ویکیپیدیا

تابلۆی بەتاڵ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
چاکسازیی ژمارەکان، چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان
شائەمراز، چاکسازی
ھێڵی ١٤:
| media_type = Print ([[Hardcover]] and [[Paperback]])
| pages = 509 pp
| isbn = ٠0-٦٧٠670-٠٣١٥١03151-٨8
| oclc =
| dewey =
| congress =}}
}}
 
'''تابلۆی بەتاڵ: کەلەڕەقی مۆدێرن لە سروشتی مرۆڤدا''' ({{بە [[ئینگلیزی]] (|The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature}}) کتێبێکی زانای دەرووناسی و نووسەری کەنەدی-ئەمریکی ستیڤن پینکەرە، کە پڕفڕۆشترین کتێبی ساڵی ٢٠٠٢ بوو. تێیدا نووسەر ھەڵدەستێت بە وروژاندنی بابەتی ئەوەی کە مرۆڤ وەک لاپەڕەیەکی سپی لەدایک دەبێت لە ڕاونگەی زانستە کۆمەڵایەتیەکانەوە، پەرەسەندنی ڕەوشتی مرۆڤ بە شێوەیەکی بەرچاو سەرچاوەدەگرێت لە خۆگونجاندنی ساکۆلۆژیای پەرەسەندوو.
 
کتێبەکە لە ساڵی ٢٠٠٣ دا ھەڵبژێردرابوو بۆ خەڵاتی ئەڤینتز (خەڵاتی کۆمەڵەی شاھانەیی بۆ کتێبی زانستی) وە یەکێک بوو لە کۆتاییەکانی خەڵاتی پیوڵیتیزەر.
 
== کورتە ==
پینکەر مشتومڕدەکات لەسەر ئەوەی کە زانستی مۆدێرن ڕادەوەستێت لەڕووی سێ ڕێبازی ڵێکبەستراو کە سەرەکیترین بینینی سروشتی مرۆڤ پێکدەھێنێنن لە ژیانی فیکریدا:
# تابلۆی بەتاڵ: (مێشک ھیچ تایبەتمەندیەکی زکماکی نییە.)
# دڕندەی خانەدان: (خەلکی باش لەدایک دەبێت بەڵام کۆمەڵگا خراپیان دەکات.)
# خێو لە ئامێردا: (ھەر یەکێک لە ئێمە رۆحێکی ھەیە کە وا دەکات ھەڵبژاردنەکانی لە دەرەوەی زیندەزانی"بایۆلۆجی" بن.)<ref>{{cite web |author=Steven Pinker |url=http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/index.html |title=Steven Pinker - Books - The Blank Slate |publisher=Pinker.wjh.harvard.edu |date= |accessdate=٢٠١١-٠١-١٩ |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110510091413/http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/index.html |archivedate=٢٠١١-٠٥-١٠ |df= }}</ref>
 
بەشێکی زۆری کتێبەکە تەرخانکراوە بۆ توێژینەوەی ترسی سروشتی مرۆڤ لە سزا کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان و دەرھاویشتەکانیان:
Line ٤٠ ⟶ ٣٩:
لە کرۆکی ژیان دا پێویست نییە ئەو پرۆسەیەی مێشکی لێ دروست بووە ھیچ ئامانجێکی ھەبێت بەڵکو ئامانجە سەرەکییەکە تەنھا مێشک خۆیەتی. نووسەر گفتوگۆدەکات لەسەر ئەوەی بنچینەی بەھای ئەخلاقی بەو شێوەیەی لە تابلۆی بەتاڵ دا ناسێنراوە دەکرێت بگۆردرێت لە داھاتوودا بە ڕێگەی دۆزینەوەی تاقیکاری، وە زیاتر لەسەری دەڕوات و دەڵێت تابلۆی بەتاڵ لە ڕاستی دا ناڕێکە لەگەڵ زۆرێک لە دژکاری دیاردە کۆمەڵایەتییە بەدەکان لە کاتێک دا تابلۆی بەتاڵ دەکرێت لەباربکرێت بۆ چێژ بینیین لە کۆیلایەتی و لەناوچوون.
 
