کاوێس ئاغا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ڕێکەوتی ١٣ / ٥/ ١٩١٦ و بەھۆی [[جەنگی جیھانی یەکەم]] و داگیرکردنی [[ڕواندوز]] لەلایەن ئینگلیزەوە خەڵکێکی زۆر دەربەدەر بووە، وە کاوێس ئاغاش لەگەڵ بنەماڵەی حاجی نەورۆز ڕوویان لە شەقڵاوە کردووەو لەوێ نیشتەجێ بووە. وە لە شەقڵاوە حاجی نەورۆز بە فەرمانی عوسمانیەکان ئەبێتە بەڕێوەبەری ناحیەی شەقڵاوە و کاوێس ئاغاش ئەکاتە فەرمانبەر لەسەر میوە ‌و دانەوێڵەو بەروبوومی عوسمانیەکان کە لە خەڵکی شەقڵاوە کۆیان ئەکردەوە.

کاوێس ئاغا کەسێکی زۆر کورد پەروەو نیشتیمان پەروەر بووە وە ئەوەش لە کردارەکانی ڕەنگی داوەتەوە کاتێک پاسەوانی بەروبومی عوسمانیەکانی کردووە بە شەوان لەبەردەم چاوی جەندرمەکان دەستی یارمەتی بۆ خەڵکی فەقیر و ھەژار درێژ کردووەو لەم بەرووبومانە بەشی داون.

جەرێکیان کاوێس ئاغا بڕیار دەدات لەگەڵ ئەحمەد ئیسماعیل بەگ سەردانی خزم و کەس و ھاوڕێیانی بکات لە گوندەکانی پیرمام و حیران خور و ھرشم، بەڵام لەم سەفەرەیدا ھەست بە بێتاقەتی دەکات و داوا لە ئەحمەد ئیسماعیل دەکات بیگەڕێنێتەوە شەقڵاوە، دوای گەڕانەوەیان بۆ شەقڵاوە تەندورستی کاوێس ئاغا بەرەوخراپتر دەڕوات و پاش ماوەیەکی کەم لە ناوەڕاستی مانگی شوبات لە ڕۆژی چوارشەمە ساڵی ١٩٣٦ دڵی تەڕو عاشقی لەوەستان ئەکەوێت و گیانی لەدەست دەدات و دەگەڕێتەوە بۆ بەر دەرگای خوای گەورە و لە گۆڕستانی (ھرشم) ئەنێژرێت.

وە ئامینەی خێزانی ٤٦ ساڵ دوای کۆچیدوای ئەو دەژێت و لە ٢٢/شباط/١٩٨٢ گیانی ئەسپێرێت و لە گۆرستانی گردە زەیتوونە لە شەقڵاوە بە خاک ئەسپێردرێت.

 

 

زۆربەی بەرھەمە ھونەریەکانی بە شێوەزاری کرمانجی باکوور بووە وە بە ڕەسەنایەتی و میللی جیادەکرێتەوە. وە ئەوەی شایەنی باسکردنە کاوێس ئاغا ھەر تەنھا لاوک بێژو مەقام بێژ نەبووە بەڵک و شاعیرێکی لێھاتووش بووە. لەو سەردەمدا گازینۆو قاوەخانەی فەلیح لە ھەولێر شوێنی کۆبونەوەی ھونەرمەندانی ئەوکات بووە وە کاوێس ئاغاش زۆر سەردانی ئەوێی کردووە، وە لە ساڵی ١٩٣٠ بیری لەوە کردۆتەوە گۆرانی و مەقامەکانی تۆماربکات ئەوەبوو لە موسڵ لەگەڵ کۆمپانیای بیزانفۆن واریۆن ڕێککەوت بۆ تۆمارکردنی بەرھەمەکانی وە لەوێ بەدیداری ھونەرمەندانی شەنگال شادبوو نموونەی (عەلی خەنجەر و گوڵێ خان و مەنج کوێر و حەمەد ئاغا مەدۆ)، یەکەم بەرھەمی تۆمارکراوی بەناوی (گەنج خەلیل)ە، وە لەدوای ئەوەش چەند بەرھەمێکی تری گۆرانی و لاوک و مەقامی تۆمار کردووە لە تۆمارگای بزافۆن ونایف.

ماڵی قایمقامی قەزای ڕانیە جەلال سائب ئەنجام داوەو وە لەلایەن بەڕێزیان و زۆر کەسی دیارو ناوداری تری ڕانیە تەکریم کراوە.

ئامانەی خوارەوە ناوی چاڵاکیەکانیەتی لە لاوک (شێخ مەحمود، ئیسماعیل ئاغا، شۆرشی دووەمی بارزان، میر بنجۆ، بابی عەبدالکریم و نایف، گەلی کاشخانی، شەڕی تورک و یۆنان، بابی سلی، خالدی رزکو، عبدالمجید، سعدونی نحو، أفدلی عیسی، حسنی والکی، میرو، لولوسوارو، علی سەد جار لمن علی.

 

دلبە ر_ لاوکو _ یار کوندو _ دوتمام _ بیریفانی _ دە لال _ تە زانی _ زالمی _ یاری _ بیلمە ز_ کە وری _ ئە سمە ر _ سە ودالی _ میفانو _ سکفانو _ لاوکی سموقی _ کینج خلیل .