ھزر: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Aza (لێدوان | بەشدارییەکان) بNo edit summary |
Aram (لێدوان | بەشدارییەکان) شائەمراز |
||
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:The Thinker close.jpg|thumb|200px|''[[ھزرڤانەکە
'''ھزر'''، کە '''ئەندێشە''' یا '''فکر''' یا بڕێ جار '''بیر'''یشی پێ ئەوترێ، لە فەرھەنگەکان و وشەنامەکاندا وەھا مانا کراوەتەوە:
* چالاکیی ئاگادارانەی [[زەین]]،<ref>{{Cite book|title=[[فەرھەنگی زانستگای کوردستان]]|last=مەردۆخ ڕۆحانی|first=ماجد|publisher=پەخشانگای زانستگای کوردستان|year=٢٠١٨|isbn=|location=سنە|pages=٢٩٤١}}</ref> یان بەرھەمی وەھا چالاکییەک،<ref>{{Cite book|title=[[فەرھەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان]]|last=مەردۆخ ڕۆحانی|first=ماجد|publisher=زانستگای کوردستان|year=٢٠٠٦|isbn=|location=سنە|pages=١٧٥٨}}</ref>
* ھەوڵی مێشک بۆ پێگەیشتن و تێگەیشن و چارەسەریی مەسەلەیەک،<ref>{{Cite book|title=[[فەرھەنگی ڕیشەی وشەی کوردی]]|last=عەلی|first=نانەوازادە|publisher=پەخشانگای ھەمسەدا|year=٢٠١٧|isbn=|location=تاران|pages=٦٣٦}}</ref>
* پرۆسەیەک لە زەیندا کە ڕێگە ئەدا مرۆڤ دەوروبەری لێک بداتەوە و بە پێی ئارەزوو و ئامانج و پلانەکانی، خۆی لەگەڵ بارودۆخدا پێک بێنی.<ref>{{Cite web|url=https://psychologenie.com/glossary-of-psychology-terms-definitions|title=Glossary of Psychology Terms and Definitions|last=|first=|date=|website=psychologenie.com|publisher=|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190424073022/https://psychologenie.com/glossary-of-psychology-terms-definitions|archive-date=٢٤ی نیسانی ٢٠١٩|dead-url=yes}}</ref>
ڕا و بۆچوونی لێکۆڵەران لەسەر پێناسەی ھزر و ھزرین (یان ھاوماناکانی تری وەکوو تێفکرین، ئەندێشان و، بیرکردنەوە) یەک ناگرێتەوە. ھەندێکیان کە لایەنگری پێداگری [[ژیریی دەستکرد]]<nowiki/>ن بڕوایان وایە کە ئەوەی مێشکی مرۆڤ بتوانێ بیکا، کۆمپیوتریش دەرەقەتی دێ. یانی کۆمپیوتریش ئەتوانێ تێ بفکرێ، بەو مەرجەی کە سەرەتا تێفکرینی پێ بناسێنی. ئەو خاڵەی کە دەنگی زۆرینەی لێکۆڵەرانی تێدا یەکانگیر ئەبێ ئەوەیە کە تێھزرین یان تێفکرین تەنیا تاقە چالاکییەک نییە لە زەیندا، بەڵکوو لە ژمارەیەک پێکھێنە (component) درووست بووە و ھەر جار کە مرۆڤ تێ ئەفکرێ یەک یا چەن دانە لەم پێکھێنانە چالاک ئەبنەوە. بەتایبەت ھەمووان لەسەر ئەوە کۆکن کە گرینگترینی ئەو پێکھێنانە [[چارەسەریی پرسە]] (Problem solving).<ref>{{Cite web|url=http://ensani.ir/fa/article/download/110101|title=رابطه زبان و تفکر '''(فارسی)'''|last=|first=|date=|website=ensani.ir|publisher=|access-date=}}</ref> تێھزرین یا تێفکرین ئەو کاتە خۆی دەر ئەخا کە مرۆڤ خۆی لەگەڵ پرسێک یا کێشەیەکدا ڕووبەڕوو ئەبینێتەوە کە ئەبێ وەڵامی باتەوە یا چارەی بۆ بدۆزێتەوە، یا بەگشتی گرێیەک لە ژینیدا پەیدا بووە کە ئەبێ بیکاتەوە. لە وەھا کاتێکدایە کە ھەوڵ و تێکۆشانێک بۆ چارەسەری لە مێشکدا دەست پێ ئەکات کە تێھزرین یا تێفکرینی ناوە.▼
▲* چالاکیی ئاگادارانەی [[زەین]]،<ref>{{Cite book|title=[[فەرھەنگی زانستگای کوردستان]]|last=مەردۆخ ڕۆحانی|first=ماجد|publisher=پەخشانگای زانستگای کوردستان|year=٢٠١٨|isbn=|location=سنە|pages=٢٩٤١}}</ref> یان بەرھەمی وەھا چالاکییەک،<ref>{{Cite book|title=[[فەرھەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان]]|last=مەردۆخ ڕۆحانی|first=ماجد|publisher=زانستگای کوردستان|year=٢٠٠٦|isbn=|location=سنە|pages=١٧٥٨}}</ref>