ھیچ بەھانەیەکی لێکنەچوونی بۆماوەیی و جێنشینی سیاسی پشتگیری باڵی ڕاست ڕەوەکان ناکات وەکو پینکەر ئاماژەی پێ دەکات کە ئەگەر ھەموو کەس ھاوتا بن لە ڕووی تواناوە ئەوە دەکرێت پێ لەسەر ئەوە دابیگرێت کە پێویستە ھەمووان دەرفەتی یەکسانیان بۆ برەخسێنرێت. لە لایەکی ترەوە ئەگەر ھەندێک کەس توانای زکماکی کەمتریان ھەبێت لە دەرەوەی دەسەڵاتی خۆیان ئەوا دەکرێت پشتگیری دابەشکردنەوەی سیاسەتەکان بکرێت بۆ کەسە کەم تواناکان. ئابووری لایس فایەر بنیاتنراوە لەسەر بیردۆزی بکەری ژیرانە لە کاتێکدا ساکۆلۆژیای پەرەسەندوو پێشنیار دەکات خەڵکی چەندەھا ئامانج و ڕەوشتی جودایان ھەیە لەگەڵ بکەری ژیرانەدا ناگونجێت. بەرزکردنەوەی پێوەری ژیان بۆ ھەژاران زۆرجار وەکو بەھانایەک بەکاردێت کە نایەکسانی نابێت کەم بکرێتەوە، بەڵام ساکۆلۆژیای پەرەسەندوو پێشنیاری ئەوە دەکات کە جگە لە لایەنی مادی بارودۆخی نزم خۆی لا خۆیدا ساکۆلۆژییەن ھیلاکەرە و لەوانەیە ببێتە ھۆی مامەڵەی ترسناک و بێ ھیوایی وە ڕێخۆشکەربێت بۆ زیادکردنی نایەکسانی کۆمەڵگا. لە کۆتایی دا بە ھەمان شێوە روونکردنەوە پەررەسەندووەکان دەکرێت یارمەتیدەری چەپڕەوەکان بێت بۆ دانانی سیاسەتێک زیاتر ئاوێتە بێت بە پشتگیری گشتی.
 
ھەروەھا پینکەر چەند نموونەیەک دەدات لەسەر ئەو زیانانەی کە باوەڕی وایە مرۆڤ بێ ھیچ زانیاریەکی زکماکی دێتە دونیاوە:
# ئەگەر مێشکی مرۆڤ دەستەواژەیەکی تابلۆی بەتاڵ بێت کە بە تەواوی لەلایەن ژینگەوە بنیاتنراوە، کەواتە کۆنترۆل کردنی بێ بەزیانە و تەواوی ژینگە دەبێتە ھۆی دروست کردنی مێشکی نموونەیی.
# خەتابارکردنی لە ڕادەبەدەری بەخێوکەران گەر منداڵەکانیان بە توانا نەبوون بە شێوەیەکی باش، دەبێت وا دابنرێت کە ھۆکارەکە بە تەواوی ژینگەییە و بە تایبەتی دەگەڕێتەوە بۆ مامەڵەکردنی بەخێوکەرەکان.
Line ٤٩ ⟶ ٤٨:
# لە سێدارەدان و کۆمەڵکوژیی ئەوانەی وادادەنرێن کە بە نادادپەروەرانە سەرکەوتووبوون، ئەمە نەک تەنھا بۆ تاک بەڵکو تەواوی کۆمەڵانیش دەگرێتەوە کە بە نادادپەروەرانە سەرکەوتووبوون یان سوودیان بینیوە لە کۆمەڵانی تر، وەک لەناوبردنی جولەکەکانی [[ئەڵمانیا]] لە کاتی [[ھۆلۆکۆست]] دا، کۆلاکەکانی روسیا (کوشتنی جوتیارە دەوڵەمەندەکان لەلایەن بەرپرسانی حوکمەتەوە.) و کوشتنی مامۆستایان و جوتیارە "دەوڵەمەندەکان" لە شۆرشی کلتوری چین دا.
 
== پێشوازیکردن ==
=== ڕا ئەرێنیەکان ===
دەرووناس دەیڤد بەس ئاماژە بەوە دەکات کە "لەوانەیە گرنگترین کتێبی سەدەی ٢١ بێت کە چاپکراوە".<ref>{{cite journal
|url = http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/media_reviews/2002_12_pathways.pdf
Line ٦٠ ⟶ ٥٩:
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20110927014150/http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/media_reviews/2002_12_pathways.pdf
|archivedate = ٢٠١١-٠٩-٢٧
|df = }}</ref>
}}</ref>
دەیڤید باراشی دەرووناس نووسویەتی "بیرکردنەوە و نووسینی پینکەر پلە یەکە لەوانەیە لەوەش باشتر بێت".<ref>{{cite web
|url = http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/media_reviews/2002_humannaturereview.pdf
Line ٧١ ⟶ ٦٩:
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20110927014156/http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/media_reviews/2002_humannaturereview.pdf
|archivedate = ٢٠١١-٠٩-٢٧
|df = }}</ref>
زانای زیندەزانی پەرەسەندن ریچارد دۆکینز دەڵێت "کتێبی تابلۆی بەتاڵ ئیشێکی جوانە، ناڵێم لە کتێبی (غەریزەی زمان) یان (مێشک چۆن ئێش دەکات) باشترە بەڵام ھێندەی ئەوان کتێبێکی باشە، کە ئەوەش بە دڵنیاییەوە پیاھەڵدانێکی زۆر بەرزە."<ref name="Reviews">{{cite web |author=Steven Pinker |url=http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/reviewexcerpts.html |title=Steven Pinker - Books - The Blank Slate - Review Excerpts |publisher=Pinker.wjh.harvard.edu |date= |accessdate=٢٠١١-٠١-١٩ |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101216041847/http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/reviewexcerpts.html |archivedate=٢٠١٠-١٢-١٦ |df= }}</ref>▼
}}</ref>
▲زانای زیندەزانی پەرەسەندن ریچارد دۆکینز دەڵێت "کتێبی تابلۆی بەتاڵ ئیشێکی جوانە، ناڵێم لە کتێبی (غەریزەی زمان) یان (مێشک چۆن ئێش دەکات) باشترە بەڵام ھێندەی ئەوان کتێبێکی باشە، کە ئەوەش بە دڵنیاییەوە پیاھەڵدانێکی زۆر بەرزە."<ref name=Reviews>{{cite web |author=Steven Pinker |url=http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/reviewexcerpts.html |title=Steven Pinker - Books - The Blank Slate - Review Excerpts |publisher=Pinker.wjh.harvard.edu |date= |accessdate=٢٠١١-٠١-١٩ |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101216041847/http://pinker.wjh.harvard.edu/books/tbs/reviewexcerpts.html |archivedate=٢٠١٠-١٢-١٦ |df= }}</ref>
 
