ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
|
|
|
#REDIRECT [[کۆمەڵکوژیی دەرسیم]]
'''کۆمەڵکوژیی دەرسیم (١٩٣٧-١٩٣٩)'''، بریتییە لە کوشتاری کوردە عەلەوییەکانی شاری [[دەرسیم]] لە [[باکووری کوردستان]] بە دەستی دەوڵەتی [[تورکیا]]وە.
ئەم کوشتارە کە لەلایەن دەوڵەتی تورکیادا ئەنجام درا بە دوای شۆڕشی [[سەید ڕەزا]] لە حوزەیرانی ساڵی ١٩٣٧ ھاتە ئاراوە. ئەم کۆمەڵکوژییە کە مێژوویەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵانی ١٩٣٧-١٩٣٩، بووە ھۆی کوژرانی ١٣ ھەزار کەس لە ھاوڵاتیانی شاری دێرسیم.
== سەرکوتکردنی شۆڕشی سەید ڕەزا و کۆمەڵکوژی دەرسیم ==
شۆڕشی سەید ڕەزا دەرسیمی، کە حەوت ساڵ بەدوای شۆڕشی [[کۆماری ئاگری]] ھاتە ئاراوە. بە ھاوئاھەنگی ڕێبەرانی کورد کە لە [[کورپیک]] لەگەڵ سەید ڕەزا چاوپێکەوتنیان ئەنجام دابوو شۆڕش دەستی پێکرد. دەوڵەتی تورکیا، ھێزێکی لە دژی ئەوان لە ناوچەکانی [[ئەرزنگان]]، [[ئەرزرۆم]]، [[مەلاتیە]] و [[دیاربەکر]] دامەزراند.<ref name="آخرین مستعمره"> آخرین مستعمرە، بحران کردستان ترکیە از آغاز تا کنون/ بئوار الیما/ ص ٥١ </ref>
[[جەلال بایار]] سەرۆک وەزیرانی ئەو کاتی تورکیا، [[عیسمەت پاشا]]ی بۆ سەرکوتکردنی شۆڕشەکە دانا. ئەڕتەشی تورک لە سەرجەم چەکەکانی، دژی شۆڕشگێران کەڵک وەردەگرت. لەو کاتەدا [[ئاڵپ‌دۆگان]] بۆ سەرکوتی سەید ڕەزا ھەڵبژێردرا. ئاڵپ‌دۆگان دووجار شاری دەرسیم و ناوچەکانی دەوروبەری بۆردومان کرد، بە شێوەیەک کە ھاوڵاتیان بۆ چیاکان و ئەشکەوتەکان پەنایان دەبرد.<ref name="آخرین مستعمره"/>
لە نموونەیەک‌دا بە فەرمانی ئاڵپ‌دۆگان، یەکێک لە ئەشکەوتەکانی [[کوتوزیکداغ]] لە [[دۆڵی ایسکۆرلا]] کە ٢٥٠٠ ژن و مناڵ و پیر لە ھاوڵاتییە عەلەوییەکانی شاری دێرسیم پەنایان بۆ بردبوو، سەربازەکان ڕێگاکانی چوونە دەرەوەیان بە [[دینامیت]] تەقاندەوە و کەرەستەکانی ئاگرکەرەوەیان بۆ ناو ئەشکەوتەکە ھاویشت و لە ئاکام‌دا سەرجەم ھاوڵاتیانی ناو ئەشکەوتەکە بە زیندوویی سووتان و ژێرخاک کران.<ref> قیام و نهضت علویان زاگرس یا تاریخ تحلیلی اهل حق/ محمد علی سلطانی/ تهران-مؤسسه فرهنگی سها/ ص 218 </ref>
=== لە سێدارەدانی سەرانی شۆڕشی سەید ڕەزا ===
لە ڕۆژی [[٥ی ئەیلوول]]ی ١٩٣٧ ڕێبەرانی شۆڕش دەستگیر کران و سەید ڕەزا، لەگەڵ دوو کوڕ و چەند کەس لە ڕێبەرانی شۆڕش لەسێدارە دران. <ref name="آخرین مستعمره"/>
== داوای لێبوردنی ئەردۆغان بەرامبەر بە کوشتارەکە ==
ڕۆژی چوارشەممە، ڕێکەوتی [[٢٣ی تشرینی دووەم]]ی ٢٠١١، [[ڕەجەب تەییب ئەردۆغان]]، سەرۆک وەزیرانی تورکیا، بە ناوی دەوڵەتی تورکیاوە داوای لێبوردنی کرد بەرامبەر بە کۆمەڵکوژییەکانی نێوان ساڵانی ١٩٣٧ تا ١٩٣٩ی شاری دێرسیم.<ref> {{بیرخستنەوەی وێب| ناونیشان=http://kurdish.sbeiy.com/Detail.aspx?id=1149&LinkID=4 |سەردێڕ=به‌رامبه‌ر كوشتاری ده‌وڵه‌ت دژ به كورده عه‌له‌ویه‌كان، ئه‌ردۆگان داوای لێبوردنی كرد | بڵاوکەرەوە=ماڵپەڕی sbeiy| ڕێکەوتی سەردان=٢٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١١ |زمان= کوردی}} </ref> <ref> {{بیرخستنەوەی وێب| ناونیشان=http://xendan.org/dreja.aspx?=hewal&jmara=33290&Jor=1 |سەردێڕ=ده‌وڵه‌تی توركیا سه‌باره‌ت به "كۆمه‌ڵكوژیی ده‌رسیم" به‌ڕه‌سمی داوای لێبووردنی كرد | بڵاوکەرەوە=ماڵپەڕی xendan | ڕێکەوتی سەردان=٢٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١١ |زمان= کوردی}} </ref> ئەردۆغان "کۆمەڵکوژیی دەرسیم"ی وەکو "تراژیدیترین ڕووداوی مێژووی نزیکی تورکیا" وەسفکرد.
== سەرچاوەکان ==
{{reflist}}
|