▲* ھەوڵی مێشک بۆ پێگەیشتن و تێگەیشن و چارەسەریی مەسەلەیەک،<ref>{{Cite book|title=[[فەرھەنگی ڕیشەی وشەی کوردی]]|last=عەلی|first=نانەوازادە|publisher=پەخشانگای ھەمسەدا|year=٢٠١٧|isbn=|location=تاران|pages=٦٣٦}}</ref>
▲* پرۆسەیەک لە زەیندا کە ڕێگە ئەدا مرۆڤ دەوروبەری لێک بداتەوە و بە پێی ئارەزوو و ئامانج و پلانەکانی، خۆی لەگەڵ بارودۆخدا پێک بێنی.<ref>{{Cite web|url=https://psychologenie.com/glossary-of-psychology-terms-definitions|title=Glossary of Psychology Terms and Definitions|last=|first=|date=|website=psychologenie.com|publisher=|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190424073022/https://psychologenie.com/glossary-of-psychology-terms-definitions|archive-date=٢٤ی نیسانی ٢٠١٩|dead-url=yes}}</ref>
▲ڕا و بۆچوونی لێکۆڵەران لەسەر پێناسەی ھزر و ھزرین (یان ھاوماناکانی تری وەکوو تێفکرین، ئەندێشان و، بیرکردنەوە) یەک ناگرێتەوە. ھەندێکیان کە لایەنگری پێداگری [[ژیریی دەستکرد]]<nowiki/>ن بڕوایان وایە کە ئەوەی مێشکی مرۆڤ بتوانێ بیکا، کۆمپیوتریش دەرەقەتی دێ. یانی کۆمپیوتریش ئەتوانێ تێ بفکرێ، بەو مەرجەی کە سەرەتا تێفکرینی پێ بناسێنی. ئەو خاڵەی کە دەنگی زۆرینەی لێکۆڵەرانی تێدا یەکانگیر ئەبێ ئەوەیە کە تێھزرین یان تێفکرین تەنیا تاقە چالاکییەک نییە لە زەیندا، بەڵکوو لە ژمارەیەک پێکھێنە (component) درووست بووە و ھەر جار کە مرۆڤ تێ ئەفکرێ یەک یا چەن دانە لەم پێکھێنانە چالاک ئەبنەوە. بەتایبەت ھەمووان لەسەر ئەوە کۆکن کە گرینگترینی ئەو پێکھێنانە [[چارەسەریی پرسە]] (Problem solving).<ref>{{Cite web|url=http://ensani.ir/fa/article/download/110101|title=رابطه زبان و تفکر '''(فارسی)'''|last=|first=|date=|website=ensani.ir|publisher=|access-date=}}</ref> تێھزرین یا تێفکرین ئەو کاتە خۆی دەر ئەخا کە مرۆڤ خۆی لەگەڵ پرسێک یا کێشەیەکدا ڕووبەڕوو ئەبینێتەوە کە ئەبێ وەڵامی باتەوە یا چارەی بۆ بدۆزێتەوە، یا بەگشتی گرێیەک لە ژینیدا پەیدا بووە کە ئەبێ بیکاتەوە. لە وەھا کاتێکدایە کە ھەوڵ و تێکۆشانێک بۆ چارەسەری لە مێشکدا دەست پێ ئەکات کە تێھزرین یا تێفکرینی ناوە.
== ئێتیمۆلۆژی و بەکارچوون ==
=== ھزر ===
لە [[ھەنبانەبۆرینە
لە بابەت ڕەگ و ڕیشەی وشەکەوە دوو بیروڕای جیاواز ھەیە:<ref>{{Cite web|url=https://kurdish-etymology.blogspot.com/2016/06/hizir.html|title=ڕیشەی «ھزر» ی کرمانجی|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190411080725/https://kurdish-etymology.blogspot.com/2016/06/hizir.html|archive-date=١١ی نیسانی ٢٠١٩|dead-url=yes}}</ref>
* یەکەم بیروڕا (کە لەوە ئەچێ بە ھەقیقەتیشەوە نزیکتر بێ) ئەوەیە کە ھزر لە بنەڕەتدا وشەی «حزر» ی [[زمانی عەرەبی|عەرەبی]] بووە کە بە مانای خەمڵاندن و مەزەندەکردن و بە حەدس و گومان دەرککردنە.<ref>{{Cite web|url=https://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/ * بیروڕای دووەم ڕیشەی وشەکە ئەگەڕێنێتەوە بۆ «ژیر» و «ھەژیر». بە پێی ئەم لێکدانەوەیە ھزر و ھەژیر یەک شت بوونە لە بنەڕەتدا. بەڵگەی ئەم لێکدانەوەیە ئەوەیە کە ھزر لە کورمانجیی باکووردا بە شێوەی «ھژر» یش ھەیە. بەڵام زمانەوانان ئەم بەڵگەیە ڕەت ئەکەنەوە و ئەڵێن ئەگەر ھزر بە شێوەی ھژریش ھەبێت ئەوە ھەر ھزرە بۆتە ھژر، چونکە لە کورمانجیدا دەنگی «ز» جاروبار ئەبێ بە «ژ» وەک حەز کە بە شێوەی حەژیش ئەبینرێت.
=== ئەندێشە ===
چاوگی «ئەندێشان» ھەم بە مانای بیرلێکردنەوەیە ھەم بە مانای دڵەودوایی و نیگەرانی. قانع ئەڵێ: ئامۆزا دیسان مشت ڕائەکێشێ / لە کەس ناترسێ ھیچ نایئەندێشێ. وشەی ئەندێشە لەم چاوگەوە ھاتووە و ئەویش خۆی لە وشەی «ھەنتێشیتەن» ی پاڵەوەییەوە کە لە فارسیدا بووە بە ''اندیشیدن''.
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان|٢}}
▲[[پۆل:ھزر| ]]
| |||