=== ڕا نەرێنییەکان ===
زانای ساکۆلۆژیایی ڕەوشت دکتۆر ھێنری شلێنجەر دوو ڕەخنەی نووسویوە کە جەختدەکاتەوە لەسەر گرنگی فەێربوون.<ref>{{cite journal |first=Henry D. |last=Schlinger |title=The Almost Blank Slate |journal=Skeptic Magazine |volume=١١ |issue=٢ |date=٢٠٠٤}}</ref><ref>{{cite web|url=https://doi.org/10.5210/bsi.v12i1.81|title=Not So Fast, Mr. Pinker: A Behaviorist Looks at The Blank Slate.|last=Schlinger|first=Henry|date=٢٠٠٢|website=|publisher=Behavior and Social Issues|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=2018 December 16}}</ref>
زانایەکی تری ساکۆلۆژیایی ڕەوشت، ئلیۆت ا. لودڤیگ ڕەخنە دەگرێت لە وەصفی پینکەر بۆ شێوازی ڕەوشت و دیدگەی لە توێژینەوەی ڕەوشت.<ref>[http://behavior.org/resources/125.pdf Behavior.org]</ref>
Line ٨٢ ⟶ ٧٩:
زانای ئەنترۆپۆلۆجیا تۆماس ھیلاند ئێریکسن باسی ئەوە دەکات کە زۆربەی مشتومڕەکانی پینکەر ناتەواو بوون چونکە شێوازی گفتۆگۆی ناتەواوی بەکارھێناوە و بە زەقی ھەڵبژاردنی کۆمەڵێک بەڵگە وەکو جێ باسی سەرەکی تێکستەکانی. تۆماس دەنووسێت "لەوانەیە لاوازترین تێکشکێنەری ژانرای کتێبەکانی وەک تابلۆی بەتاڵ ناڕاستگۆی بیروڕا بێت (ھێنانەوەی بەڵگە لەسەر بە ھەڵە پیشاندانی دیدی ئەوانی دیکە)، ئاوێتەبوو بە باوەڕی چارەسەری ئاسان بۆ کێشەی ئاڵۆز. "<ref>{{cite journal |doi=10.1111/j.0964-0282.2007.00015.x |title=Tunnel vision |year=٢٠٠٧ |last1=Eriksen |first1=Thomas Hylland |journal=Social Anthropology |volume=١٥ |issue=٢ |pages=٢٣٧}}</ref>
 
ھەروەکو ئێریکسن، لویس مینداد نووسینەکانی بە دڵ نییە و تێبینی دەکات کە پینکەر بەھەڵە تێگەیشتووە و بە ھەڵە دایناوەتەوە دێرێکی ڤێرجینیا وڵف کە گوایە دەڵێت "لە مانگی ١٢ یان نزیک لە مانگی ١٢ ساڵی ١٩١٠ دا، سروشتی مرۆڤ گۆردراوە،" (وەڵامی پینکەر بۆ وڵف "وڵف ھەڵەبوو، سروشتی مرۆڤ لە ساڵی ١٩١٠ یان لە ھیچ ساڵێکی دواتردا ناگۆردرا.") لە کاتێک دا نووسنینە ڕاستەکەی وڵف بەم شێوەیە نووسویەتی " لە مانگی ١٢ یان نزیک لە مانگی ١٢ ساڵی ١٩١٠ دا، کارەکتەری مرۆڤ گۆردرا." و لەو کاتەدا نووسینەکەی لەسەر خەیاڵ بوو. <ref>{{cite news |first=Louis |last=Menand |url=http://www.newyorker.com/archive/2002/11/25/021125crbo_books?currentPage=all |title=What Comes Naturally |work=The New Yorker |date=٢٠٠٢-١١-٢٢}}</ref>
 
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
 
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/تابلۆی_بەتاڵ»