ھونەری گۆتیکی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ھەرچەندە ھونەری گۆتیکی سێکیولار زۆر بووە لە کۆندا، بە گشتی، ڕێژەی مانەوەی ھونەرە ئایینییەکان زیاتر بووە لەچاو سێکیولارەکاندا. زۆرێک لەو کارە ھونەرەییانەی لەم دەمەدا بەرھەم دەھێنران ئایینی بوون، جا خەڵکی دروستیان کردبێت یان کڵێسا و کەنیسەکان. ھونەری گۆتیکی، ھەر وەک ھونەری مەسیحی، بە ھەمان شێوە لە سروشتدا تایپۆلۆجیکی بووە، وایان لێکداوەتەوە کە وەشانە کۆنەکەی کتێبی پیرۆز لە وەشانە نوێکە زیاتر بووە، ئەمەش لێکچوونە سەرەکییەکەیان بووە. دیمەنەکانی ھەردوو وەشانەکەی کتێبی پیرۆز شان-بە-شانی یەکتری پیشان دراون لە کارە ھونەرییە ئایینییەکانی ئەو دەمە، بەتایبەتی لە دیکۆر و پەیکەرەکانی پەرستگاکان. ھونەری گۆتیکی ڕۆڵێکی گەورەی بینیوە لە نواندنی مەسیح و مریەم. لەم ماوەیەدا، مەسیح و مریەم بە شێوازێکی واقیعیانەتر لە جاران کێشراون و دروست کراون، ھەروەھا [[ھونەری سۆمایی|ھونەرە سۆماییەکانسۆماییەکانی]]ی ئەم دەمە بە ھەمان شێوە یارمەتی دەربڕینی «خۆتەرخانکردنی مریەمی» یان داوە.<ref name=wiki>{{بیرخستنەوەی ویکی|بەستەر =https://en.wikipedia.org/wiki/Gothic_art |سەردێڕ =Gothic art |زمان =ئینگلیزی |سەردان =٢ی شوباتی ٢٠١٨}}</ref> وشەی «گۆتیک» وەک ھاوواتایەکی تری وشەی «[[بەڕبەڕی]]» بەکارھاتووە و ھەندێک لە ھونەرمەندانی دەمی کلاسیک و ڕێنێسانس ڕقیان لێی بووە و بە «نەخۆشی» ناویان ھێناوە.<ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/art/Gothic-art|title=Gothic art|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-06-22|language=en}}</ref><ref>''The art of the sublime: principles of Christian art and architecture'' by Roger Homan p. 70 [https://books.google.com/books?id=K-UZMVXHU_QC&pg=PA70]</ref> ھونەری گۆتێکی بە توندی ڕەخنەی لێگیرا لەلایەن نووسەرانی فەڕەنسی وەک [[نیکۆلا بوێلۆ]] و [[ژان دو لا بووریێر]] و [[ژان ژاک ڕوسۆ]] پێش ئەوەی وەک جۆرێک لە ھونەر دانی پێدا بنرێت.<ref>[https://books.google.com/books?id=dBIfYTsM3rAC&pg=PA275 ''History of Architecture'' Fiske Kimball, George Harold Edgell p.275]</ref>

وێنەکێشی بە شێوازێک کە بە گۆتیکی ناسرابێت ھەتاکوو ساڵی ١٢٠٠ دەرنەکەوت، کە نزیکەی ٥٠ ساڵ دوای دەرکەوتنی ھونەری گۆتێکی دەکات. گۆڕانی ھونەری لە ڕۆمانسکەوە بۆ گۆتیکی زۆر ناڕێکە و بە زەحمەت تێبینی کراوە چوونکەچونکە ھیچ گۆڕانکارییەکی مەزن لە بەینی ھەردووک شێوازەکەدا تێبینی ناکرێت. لە ھونەری گۆتیکیدا، پەیکەرەکان زیاتر سۆزبەخشن و کاردانەوەی دەموچاوەکان بەھێزتر و دیارتر دروستکراون بەراورد بەوانەی ڕۆمانسک، ھەروەھا پەیکەرەکان بە گشتی بۆشاییەکی زیاتر داگیر دەکەن بەراورد بەوانەی ڕۆمانسک. گۆڕانەکە بە زەقی لە ئینگلتەرا و فەڕەنسا دەرکەوت لە ١٢٠٠ەکاندا، دواتریش لە ئەڵمانیا لە ١٢٢٠ەکان و لە ئیتالیاش لە ١٣٠٠. ھەرچەندە وێنەکانی دەمی ڕۆمانسک پێش گۆتیکی لەسەر دیواری کڵێساکان ھەڵدەواسران، ئەورووپا ھێشتا لەو دەمەدا ئامادە نەبوو کە تابلۆکان وەک دیکۆرێک بەکاربێت بەھۆی ئایینەوە.<ref name="مێژووی تابلۆکان">{{cite web|title=Gothic Art: Characteristics, History|url=http://www.visual-arts-cork.com/history-of-art/gothic.htm|website=www.visual-arts-cork.com|accessdate=٧ی شوباتی ٢٠١٨|archive-url=https://web.archive.org/web/20180220105516/http://www.visual-arts-cork.com/history-of-art/gothic.htm|archive-date=٢٠ی شوباتی ٢٠١٨|dead-url=yes}}</ref> ھەرچۆنێک بێت، وێنە گۆتیکییەکان، بە ھەمان شێوەی پەیکەرە گۆتیکییەکان، شێواز و ستایلی تابلۆکانیان بەرەو شێوەیەکی زیندووتر برد و شێوازی تابلۆکان سروشتی تر بوون. لەبەر ئەوەی ھونەری گۆتیکی بە سەرەکی وەک شێوازێکی ھونەری ئایینی بەکاربراوە، زۆرێک لە تابلۆ و وێنە گۆتیکییەکان کەسایەتی ئایینی لەخۆ دەگرن، بە تایبەتی مەسیح و مریەم.<ref name="بریتانیکا">{{cite web|title=Gothic art|url=https://www.britannica.com/art/Gothic-art|website=Encyclopedia Britannica|accessdate=٧ی شوباتی ٢٠١٨|language=en}}</ref> بە تێپەڕبوونی کات، شێوازی وێنەکانیش ئاڵۆزتر دەبوون و وێنەکێشەکان دەستیان دەکرد بە گەڕان بە دوای واتای قووڵتر لە وێنەکانیاندا. ھونەری گۆتیکی بە چوار میدیای سەرەکی پەرەی سەند: پەیکەرتاشی، وێنەکێشانی سەر دار، وێنەکێشانی سەر شووشەکان، فرێسکۆ و مانیوسکریپتی ڕەنگدار.