مافەکانی مرۆڤ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری |
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری |
||
ھێڵی ٥:
تاکوو ئەمڕۆ ڕێڕەوی ئاراستەی مافەکانی مرۆڤ گومان و گفتوگۆی بەردەوامیان لەسەرە، لە ڕووی ناوەڕۆک و سروشتی [[بەڵگەھێنانەوە]]ی مافەکانی مرۆڤ. واتای تەواوەتی بۆ زاڕاوەی [[ماف]]، گێرمەوکێشەی دروست کردوە، بووە بە بابەتێکی فەلسەفی درێژخایەن،<ref>{{Cite book|last=Shaw|first=Malcolm N.|title=یاسا نێودەوڵەتییەکان International Law|publisher=Published online by Cambridge University Press|year=15 January 2021}}</ref> ھاوکات کۆدەنگی تەواو ھەیە کە مافەکانی مرۆڤ دەستەیەکی جۆراوجۆرن لە مافەکان،<ref>{{Cite web|title=Human rights|url=https://www.britannica.com/topic/human-rights|access-date=2021-04-24|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> وەکوو بوونی دادگایەکی [[دادپەروەر]]، یان پاراستن لە [[زۆرداریی]]، یان دوورخستنەوە لە [[کۆمەڵکوژی]] و زەودکردنی [[ئازادیی ڕادەربڕین]]<ref>{{Citation|title=Macmillan, Hugh Pattison, Baron Macmillan (1873–1952)|date=2018-02-06|url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.34800|work=Oxford Dictionary of National Biography|publisher=Oxford University Press|access-date=2021-04-24}}</ref> یان مافی فێربوون، ھەندێک ناکۆکی ھەیە لەوەی ئایا ئەم بەندانەش بکرێنە ناو مافەکانی مرۆڤەوە. ھەندێک لە ڕووناکبیرانی مافەکانی مرۆڤ پێشنیاری ئەوە دەکەن کە پێویستە ئاستێک دیاری بکرێت بۆ نواندنی کەمترین [[ماف]]، تاکو دەستدرێژی بۆ سەر مافەکان نەکرێت و مرۆڤەکان پارێزراو بن، ھەندێکی تر پێیان وایە دەبێت پێوانەی پێچەوانەی ئەمە، واتە بەرزترین ھەبێت.<ref>{{Cite book|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002607/260770e.pdf|title=International technical guidance on sexuality education: an evidence-informed approach|publisher=UNESCO|year=2018|isbn=978-9231002595|location=Paris|pages=16}}</ref><ref name="twsStanfordEncyclopedia">James Nickel, with assistance from Thomas Pogge, M.B.E. Smith, and Leif Wenar, 13 December 2013, Stanford Encyclopedia of Philosophy, [http://plato.stanford.edu/entries/rights-human/ Human Rights]. Retrieved 14 August 2014</ref>
مافی مرۆڤ مافێکی ناوخۆیی یان ناوچەیی نییە، واتە تایبەت نییە بە وڵات و کەلتورو کیشوەرێکی دیاریکراو، بەڵکو مافێکی گەردونی و سنوربەزێنە. لە ڕاستیدا شتێک نییە ناوی مافی مرۆڤی کوردی یان عەرەبی، فارسی یان تورکی، ئینگلیزی یان فەرەنسی، ئەمریکی یان ئەڵمانی بێت. مافێک نییە پێی بوترێت مافی مرۆڤی رۆژئاوایی و مافی مرۆڤی رۆژهەڵاتی، مافی مرۆڤی ئیسلامی و مافی مرۆڤی مەسیحی، مافی مرۆڤی هیندۆسی و مافی مرۆڤی جوولەکە، مافی مرۆڤی جیهانی سێیەم و مافی مرۆڤی جیهانی ئەوروپی. ئەوەی هەیە کۆمەڵێک مافە، بۆ سەرجەم مرۆڤەکانە لە هەرکوێیەکی ئەم دونیایەدابن<ref name=":0" />. مرۆڤی نێو جەنگەڵە چڕەکان و مرۆڤی نێو شارە رووناک و پێشکەوتووەکان، یەک مافیان هەیەو لە رووی مرۆڤبوونەوە هیچ جیاوازییەکیان نییە.
لە ئێستادا، مافی مرۆڤ بووەتە ئەو پێوانەیەی گەشەکردن و پێشکەوتنی وڵاتانی پێ دەپێورێت. تەنانەت دیدێک هەیە پێی وایە گرنگ نییە بە چ سیستەمێکی سیاسی وڵات بەڕێوە دەبەیت، بەڵکو گرنگ ئەوەیە تا چەند هاوڵاتییەکانت خاوەنی مافەکانی مرۆڤن و تا چەند سوودیان لەو مافانە وەرگرتووە؟ ئەو مافانە رۆژانە تا چ ئاستێک لە ژیانی سەرجەم چین و توێژەکاندا رەنگیداوەتەوەو لە سایەیدا ژیانێکی شەرافەتمەندانە دەژین؟<ref>{{Cite web|title=گرنگی و بایەخی مافەکانی مرۆڤ|url=https://sako.rid-k.org/ku/%DA%AF%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%95%D8%AE%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D9%81%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%B1%DB%86%DA%A4|url-status=live}}</ref>.
==مافەکانی مرۆڤ لە یاسا دا==
Line ١٢ ⟶ ١٦:
==جۆرەکانی مافەکان مرۆڤ==
دەکرێت جۆرەکانی مافەکانی مرۆڤ پۆلێن بکرێن بە چەندین شێواز. یەکێک لەو شێوازانە
* مافەکانی پاراستنی کەسێتی
* [[ئازادییە شارستانییەکان|مافەکانی ئازادییە شارستانییەکان]]
Line ٢٨ ⟶ ٣٢:
== مێژوو ==
بەراورد بە ئەمڕۆ، لای گەلانی پێشوو چمکی مافەکانی مرۆڤ تێگەیشتنێکی جیاوازی ھەبوو.<ref>{{Cite journal|last=Freeman|first=Linda H.|date=2002-10|title=Foreword|url=http://dx.doi.org/10.1097/00004650-200210000-00002|journal=Holistic Nursing Practice|volume=17|issue=1|pages=vi–viii|doi=10.1097/00004650-200210000-00002|issn=0887-9311}}</ref> لە [[چەرخەکانی ناوەڕاست]]دا، پێشەنگی ڕاستەقینەی وتاری [[مافەکانی مرۆڤ]] لە دیدی [[مافە سروشتیەکان]]ەوە ڕێچکەی گرتبوو، وەکوو بەشێک لە [[یاسای سروشت]]. کە دەڵێ مافەکانی مرۆڤ پێدراوێکی سروشتییە و پەیوەستە بە بوونی مرۆڤەوە، هەر لە سەرەتای لەدایکبوونییەوە تاکوو ئەو کاتەی ماڵئاوایی لە ژیان دەکات، ئەمە لە سەردەمی ھەستانەوەی [[ئەورووپا]]دا بەدی دەکرێت. لەسەر ئەم
لە سەدەی حەڤدەھەمدا، فەیلەسوفێکی ئینگلیز بەناوی [[جۆن لۆک]]، لەسەر مافە سروشتییەکان دوا لە میانەی کارەکانیدا. مافە سروشتییەکانی بەوە دیاری کرد کە بریتین لە «[[ژیان]]، [[ئازادی]]، و [[خاوەندارێتی]]». [[جۆن لۆک]] پێداگری لەسەر ئەم مافانە کرد وەکو پێکھاتنێکی [[کۆمەڵایەتی]]، کە نابێت لە مرۆڤەکان بسەنرێن.
| |||