ئۆیغوور: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

|group= '''ئویغورئۆیغوور'''

|image_caption= پیاوێکی ئویغورئۆیغوور

|languages= [[زمانی ئویغوریئۆیغووری|ئویغوری]]

'''ئویغورەکانئۆیغوورەکان''' بەشێکن لە نەتەوەکانی لقی تورکی [[ڕەگەزی زەرد]] کە دەگەڕێنەوە بۆ ھۆزە پەرتەوازەکانی گەلانی [[مەنگۆل]]، بەشی ھەرە زۆری نەتەوەی ئویغورئۆیغوور [[موسڵمان]]ی [[سوننە]]‌ن.‌ بەپێی ئامارێکی ساڵی [[٢٠٠٨|٢٠٠٨،]] ژمارەیان دەگاتە (٤١) میلیۆن کەس لە جیھاندا، کە بەشی ھەرە زۆریان دەکەوێتە ھەرێمی [[شینجیانگ]]ی چینی و باقی تری نەتەوەی ئویغورئۆیغوور بەسەر دەوڵەتەکانی تر دابەش دەبن وەک [[کازاخستان]]، [[مەنگۆلیا]]، [[تورکیا]]، [[ئەفغانستان]]، [[پاکستان]]، [[ئەڵمانیا]]، [[ئیندۆنیزیا]]، [[ئوسترالیا]]، [[تایوان]]،[[سعودیە]]‌. نەتەوەی ئویغورئۆیغوور ١٠ سەدە بەرلە ئێستا خاوەن [[دەوڵەت]]ی سەربەخۆی خۆیان بوون بە ناوی [[تورکستانی ڕۆژھەڵات]]، بەڵام لە ساڵانی [[١٧٥٩]] و دواتریش [[١٧٨٦]] بەشێکی گەوەری لکێنرا بە [[چین]]ەوە و لە ساڵی [[١٩٥٠]]دا بەیەکجارەکی بووە بەشێک لە چینی کۆمۆنیستی. لە ساڵانی [[١٩٣٣]] و [[١٩٤٤]] ئویغورییەکانئۆیغوورییەکان توانیان خۆیان لە دەسەڵاتی چین ڕزگاربکەن، بەڵام ئەم سەربەخۆییە زۆری نەخایاند و خێرا کەوتنەوە ژێر دەستەڵاتی ئەو وڵاتە.

لە ساڵی [[٢٠٠٤]]دا ئویغورییەکانیئۆیغوورییەکانی تاراوگە٬ حکوومەتێکیان لە تاراوگە دروست کرد کە [[ئەنوەر یوسف]] سەرۆکایەتی دەکات و خاوەن [[دەستوور]]ە.{{ژێدەر پێویستە}}

ئویغورەکانئۆیغوورەکان لە سەدەی بیست و یەکدا بەردەوام لە چین چەوساونەتەوە. بۆ نموونە دەیان مزگەوتیان لەلایەن حکوومەتی چینەوە ڕووخێنراوە.<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/apr/07/bulldozing-mosques-china-war-uighur-culture-xinjiang|title=The Guardian: Bulldozing mosques: the latest tactic in China’s war against Uighur culture|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref>