 1269065.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]